Πες μου γιατί προβλέπουμε τον καιρό!

της Λίας Καραμπατέα

Από αρχαιοτάτων χρόνων, ο άνθρωπος είχε έμφυτη την περιέργεια, την επιθυμία να μαθαίνει τα πάντα και να βρίσκει τον λόγο που συμβαίνει το καθετί. Έτσι, οι πρώτες προσπάθειες να εξηγηθούν οι αλλαγές του καιρού είχαν να κάνουν με τη δημιουργία μυθοπλασιών, μέσω των οποίων διάφοροι θεοί είχαν τον καιρό σαν ένα μέσο έκφρασης της διάθεσής τους απέναντι στους ανθρώπους. Και από εκείνη την εποχή φτάσαμε στο σήμερα, όπου μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα μπορούμε να ενημερωθούμε για την πορεία του καιρού τις επόμενες ώρες ή/και ημέρες για όποιο μέρος μας ενδιαφέρει…! Ποια ήταν τα στάδια εξέλιξης αυτής της πορείας…;

Αρκετά σημαντικό είναι να διαχωρίσει κανείς αρχικά τις λέξεις πρόβλεψη και πρόγνωση. Όταν λοιπόν μιλούμε για μελέτη του καιρού, πιο ορθό είναι να κάνει κάποιος λόγο για πρόγνωση, μιας που αυτό που συμβαίνει πραγματικά είναι ότι καταφέρνει να έχει από «πριν» την «γνώση» για την πορεία του καιρού.

Προκειμένου να μελετήσει κανείς μετεωρολογικά τον καιρό, χρειάζεται καλή Φυσική, καλά Μαθηματικά, αλλά και τα στοιχεία που θα εντάξει προς μελέτη! Μέσω μετεωρολογικών σταθμών σε στεριά και θάλασσα, αλλά και συλλογή στοιχείων από διάφορα ύψη της ατμόσφαιρας με μετεωρολογικά μπαλόνια και τη συνδρομή των δορυφόρων, επιτυγχάνεται η δόμηση ενός πληροφοριακού τρισδιάστατου «πλέγματος» για τις τιμές της θερμοκρασίας, της υγρασίας, των ανέμων αλλά και πολλών άλλων λεπτομερειών ανά πάσα στιγμή.

Όσο απρόβλεπτος κι αν είναι (ή νομίζουμε πως είναι) ο καιρός, οποιαδήποτε συμπεριφορά κι αν ακολουθήσει, αυτή υπακούει σε φυσικούς νόμους, οι οποίοι με τη σειρά τους αποδίδονται με μαθηματικές σχέσεις. Η πολυπλοκότητα είναι υψηλή, ωστόσο είναι εφικτή η κατασκευή αριθμητικών μοντέλων, με βάση τα οποία μπορεί να γίνει η «πρόβλεψη» των καιρικών εξελίξεων.

Η σκέψη και απόπειρα αυτής της περιγραφής, ξεκίνησε κοντά στο 1920, όπου φυσικά ελλείψει τεχνολογίας, οι υπολογισμοί γίνονταν ως επί το πλείστον με μολύβι και χαρτί με μοναδικό εργαλείο το ανθρώπινο μυαλό. Με την πάροδο των χρόνων, η παράλληλη εξέλιξη των υπολογιστικών συστημάτων αντικατέστησε τους υπολογισμούς που έπρεπε να κάνουν χιλιάδες άνθρωποι ταυτόχρονα με λίγη ώρα προσομοιώσεων και υπολογισμών σε μια οθόνη υπολογιστή!

Τα μοντέλα βασιζόμενα σε κάποιες αρχικές θεωρήσεις, εξάγουν πλέον αρκετά ακριβή συμπεράσματα, τα οποία σπανίως αποκλίνουν από τις αληθινές καιρικές συνθήκες που επακολουθούν. Μία από τις παραδοχές παραδείγματος χάριν, αφορά τον χρόνο, ο οποίος αντιμετωπίζεται από τα αριθμητικά μοντέλα όχι ως κάτι συνεχές αλλά ως πολλές μεμονωμένες χρονικές στιγμές με τη μία να διαδέχεται την άλλη.

Μετά την ήδη εντυπωσιακή πρόοδο που έχει γίνει στο κομμάτι των προγνώσεων, τα μοντέλα βελτιστοποιούνται ολοένα και περισσότερο με τα αποτελέσματα που δίνουν να έχουν ακόμη περισσότερη ακρίβεια. Δεδομένου ότι προκειμένου να γίνει μία πρόγνωση, προαπαιτείται η γνώση των παρόντων συνθηκών, ορισμένες φορές η ανακρίβεια μπορεί να προέρχεται ακόμη και από εκεί (π.χ. από «κακή» συλλογή στοιχείων), και να μεταφέρεται έτσι και στους υπολογισμούς που ακολουθούν. Γι’ αυτό και η μετεωρολογία είναι ένας χώρος που απαιτεί τεχνογνωσία, συνεχή εξέλιξη και συνεργασία με αρκετούς φορείς διαφορετικών επιστημονικών πεδίων.

Ωστόσο, ποιος θα φανταζόταν τόσο εύκολα την ιστορία και τον υπολογιστικό κυκεώνα που κρύβονται πίσω από κάθε μας απλή αναζήτηση για τον καιρό της επόμενης μέρας…;!