Πες μου γιατί μικραίνει η μέρα;

της Λίας Καραμπατέα

Κάτι η θάλασσα που αρχίζει να χάνει τον ειδυλλιακό της χαρακτήρα, κάτι η ζακέτα που γίνεται αναγκαία για τις βραδινές βόλτες, και κάτι η νύχτα που ξεκινάει από πιο νωρίς, σηματοδοτούν τη λήξη της καλοκαιρινής περιόδου… Πώς όμως προκαλείται η αλλαγή αυτή στη διάρκεια της ημέρας και νύχτας μέσα στο έτος…;

Καταρχήν, πρόκειται για μια αλλαγή που δε συμβαίνει (με τον ίδιο τρόπο τουλάχιστον), σε όλα τα μέρη της Γης. Παρόλο που γνωρίζουμε τις σχετικές κινήσεις της Γης, γύρω από τον εαυτό της όσο και γύρω από τον Ήλιο, υπάρχουν κάποιες μικρές αλλά καθοριστικές λεπτομέρειες που τυγχάνουν λιγότερης προσοχής για τους περισσότερους από εμάς. Ας τις εξετάσουμε…

Ο άξονας ιδιοπεριστροφής της Γης δεν είναι κάθετος, παρά εμφανίζει μία κλίση γωνίας περίπου ίσης με 23ο. Κατά τη διάρκεια μιας περιστροφής λοιπόν, αντιλαμβάνεται κανείς ότι, για δυο σημεία που εκ παραδρομής θεωρούμε να βρίσκονται συμμετρικά σε απέναντι θέσεις, στην πραγματικότητα, δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα!

Επίσης, η τροχιά περιστροφής γύρω από τον Ήλιο, ενώ θεωρείται «χονδρικά» κυκλικής μορφής, είναι ελλειπτική. Με συνδυασμό των δυο αυτών στοιχείων, υπάρχουν γεωγραφικά σημεία τα οποία πλησιάζουν σε κοντινότερες αποστάσεις από τον Ήλιο, ενώ άλλα παραμένουν σταθερά σε μακρινότερες αποστάσεις. Παράλληλα, η χρονική διάρκεια παραμονής σε οπτική επαφή με τον Ήλιο, παρομοίως δεν είναι η ίδια για κάθε περιοχή.

Έτσι συνοψίζοντας, έχουμε διαφοροποιήσεις στις εναλλαγές ημέρας και νύχτας, τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά. Κατά τη διάρκεια ενός έτους, έχουμε δύο ημέρες ορόσημα, τη φθινοπωρινή και εαρινή ισημερία. Είναι οι μέρες στις οποίες η διάρκεια της ημέρας εξισώνεται με τη διάρκεια της νύχτας. Στα ενδιάμεσα διαστήματα, η διάρκεια της νύχτας αυξάνεται το χειμώνα, ενώ μικραίνει το καλοκαίρι.

Στις 22 Δεκεμβρίου έχουμε τη μεγαλύτερη νύχτα, ενώ ομοίως, στις 22 Ιουνίου, τη μεγαλύτερη ημέρα. Το φαινόμενο αυτό, έχει απασχολήσει ποικιλοτρόπως την ανθρωπότητα από αρχαιοτάτων χρόνων, δίνοντας ακόμη και φιλοσοφική υπόσταση στις πιθανές εξηγήσεις.

Στην αρχαία Κίνα, το θερινό ηλιοστάσιο αποτελούσε γιορτή προς τιμήν των θηλυκών δυνάμεων, ενώ οι αρχαίοι Γαλάτες αλλά και άλλοι πολιτισμοί γιόρταζαν τη γονιμότητα, τόσο της γης, όσο και σε ερωτικό επίπεδο στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων.

Από την άλλη, οι πρώτες μέρες μετά τις 22 Δεκεμβρίου θεωρούνταν σημαντικές, συμβολίζοντας τη σταδιακή αύξηση του φωτός. Γι’ αυτό μάλιστα καθιερώθηκε, κατά ορισμένους, ο εορτασμός της γέννησης του Ιησού Χριστού στις 25 Δεκεμβρίου, συνδυάζοντας έτσι τα δύο αυτά σημαντικά γεγονότα.

Για να διορθωθεί λοιπόν μια και καλή και η συνήθης αστοχία της ευχής «Καλό χειμώνα», ας έχουμε τη γνώση, πως η ευχή ξεκινά να «πιάνει» σε δυο μήνες από τώρα!