Ο ουρανός δεν είναι πλέον τόσο φωτεινός – Σε 20 χρόνια θα χάσουμε τα αστέρια;

Ο ουρανός δεν είναι πλέον τόσο φωτεινός και τα αστέρια δεν είναι τόσο ευδιάκριτα στους ανθρώπους, όπως ήταν πριν από μερικά χρόνια. Γι’ αυτό ευθύνεται η φωτορύπανση, σύμφωνα με τους αστρονόμους.

Ένα μικρό παράδειγμα του τι ακριβώς εννοούν οι ειδικοί: το περασμένο σαββατοκύριακο στους λόφους του Χερεφορντσάιρ, μια κομητεία στα Δυτικά Μίντλαντς της Αγγλίας που συνορεύει με την Ουαλία, σημειώθηκε έντονη ηλιοφάνεια.

Υπό άλλες συνθήκες, κατά την καλοκαιρινή περίοδο η οποία έχει ξεκινήσει, θα αναμένονταν νύχτες με «σκοτεινούς» ουρανούς στους οποίους θα έλαμπαν αστέρια, μετεωρίτες ή ακόμα και πλανήτες. Ωστόσο η εικόνα του ουρανού διέφερε κατά πολύ και ο Γαλαξίας που κάποτε έλαμπε, πλέον απουσίαζε. Η όλη εικόνα έφερε και πάλι στην επιφάνεια το πρόβλημα της σύγχρονης εποχής που λέγεται φωτορύπανση.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ο νυχτερινός ουρανός φωτίζεται σε ιδιαίτερα μεγάλο βαθμό από φωτισμούς LED καθώς και από άλλες παρόμοιες μορφές φωτισμού. Την ίδια ώρα, υπάρχει έντονος φωτισμός στους δρόμους, φωτεινές διαφημίσεις, ενώ μέχρι και οι αθλητικοί χώροι διαθέτουν δυνατά φώτα. Όλα αυτά, αναφέρουν οι επιστήμονες, έχουν ως αποτέλεσμα να μειώνεται δραματικά η δυνατότητα του ανθρώπου να αντικρίσει τα αστέρια.

Το 2016, οι αστρονόμοι ανέφεραν ότι ο γαλαξίας μας δεν ήταν πλέον ορατός στο ένα τρίτο της ανθρωπότητας, ενώ από τότε μέχρι σήμερα η φωτορύπανση έχει επιδεινωθεί σημαντικά. Μάλιστα, εκτιμάται πως ακολουθώντας τον σημερινό ρυθμό, οι περισσότεροι από τους σημαντικότερους αστερισμούς θα είναι δυσδιάκριτοι σε 20 χρόνια. Η συγκεκριμένη «απώλεια» θα είναι έντονη τόσο σε πολιτιστικό όσο και σε επιστημονικό επίπεδο.

«Ο νυχτερινός ουρανός είναι μέρος του περιβάλλοντός μας και θα πρόκειται για στέρηση, αν η επόμενη γενιά δεν τον έβλεπε ποτέ, όπως αν δεν έβλεπε ποτέ μια φωλιά πουλιού», δήλωσε ο Μάρτιν Ρις, ο βασιλικός αστρονόμος. «Δεν χρειάζεται να είσαι αστρονόμος για να ενδιαφέρεσαι γι’ αυτό. Δεν είμαι ορνιθολόγος, αλλά αν δεν υπήρχαν πουλιά στον κήπο μου, θα αισθανόμουν φτωχός», συμπλήρωσε.

Ο Μάρτιν Ρις είναι ιδρυτής της διακομματικής κοινοβουλευτικής ομάδας για τον σκοτεινό ουρανό, η οποία συνέταξε πρόσφατα μια έκθεση με την οποία ζητά μια σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση της φωτορύπανσης. Σε αυτά περιλαμβάνονται προτάσεις για τον διορισμό υπουργού για τον σκοτεινό ουρανό, τη δημιουργία επιτροπής για τον σκοτεινό ουρανό και τον καθορισμό αυστηρών προτύπων για την πυκνότητα και την κατεύθυνση του φωτισμού.

Η εισαγωγή μιας προσεκτικά επιλεγμένης σειράς πολεοδομικών κανόνων για τον έλεγχο του ενοχλητικού φωτός -που θα υποστηρίζεται από νομική ισχύ ενώ θα υπάρχουν και κυρώσεις για τη μη συμμόρφωση- θα μπορούσε να κάνει σημαντικές διαφορές, τόνισε η επιτροπή.

Σε αντίθετη περίπτωση, θα χάσουμε τη θέα του νυχτερινού ουρανού «ζωγραφισμένου με αμέτρητους σπινθήρες», όπως αναφέρει ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ στο έργο «Ιούλιος Καίσαρας».

Η έρευνα του φυσικού Κρίστοφερ Κάιμπα, του Γερμανικού Κέντρου Γεωεπιστημών αποκάλυψε ότι η φωτορύπανση προκαλεί πλέον φωτισμό του νυχτερινού ουρανού με ρυθμό περίπου 10% ετησίως. Κάτι τέτοιο σημαίνει πως μία γενιά θα μπορεί σε κάποια χρόνια να βλέπει στον ουρανό μονάχα τα πιο λαμπερά αστέρια. Για την ακρίβεια, ένα παιδί που γεννιέται σήμερα, από τα 250 αστέρια που είναι ορατά τη νύχτα, μόλις φτάσει σε ηλικία 18 ετών θα μπορεί να δει μόνο περίπου 100.

Η θέαση ενός νυχτερινού ουρανού που διασχίζεται από έναν αστραφτερό γαλαξία αποτελεί ένα μεγαλείο μιας άλλης εποχής, δήλωσε ο Κρίστοφερ Κάιμπα στον Observer. «Πριν από μερικές γενιές, οι άνθρωποι θα έβλεπαν τακτικά αυτό το λαμπερό σύμπαν – αλλά αυτό που παλαιότερα ήταν καθολικό είναι πλέον εξαιρετικά σπάνιο. Μόνο οι πλουσιότεροι άνθρωποι του κόσμου, και μερικοί από τους φτωχότερους, το βιώνουν πλέον. Για όλους τους άλλους, έχει λίγο πολύ χαθεί».

Παρόλα αυτά, η εισαγωγή έστω και λιγοστών αλλαγών στον φωτισμό θα μπορούσε να επιφέρει σημαντική βελτίωση, υποστήριξε ο Κρίστοφερ Κάιμπα. Αυτές οι αλλαγές σχετίζονται με την «κάλυψη» στα εξωτερικά φώτα, την κατεύθυνση τους, δηλαδή να είναι προς τα κάτω κι όχι προς τον ουρανό, τα όρια ως προς τη φωτεινότητά τους, ενώ ως προς τα χρώματα, αυτά θα πρέπει να μην είναι μπλε ή λευκά, αλλά με κόκκινα και πορτοκαλί στοιχεία.

Το πρόβλημα είναι ότι η φωτορύπανση εξακολουθεί να μην γίνεται αντιληπτή από το κοινό ως απειλή. Όπως το έθεσε ο καθηγητής Όσκαρ Κόρτσο του Universidad Politécnica της Μαδριτης «Οι αρνητικές συνέπειες της φωτορύπανσης είναι τόσο άγνωστες στον πληθυσμό όσο και εκείνες του καπνίσματος τη δεκαετία του ’80».

Η κινητοποίηση είναι πλέον επείγουσα. Εκτός από τις αστρονομικές και πολιτιστικές επιπτώσεις της, η φωτορύπανση έχει σοβαρές οικολογικές συνέπειες. Οι θαλάσσιες χελώνες και τα αποδημητικά πουλιά καθοδηγούνται από το φως του φεγγαριού. Η φωτορύπανση τα κάνει να μπερδεύονται και να χάνουν τον δρόμο τους. Τα έντομα, βασική πηγή τροφής για τα πουλιά και άλλα ζώα, έλκονται από τα τεχνητά φώτα και σκοτώνονται αμέσως μόλις έρθουν σε επαφή με την πηγή.

Η υπόθεση κατά της φωτορύπανσης πηγαίνει παραπέρα. Από τις γαλαζωπές εκπομπές των LED λείπει σχεδόν εξ ολοκλήρου το κόκκινο ή το εγγύς υπέρυθρο φως, δήλωσε ο καθηγητής Ρόμπερτ Φόσμπουρι, του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας του University College του Λονδίνου (UCL). «Κινδυνεύουμε από το κόκκινο και το υπέρυθρο φως και αυτό έχει σοβαρές επιπτώσεις», είπε.

«Όταν το κοκκινωπό φως λάμπει στο σώμα μας, διεγείρει μηχανισμούς, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που διασπούν τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα ή ενισχύουν την παραγωγή μελατονίνης. Από την εισαγωγή του φωτισμού φθορισμού και αργότερα των LED, αυτό το τμήμα του φάσματος έχει αφαιρεθεί από το τεχνητό φως και νομίζω ότι παίζει ρόλο στην παχυσαρκία και στην αύξηση των περιπτώσεων διαβήτη που βλέπουμε σήμερα».

Οι ερευνητές του UCL ετοιμάζονται να εγκαταστήσουν επιπλέον υπέρυθρες λάμπες στα νοσοκομεία και στις μονάδες εντατικής θεραπείας για να δουν αν έχουν επίδραση στην ανάρρωση των ασθενών που διαφορετικά θα στερούνταν το φως από αυτό το τμήμα του φάσματος.

«Θα χρειαστεί τεράστια προσπάθεια για να αλλάξουμε το πρόσωπο του πλανήτη και να μετατρέψουμε τις λυχνίες LED σε πιο φιλικό φωτισμό», δήλωσε ο Ρόμπερτ Φόσμπουρι. Θα είναι μια μεγάλη διαδικασία, αλλά πρέπει να το κάνουμε γιατί έχει πολύ βλαβερές συνέπειες στην ανθρώπινη υγεία».

Με πληροφορίες από Guardian