Πώς οι πυρκαγιές πυροδοτούν την κλιματική κρίση

Αποκαλυπτικές εικόνες καταστροφής από τις πυρκαγιές – από απανθρακωμένα σπίτια μέχρι πόλεις που καλύπτονται από φονικό καπνό – έρχονται γρήγορα να μας δείξουν την κλιματική καταστροφή στον κόσμο.

Στη Χαβάη ο αριθμός των νεκρών εξακολουθεί να αυξάνεται μετά την πιο θανατηφόρα πυρκαγιά στις ΗΠΑ εδώ και έναν αιώνα που έπληξε το Μάουι.

Στον Καναδά, οι ακραίες πυρκαγιές που καίνε ολόκληρη τη χώρα είναι πιο διαδεδομένες από οποιαδήποτε άλλη στιγμή.

Έρευνα έχει δείξει ότι οι πιθανότητες και η ένταση των πυρκαγιών έχουν αυξηθεί λόγω της παγκόσμιας αύξησης θερμοκρασίας που προκαλείται από την δραστηριότητα του ανθρώπου.

Όμως, υπάρχουν ακόμα τόσα πολλά πράγματα που δεν καταλαβαίνουμε για αυτά τα ισχυρά φαινόμενα.

Ένας από τους πιο εκτεταμένους τρόπους με τους οποίους οι πυρκαγιές επηρεάζουν το κλίμα είναι η ικανότητα τους να απελευθερώνουν τεράστιες ποσότητες άνθρακα που αποθηκεύονται στα δέντρα και τα εδάφη στην ατμόσφαιρα.

Σ’ έναν φαύλο κύκλο ανατροφοδότησης, το πρόσθετο CO2 συμβάλλει στη συνέχεια στην ίδια μακροπρόθεσμη θέρμανση του πλανήτη που κάνει πιο πιθανή την εμφάνιση πυρκαγιάς.

Μόνο το 2020, οι πυρκαγιές της Καλιφόρνια εκτιμάται ότι έχουν αναιρέσει 16 χρόνια από τις περικοπές της πολιτείας στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Οι ερευνητές προτείνουν πως η αναγέννηση των δασών είναι κάτι που μπορεί να συμβεί, αλλά όχι αρκετά γρήγορα για να βοηθήσει στη διατήρηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη κάτω από το όριο των 1,5 C.

Βέβαια δεν είναι όλες οι επιπτώσεις των φωτιών στο κλίμα τόσο μακροχρόνιες. Ούτε όλες παράγουν θέρμανση. Μπλοκάροντας το ηλιακό φως και προσελκύοντας πρόσθετα σταγονίδια νερού που φωτίζουν τα σύννεφα, τα αερολύματα καπνού μπορούν να αντανακλούν το ηλιακό φως πίσω στο διάστημα, οδηγώντας σε τοπική ψύξη στην κατώτερη ατμόσφαιρα.

Αυτό το αποτέλεσμα ψύξης τυπικά διαρκεί μόνο έως ότου η βροχή ξεπλύνει τα αερολύματα πίσω στη γη.

Ωστόσο, καθώς οι πυρκαγιές αυξάνονται σε κλίμακα, ακόμη και αυτές οι πιο προσωρινές επιπτώσεις διευρύνουν την εμβέλεια και τη διάρκειά τους. Η περίοδος των πυρκαγιών της Αυστραλίας (2019-2020), για παράδειγμα, προκάλεσε μια εκτεταμένη ψύξη που προκαλείται από καπνό που μπορεί να επηρέασε την πρόσφατη «τριπλή βουτιά» στο μοτίβο του καιρού La Niña, προτείνει έρευνα.

Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο αλληλεπιδρούν οι διάφορες επιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών είναι επομένως το κλειδί για την κατανόηση του συνολικού αντίκτυπού τους στο κλίμα – και συνεπώς για την καθοδήγηση των προσπαθειών της ανθρωπότητας να περιορίσει την επικίνδυνη κλιματική αλλαγή.

Ο υπολογισμός του καθαρού αποτελέσματος θέρμανσης ή ψύξης των δασικών πυρκαγιών σημαίνει ότι εξετάζεται ο αντίκτυπός τους σε διάφορα επίπεδα της ατμόσφαιρας, από την επιφάνεια προς τα πάνω. Μια έρευνα έχει επικεντρωθεί έτσι στις στρατοσφαιρικές αντιδράσεις που λαμβάνουν χώρα 4-31 μίλια (6-50 χιλιόμετρα) στον αέρα. Κάτω από αυτό το επίπεδο, η κατώτερη τροπόσφαιρα θερμαίνεται λόγω των αυξανόμενων επιπέδων CO2. Ωστόσο, η ίδια τάση ψύχει επίσης τη στρατόσφαιρα, όπου ο λεπτότερος αέρας επιτρέπει στο διοξείδιο του άνθρακα να απελευθερώσει την ενέργειά του στο διάστημα.

Μέχρι πρόσφατα, υπήρχε η πεποίθηση ότι μόνο τα ηφαίστεια ή οι πυρηνικές εκρήξεις ήταν αρκετά ισχυρές ώστε να διακόψουν αυτή τη διαδικασία ψύξης προωθώντας τον καπνό προς τα πάνω στη στρατόσφαιρα. Αλλά όταν οι μεγάλες πυρκαγιές συναντούν τις κατάλληλες μετεωρολογικές συνθήκες, μπορούν να προκαλέσουν τεράστιες καταιγίδες που σκοτεινιάζουν τον ουρανό, δημιουργούν ακανόνιστους ανέμους και ανεμοστρόβιλους και εκτοξεύουν καπνό από την πυρκαγιά πέντε έως εννέα μίλια (8-14 χιλιόμετρα) πάνω από την επιφάνεια. Γνωστά ως σύννεφα pyrocumulonimbus, ή pyroCbs, αυτά τα σύννεφα κεραυνών απελευθερώνουν αερολύματα που μπορούν να ταξιδέψουν χιλιάδες μίλια σε όλη την υδρόγειο.

Μόλις μεταφερθεί στον αέρα, ο μαύρος άνθρακας σε αυτά τα αερολύματα της πυρκαγιάς απορροφούν θερμότητα, αναγκάζοντάς τα να ανεβαίνουν και να θερμαίνουν τη γύρω στρατόσφαιρα, λέει ο Matthias Stocker από το Wegener Center for Climate and Global Change στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς της Αυστρίας.

Ο Καναδάς έχει φέτος μακράν το πιο ενεργό έτος pyroCb κατά την τελευταία δεκαετία, λέει ο David A Peterson, μετεωρολόγος στο Εργαστήριο Ναυτικής Έρευνας των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον DC, το οποίο προσπαθεί να δημιουργήσει ένα σύστημα πρόβλεψης για την κίνηση του καπνού pyroCb και έχει δημιουργήσει ένα παγκόσμιο σύνολο δεδομένων από το 2013.

«Τουλάχιστον 133 pyroCbs έχουν παρατηρηθεί στον Καναδά από τις αρχές Μαΐου», προσθέτει – υπερδιπλασιάζοντας το προηγούμενο εποχιακό μέγιστο της χώρας.

Ωστόσο, κανένα από τα πολλά συμβάντα pyroCb που παρατηρήθηκαν το 2023 δεν συναγωνίζεται τον στρατοσφαιρικό αντίκτυπο του σούπερ ξέσπασμα της Αυστραλίας (2019-20) ή το συμβάν του Βορειοδυτικού Ειρηνικού του 2017 στον Καναδά, λέει ο Peterson. Και τα δύο αυτά παρήγαγαν καπνό στρατόσφαιρας που «συναγωνιζόταν ή υπέρβαινε τον αντίκτυπο από την πλειονότητα των ηφαιστειακών εκρήξεων κατά την τελευταία δεκαετία», λέει.

Τα μοντέλα δείχνουν ξεκάθαρα ότι οι συνθήκες για τις πυρκαγιές pyroCb πρόκειται να αυξηθούν, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα τα αποτελέσματα τέτοιων αερολυμάτων να γίνουν αρκετά σημαντικά «για να αλλάξουν τη δυναμική στη στρατόσφαιρα και να προκαλέσουν συνέπειες», λέει ο Stocker.

Μια ιδιαίτερη ανησυχία είναι ότι η ανάκτηση της στιβάδας του όζοντος, η οποία εμποδίζει την επιβλαβή υπεριώδη ακτινοβολία, θα μπορούσε να καθυστερήσει – και η έρευνα έχει ήδη δείξει ορισμένες αρνητικές επιπτώσεις.

Ωστόσο, το πώς ακριβώς η υπερθέρμανση της στρατόσφαιρας θα μπορούσε να επηρεάσει τον καιρό δεν είναι ακόμη γνωστό. Οι αλλαγές στη θερμότητα της στρατόσφαιρας με τη σειρά τους αλλάζουν την κυκλοφορία των ανέμων, λέει η Karen Rosenlof του Εργαστηρίου Χημικών Επιστημών της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (NOAA).

«Είναι ένα μεγάλο πείραμα»

Καθώς οι πυρκαγιές επηρεάζουν το κλιματικό σύστημα με πολλούς τρόπους, η κατανόηση των διαφορετικών αλληλεπιδράσεων και των χρονοδιαγραμμάτων είναι απαραίτητη για την κατανόηση του συνολικού τους αντίκτυπου μακροπρόθεσμα.

«Πρέπει να κατανοήσουμε τα καθαρά αποτελέσματα γιατί πρέπει να καταλάβουμε πόσο γρήγορα μπορούμε να μειώσουμε τις ανθρώπινες εκπομπές CO2», λέει ο Stocker.

Υπάρχουν προτάσεις ότι η ηλιακή γεωμηχανική, η οποία θα προσομοιώνει τα ψυκτικά αποτελέσματα του ηφαιστείου και του καπνού των δασικών πυρκαγιών, θα μπορούσε να βοηθήσει στην αντιμετώπιση ορισμένων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής με την τεχνητή έγχυση αερολυμάτων στη στρατόσφαιρα.

Αλλά να το κάνουμε όταν δεν μπορούμε ακόμη να μοντελοποιήσουμε πλήρως τις μυριάδες επιπτώσεις των πυρκαγιών δεν θα ήταν συνετό, λέει ο Stocker. “Προς το παρόν, δεν ξέρουμε τι θα έκανε η γεωμηχανική. [Η μελέτη των πυρκαγιών] μας βοηθά να καταλάβουμε τι αλλαγές θα μπορούσαν να υπάρξουν – αλλά ελπίζουμε ότι δεν θα δοκιμάσουμε ένα μεγάλο σενάριο γεωμηχανικής.”

Με πληροφορίες από BBC