Πες μου γιατί, στροβιλίζεται ο αέρας!

της Λίας Καραμπατέα

Τα τελευταία χρόνια οι κλιματικές αλλαγές θα έλεγε κανείς πως τουλάχιστον στις μεσογειακές χώρες είναι σαν έχουν συμπυκνώσει τις εποχές από τέσσερις, σε δύο! Το σχόλιο που ακούς συχνά να γίνεται πλέον είναι ότι από το καλοκαίρι περνάμε στον χειμώνα, και το αντίστροφο, χωρίς να κάνει αισθητή την παρουσία του το φθινόπωρο και η άνοιξη ενδιάμεσα. Σαν να μην έφτανε αυτό, ο «φθινοπωρινός χειμώνας» λοιπόν, μας χτύπησε ιδιαίτερα ξαφνικά φέτος την πόρτα, με ακραία καιρικά φαινόμενα να προκύπτουν ανά τις χώρες από τη μια μέρα στην άλλη.

Έχετε σκεφτεί πόση Φυσική κρύβει κάθε τέτοιο φυσικό φαινόμενο από αυτά που ζούμε καθημερινά χειμώνα – καλοκαίρι; Μία βροχή, ή ακόμη και το χιόνι, τα εξηγεί η κοινή λογική ενδεχομένως πιο εύκολα. Όταν δημιουργείται αέρας όμως, τι συμβαίνει; Και πώς φτάνει να αποκτά τόση ένταση ώστε να έχουμε την ύπαρξη ανεμοστρόβιλων;

Ο αέρας επειδή είναι κάτι που δεν «βλέπουμε» ή «πιάνουμε» για καιρό θεωρούνταν ως κάτι άυλο, υπόθεση που αποδείχθηκε εσφαλμένη. Ωστόσο, όσο διατηρούνταν αυτή η υπόθεση, έβγαινε το συμπέρασμα πως ο αέρας αφού δεν έχει ύλη, δε θα έχει και μάζα. Αυτομάτως, δεν υπήρχε λόγος να μελετηθεί η επίδρασή του στο οτιδήποτε. Όπως ήδη ειπώθηκε όμως, η εικασία αυτή ήταν λάθος. Ο αέρας είναι πολύ πιο αραιός από κάθε στερεό, πιο αραιός και από το νερό. Έχει πολύ μικρή πυκνότητα, όχι όμως και μηδενική μάζα. Μάλιστα, ανάλογα με τις διαστάσεις ενός τυπικού δωματίου, μπορεί κανείς να υπολογίσει προσεγγιστικά τη μάζα αέρα που υπάρχει μέσα σε αυτό.

Ο ανεμοστρόβιλος (ή πιο επίσημα «αεροδίνη»), είναι ο κατακόρυφος (ή κεκλιμένος) στροβιλισμός του αέρα. Σαν μετεωρολογικό φαινόμενο έχει μικρή διάρκεια, της τάξης των δευτερολέπτων – λίγων λεπτών.

Ο αέρας, από τον οποίο ξεκινά το φαινόμενο, και εφόσον εξηγήσαμε την ύπαρξη ύλης του, χωρίζεται σε στρώματα. Όταν δύο διαφορετικά στρώματα αρχίζουν να έρχονται σε τριβή μεταξύ τους, εμφανίζεται το ιξώδες, που προκαλεί την εμφάνιση των αποτελεσμάτων αυτής της τριβής. Ο ανεμοστρόβιλος προκύπτει από το ιξώδες του ατμοσφαιρικού αέρα.

Στον ατμοσφαιρικό αέρα, τα «στρώματα» που αναφέραμε πριν, μπορεί να έχουν να κάνουν με αέρα σε διαφορετική θερμοκρασία ή αντίθετη κίνηση. Ο αέρας δεν παύει να υπάρχει ποτέ, και κινείται πάντα. Κατευθύνεται με κριτήριο την πίεση πηγαίνοντας από τις μεγαλύτερες πιέσεις στις μικρότερες. Το ενδιαφέρον είναι το πώς κάνουμε εμείς χρήση κάποιων από αυτές τις έννοιες. Ο αέρας λέγεται άνεμος όταν κινείται οριζόντια, και ρεύματα όταν κινείται κάθετα. Δεν ευσταθεί η φράση «δεν έχει αέρα» (αφού έχει πάντα!!). Όταν εμείς δεν αντιλαμβανόμαστε αέρα, σημαίνει πως «δεν έχει άνεμο».

Ως προς τις εξωτερικές παραμέτρους που επηρεάζουν την εμφάνιση και ενδυνάμωση ενός ανεμοστρόβιλου, αυτές αφορούν κυρίως τα εμπόδια που θα συναντήσει ο αέρας στην πορεία του. Το χρώμα που μπορεί να πάρει ο ανεμοστρόβιλος, μιας που ο αέρας είναι άχρωμος, έχει να κάνει καθαρά και μόνο με αυτά που θα παρασύρει. Όταν με την ένταση του σηκώνει σκόνη και άμμο, θα βλέπουμε ένα χρώμα γκρι, ενώ θα φαίνεται περίπου γαλάζιος όταν θα περνάει πάνω από θάλασσα και γενικότερα υδάτινες επιφάνειες.

Διαφοροποιώντας τον αέρα σε άνεμο και ρεύματα, μπορούμε να υπενθυμίσουμε κλείνοντας και το διαχωρισμό των φυσικών φαινομένων που καμιά φορά εμείς παρομοιάζουμε, π.χ. έναν ανεμοστρόβιλο με έναν σίφωνα. Συγκεκριμένα σε αυτά τα δύο, η κύρια διαφορά είναι ότι ο ανεμοστρόβιλος ανυψώνεται από το έδαφος ενώ ο σίφωνας δημιουργείται στα σύννεφα και κατεβαίνει μέχρι το έδαφος.

Αν και φυσικά φαινόμενα που αφήνουν καταστροφές στο πέρασμά τους μπορεί να είναι επίκαιρα, σίγουρα δεν είναι καθόλου ευχάριστες εμπειρίες. Φλερτάροντας με την ευχή «καλό χειμώνα» που έχει αρχίσει να ακούγεται πλέον, ας μείνουμε στη φυσική και Φυσική οπτική των πραγμάτων…!