Ολοκληρωμένη Διαχείριση Απορριμμάτων – ένα παζλ για δυνατούς λύτες;

Λέξεις: Αλέξανδρος Σπυρόπουλος

Παρά τις πρόσφατες νομοθετικές ρυθμίσεις και τα τσουχτερά πρόστιμα, που επιβάλλονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση στην ελληνική πολιτεία για τις τεράστιες ποσότητες σκουπιδιών που απορρίπτονται ανεξέλεγκτα σε χώρους διάθεσης αποβλήτων με πιο τρανό παράδειγμα το ΧΥΤΑ Φυλής για την περιοχή της Αττικής, η παραγωγή απορριμμάτων στην Ελλάδα παραμένει σε υψηλά επίπεδα, με περιορισμένες τις εναλλακτικές μορφές διαχείρισης, όπως είναι η ανακύκλωση και επανάχρηση.

H μετάβαση σε μια βιώσιμη διαχείριση απορριμμάτων μοιάζει να αποτελεί δυσεπίλυτο παζλ για όσους επιχειρούν να καταπιαστούν με αυτή και σίγουρα η εύρεση μίας λύσης δε φαίνεται να είναι τόσο εύκολη. Εν τέλει, όποιος επιχειρεί να επιλύσει τον…γρίφο των απορριμμάτων βρίσκεται αντιμέτωπος με μία κατάσταση δίχως αρχή, μέση και τέλος.

Παρόλο που το ζήτημα των απορριμμάτων είναι ένα σύστημα με πολλαπλά επίπεδα, αναπόφευκτα τις περισσότερες αρμοδιότητες και φυσικά υποχρεώσεις τις έχουν οι δημοτικές αρχές. Είναι εκείνες που καλούνται να διαχειριστούν κατά κύριο λόγο την πολύπλοκη κατάσταση.

Στο παράδειγμα του Δήμου Βύρωνα, έναν τυπικό αστικό Δήμο με μεγάλη πυκνότητα κατοίκησης, η παραγωγή απορριμμάτων για το έτος 2021 έφτασε τους 22.279 τόνους, με το συντριπτικό ποσοστό (92,1%) τους να καταλήγει στην χωματερή. Μόλις το 4% των συνολικών απορριμμάτων οδηγήθηκε προς ανακύκλωση ενώ αντίστοιχα κομποστοποιήθηκε μόνο το 3,9%. Όπως απεικονίζεται στο γράφημα, τα ποσοστά αυτά, θα μπορούσαν να είναι πολύ μεγαλύτερα, αφού στη χωματερή καταλήγουν εν τέλει τεράστιες ποσότητες ανακυκλώσιμων και κομποστοποιήσιμων υλικών. 

Είναι όμως το πρόβλημα μόνο περιβαλλοντικό; Ασφαλώς και όχι. Οι Δήμοι, και μέσω αυτών οι δημότες τους, θα κληθούν πολύ σύντομα να πληρώσουν ακριβά τη διαχείριση των απορριμμάτων τους. Κάθε χρόνο που περνάει, το κόστος της ταφής των απορριμμάτων αυξάνεται ραγδαία. Και αν το 2021 κάθε τόνος κόστιζε 73 € (με τα 20 ευρώ ανά τόνο να αποτελούν το διαρκώς αυξανόμενο τέλος ταφής) στην τσέπη της δημοτικής αρχής, αυτό το κόστος αναμένεται να πλησιάσει τα 108 € ανά τόνο σε μόλις μία τετραετία από σήμερα, το 2027. 

Βλέπουμε λοιπόν πως η ανάγκη για μία ολοκληρωμένη διαχείριση απορριμμάτων είναι σήμερα πιο επιτακτική από ποτέ. Δήμοι και πολίτες καλούνται σε ένα κλίμα συνεργασίας να αλλάξουν τόσο συνήθειες όσο και κανόνες.

Ο Δήμος είναι επιφορτισμένος με το έργο της εφαρμογής των κανονισμών, της επιτήρησης, της παροχής των δομών και της ενημέρωσης για τη σημασία τους και ο κάθε πολίτης ξεχωριστά είναι εκείνος που καθημερινά αλλάζει σκεπτικό και έχει πλέον την επιλογή αλλά και τη δυνατότητα να αλλάξει συνήθειες. 

Μέχρι σήμερα ως πρώτη λύση για τα απορρίμματα παραμένει ευρέως η απόρριψη τους και φυσικά όπως είδαμε αυτό κοστίζει περιβαλλοντικά και οικονομικά. Πρακτικά, για να ξεφύγουμε από αυτό το μοτίβο, πρέπει να ανατρέψουμε εντελώς την πυραμίδα ιεράρχησης. Η απόρριψη πρέπει να είναι η τελευταία μας επιλογή.       

                                                

Αντί να ξεφορτωνόμαστε συνεχώς, τα σκουπίδια μας εις βάρος του περιβάλλοντος και της ίδιας της ζωής των σημερινών και επόμενων γενεών κινούμενοι σε αυτό το πλαίσιο «αναστροφής» της πυραμίδας ιεράρχησης δίνουμε προτεραιότητα στην ολική μείωση της παραγωγής των αποβλήτων με πολύ απλές κινήσεις, επισκευάζοντας ή παραχωρώντας προς επανάχρηση τα αντικείμενά μας (ρούχα, συσκευές, έπιπλα κ.ο.κ.) και φυσικά ανακυκλώνοντας χωριστά (ανάλογα το υλικό) τα απορρίμματά μας.

Πιο συγκεκριμένα για την ανακύκλωση, η Ελλάδα εξακολουθεί να αποτελεί μοναδικό παράδειγμα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου η βασική και μόνη επιλογή για τα ανακυκλώσιμα παραμένει ο μπλε κάδος στον οποίο αναμιγνύονται όλα μαζί.

Πώς μπορεί ο Δήμος να διευκολύνει την ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων; 

Ωστόσο, η πρόσφατη νομοθεσία προβλέπει την υποχρεωτική εφαρμογή από τους Δήμους της διαλογής στην πηγή, δηλαδή τη διακριτή συλλογή των απορριμμάτων ανάλογα με το υλικό τους. Γωνιές (ή στάσεις) ανακύκλωσης σε προσιτές περιοχές για τους πολίτες, πράσινα σημεία και κινητά σημεία εντός της πόλης όπου όλοι οι κάδοι βρίσκονται συγκεντρωμένοι πλάι πλάι. Έπειτα, ανάλογα με τα απόβλητα που παράγουν οι δημότες και τον τρόπο διάθεσής τους, οι Δήμοι έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν τα δημοτικά τέλη. Τέλος, πέραν των υποδομών για την ανακύκλωση, από τη νομοθεσία προβλέπεται και η δημιουργία Κέντρων Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης Υλικών (ΚΔΕΥ), δηλαδή χώροι οριοθετημένοι και κατάλληλα διαμορφωμένοι, ώστε οι πολίτες να αποθέτουν μεταχειρισμένα αντικείμενα τα οποία προορίζονται για επανάχρηση από άλλους πολίτες που τα χρειάζονται.

Σαφώς, χρειάζεται να υπάρχει ένα ρητό πλαίσιο βάσει του οποίου οι πολίτες και η δημοτική αρχή να γνωρίζουν τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά τους. Γι’ αυτό το σκοπό συντάσσεται ο Κανονισμός Καθαριότητας, ένα σύνολο κανόνων για την καθαριότητα της πόλης και τη διαχείριση των απορριμμάτων, με διατάξεις οργανωμένες σε άρθρα. Οι πολίτες είναι υπεύθυνοι για ζητήματα όπως η καθαριότητα των πεζοδρομίων τους αλλά και τη φροντίδα της καθαριότητας για κάθε δράση (επαγγελματική ή μη) που θα συμμετάσχουν. Ο Δήμος από την άλλη αναλαμβάνει τη διασφάλιση των υποδομών, όπως είναι οι πολλοί διαφορετικοί κάδοι για το διαχωρισμό των απορριμμάτων ανάλογα με το υλικό τους. 

Για την επιτυχημένη εφαρμογή του κανονισμού καθαριότητας και των αλλαγών στον τρόπο που διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά τα απορρίμματα έχει πάντα πολύ μεγάλη σημασία η διαρκής συνεργασία μεταξύ δημοτικής αρχής και δημοτών.