Οι ελέφαντες κάνουν κάτι βαθιά ανθρώπινο

Το καλύτερο πράγμα που έχει κάνει η γλώσσα για εμάς, είναι να μας δώσει την ικανότητα να συνομιλούμε, ο ένας με τον άλλον. Γιατί να σε απασχολούν οι λέξεις, όταν δεν μπορείς να κερδίσεις την προσοχή ενός φίλου σου, σε ένα πολυσύχναστο δρόμο και να του παραπονεθείς για ό,τι σ’ απασχολεί;

Η γλώσσα, θα ήταν παντελώς άχρηστη χωρίς τα ονόματα. Όταν μια παρέα ξεπερνά τα τρία- τέσσερα άτομα, η χρήση ονομάτων καθίσταται απαραίτητη: Η ανάγκη του ανθρώπου να μπορεί να ονοματίσει “αυτόν τον τύπο”, προέρχεται από όταν ζούσαμε σε σπηλιές και μαζευόμασταν γύρω από τη φωτιά.Ίσως επειδή τα ονόματα είναι τόσο απαραίτητα και προσωπικά, το να ονομάζεις πράγματα, μαρτυρά μια ανθρώπινη συμπεριφορά.

Μέχρι και μια δεκαετία πριν, οι επιστήμονες, σχεδόν καθολικά , πίστευαν πως αυτό είναι αλήθεια μόνο για τους ανθρώπους. Μια έρευνα το 2013, έδειξε πως ένα είδος δελφινιών, χρησιμοποιεί ονομαστικά καλέσματα μεταξύ τους. Επιστήμονες βρήκαν αποδείξεις πως οι παπαγάλοι και πιθανόν οι φάλαινες αλλά και οι νυχτερίδες, “καλούν” ο ένας τον άλλον , με ονόματα ξεχωριστά και προσωπικά για το καθένα.

Τον Ιούνιο, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο “Nature Ecology & Evolution”, έδειξε πως και οι ελέφαντες κάνουν ακριβώς το ίδιο. Τουλάχιστον, όσον αφορά τον άνθρωπο, το όνομα αποτελεί κάτι άκρως προσωπικό και συνδέεται με την ταυτότητα του ατόμου. Το γεγονός ότι δεν είμαστε το μοναδικό ζώο που χρησιμοποιεί ονόματα, προδίδει πως και τα υπόλοιπα, έχουν τη χαρακτηριστική ιδιότητα να αναγνωρίζουν τον εαυτό τους, αλλά και τους γύρω τους, ως ξεχωριστά όντα.

Πολλά ζώα, γεννιούνται με την ικανότητα παραγωγής συγκεκριμένης γκάμας σινιάλων και ήχων, όπως ήχους ξυπνητηριού που συγχρονίζονται με εναέριους θηρευτές, ή απειλές στο έδαφος. Αλλά, τα “ονόματα, ως έννοια, οφείλουν να εξεταστούν”, αναφέρει ο Μίκη Πάρντο, γιατρός και εξερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο, ο οποίος ηγήθηκε και της μελέτης των ελεφάντων.

Κάθε είδος που χρησιμοποιεί χαρακτηριστικά ονόματα, πρέπει απαραίτητα να έχει την ικανότητα, αυτού που αποκαλούν οι επιστήμονες, “δεξιότητα εκμάθησης και παραγωγής φωνητικών σινιάλων”-  δηλαδή να μάθει και να δημιουργήσει νέους ήχους ή να διαφοροποιήσουν τους ήδη υπάρχοντες.

Το γεγονός ότι τόσα διαφορετικά είδη ζώων είναι ικανά να παράγουν ήχους ως κάλεσμα, ειδικά ορισμένα τα οποία εξελίχθηκαν με διαφορετικό τρόπο, υποδεικνύει πόσο σημαντικά είναι τα ονόματα στην πραγματικότητα.

Πιο συγκεκριμένα, ο Πάρντο είπε πως είναι αξιοσημείωτο πως αυτά τα είδη κατέκτησαν την ικανότητα να μαθαίνουν νέους ήχους, ειδικά για να ονομάζουν το ένα το άλλο. Στην περίπτωση των ανθρώπων, ο Πάρντο πρότεινε, πως οι ικανότητες για ονομασία διευκολύνθηκαν και ακόμη, “επέτρεψαν το επικοινωνιακό μας σύστημα να εξελιχθεί , μέχρι που αποκτήσαμε τη γλώσσα ως εργαλείο”.

Μέχρι τώρα, τα είδη που χρησιμοποιούν ονόματα (ή οτιδήποτε ως υποκατάστατο αυτών), συμπεριλαμβανομένων και των ανθρώπων , είναι εξαιρετικά κοινωνικά.

Ζούμε σε ρευστές κοινωνίες : Κάποιες φορές τα ζώα ως μονάδες, περνούν χρόνο με την οικογένειά τους και τους φίλους ή συντρόφους τους, ή άλλες φορές περιτριγυρίζονται από ξένες παρουσίες.

Η Στέφανι Κινγκ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, στο Λονδίνο κύρια συγγραφέας της μελέτης για το κοινό ρινοδέλφινο, ανέφερε πως σε τέτοιες κοινωνίες, τα ονόματα εξυπηρετούν συγκεκριμένους πρακτικούς σκοπούς. Τους επιτρέπουν να εντοπίζουν την ακριβή τοποθεσία των οικείων τους, είτε βρίσκονται κοντά τους, είτε όχι τόσο.

Αυτό είναι εξαιρετικά χρήσιμο εάν βασίζονται επάνω σε άλλους , είτε κυνηγούν ή φροντίζουν τα μικρά τους. “Για τα δελφίνια , είναι σημαντικό να ξέρουν σε ποιον μπορούν να βασιστούν σε περίπτωση που χρειαστούν υποστήριξη σε μια διαμάχη”, δήλωσε η Κινγκ.

Τα ονόματα μπορούν να έχουν πολλές φορές, πιο συναισθηματικούς σκοπούς. Ανάμεσα στους ελέφαντες και στα δελφίνια, είπε ο Πάρντο”, η έκφραση ονομάτων μπορεί να σηματοδοτεί την άνεση και οικειότητα που έχουν μεταξύ τους:  και από τα δύο είδη, εμφανίζονται να χρησιμοποιούν ονόματα άλλων ζώων με τα οποία τυχαίνει να συνδέονται. Και οι άνθρωποι, χρησιμοποιούν ψευδώνυμα, για να δηλώσουν ή να προκαλέσουν οικειότητα. Για παράδειγμα, σε μια μελέτη, οι άνθρωποι ήταν πιο πιθανό να κάνουν μια χάρη σε κάποιον που θυμόταν το όνομά τους.

Αυτό πιθανόν, δίνει αξιοπιστία στη συμβουλή του Ντέιλ Κάρνεγκι στο “Πως να κερδίσεις φίλους και να επηρεάσεις κόσμο”, για να μαθαίνεις τα ονόματα των ανθρώπων : ” Το όνομα ενός ανθρώπου είναι για τον ίδιο το πιο γλυκό άκουσμα σε οποιαδήποτε γλώσσα”.

Για τους ανθρώπους η σημασία των ονομάτων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με καταστάσεις, ταυτότητα και μοναδικότητα. Θα μπορούσαμε να περπατάμε στο δρόμο και να χαρακτηρίζουμε τους άλλους με ταμπέλες: Αμερικάνος, γυναίκα, παιδί, φούρναρης, περαστικός- αλλά γενικά οι άνθρωποι δεν επιθυμούν να τους αποκαλούν κατ’ αυτό τον τρόπο.

“Σε κάνει να αισθάνεσαι λιγότερο άνθρωπος”, δήλωσε η Λόρεν Σάτον, πρόεδρος της “Αμερικανικής Κοινωνίας Ονόματος”, ίσως ,πιθανόν ,γιατί τέτοια επίθετα διαφοροποιούν ένα άτομο από την ομάδα του.” Μας αρέσει πολύ η μοναδικότητά μας ως είδος”, συνέχισε.

Οι επιστήμονες ακόμη δεν γνωρίζουν εάν τα ονόματα έχουν αναπτύξει τόσο βαθιά σημασία ανάμεσα στα είδη. Βέβαια, η υπερμεγέθης ύπαρξη ονομάτων ανάμεσα στα ζώα, σηματοδοτεί πως κατανοούν την ξεχωριστή τους ύπαρξη από το υπόλοιπο περιβάλλον τους. Δεν είναι το πρώτο στοιχείο των επιστημόνων που να προδίδει αυτή την πιθανότητα.

Από το 1970, οι χιμπατζήδες, και ίσως κατά κάποιο τρόπο τα δελφίνια και κάποια ψάρια, έχουν περάσει το αμφιλεγόμενο ” τεστ του καθρέπτη”, στο οποίο ένα ζώο αντιδρά σε ένα σημάδι πάνω στο σώμα του, μπροστά στον καθρέπτη. Αλλά το να αγγίζεις ένα κόκκινο σημάδι στο μέτωπό σου, είναι τελείως διαφορετικό από το να κατανοείς πως κάθε μέλος του είδους μας είναι ξεχωριστό.

Φυσικά, τα ονόματα και το “τεστ του καθρέπτη” είναι μακράν από τους μόνους τρόπους που τα ζώα παρουσιάζουν τη γνώση τους, ως προς την έννοια της ταυτότητας. Μονάδες από όλα τα είδη μπορούν να αναγνωρίσουν τους απογόνους και συντρόφους τους. Τα δελφίνια έχουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν τους οικείους τους, από το χρώμα των ούρων τους στο νερό. Οι νυχτερίδες χρησιμοποιούν σινιάλα κωδικοποιημένα στο οικοσύστημα, τα οποία εκπέμπουν και εντοπίζονται μεταξύ τους, ανάμεσα σε υπόλοιπα είδη.

Όσο θελκτικό κι αν φαίνεται να εντοπίζεις κοινές αναλογίες ανάμεσα σε ανθρώπους και ζώα, η Κινγκ εφιστά την προσοχή:

“Είναι πολύ πιο ενδιαφέρον να παρατηρείς πως και για ποιο λόγο τα ζώα, συμπεριφέρονται με τον εκάστοτε τρόπο στο οικοσύστημά τους”. Ίσως το να μελετάς τον τρόπο με τον οποίο αποδίδουν ονόματα τα ζώα, να είναι πιο χρήσιμο, γιατί επιτρέπει στους επιστήμονες να μαθαίνουν περισσότερα για άλλα είδη και πως εξοικειώνονται αυτά στο περιβάλλον τους.

Για παράδειγμα, είπε η Κινγκ, ένα χαρακτηριστικό σφύριγμα του δελφινιού, το όνομα δηλαδή ενός άλλου, είναι διακριτικό, ενώ το όνομα ενός ελέφαντα μπορεί να περιλαμβάνει διαφορετικές πληροφορίες για την ταυτότητά του. Αυτή η διαφορά μάλλον έχει προκύψει, πρότεινε η Κινγκ, λόγω του τρόπου που ταξιδεύει ο ήχος κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας ή από τον τρόπο που διαφοροποιεί η πίεση τη διαδικασία εκφώνησης σινιάλων των δελφινιών.

Θα μπορούσε, ωστόσο, να οφείλεται στο γεγονός ότι τα δελφίνια, συναναστρέφονται πολύ συχνότερα με ζώα , είτε ίδιου είτε όχι, είδους , συνθήκη που απαιτεί την ιδιαίτερη ικανότητα παραγωγής σινιάλων. Βρίσκοντας την απάντηση, θα διευκόλυναν την έρευνα των επιστημόνων για τα όλα τα είδη του ζωικού βασιλείου.

ΠΗΓΗ : Elephants Are Doing Something Deeply Human – The Atlantic