Τι επιπτώσεις φέρουν τα ναυάγια στο περιβάλλον και στους ανθρώπους;

Τον Ιούνιο καταγράφηκε στην ιστορία των πολύνεκρων ναυαγίων, εκείνο της Πύλου με εκατοντάδες αγνοούμενους πρόσφυγες και μετανάστες . Λίγες ημέρες μετά ένα ακόμη ναυάγιο του υποβρυχίου Titan βυθίστηκε σε σημείο του Ατλαντικού Ωκεανού. Είναι γνωστό πως η Μεσόγειος έχει γίνει πια ένας υγρός τάφος του προσφυγικού.

Πλοία σκουριασμένα, με μηχανήματα και διαρροές πετρελαίου και χημικών ουσιών, ανθρώπινα μέλη, τροφή για τα ψάρια και άλλα πολλά βλάπτουν το θαλάσσιο περιβάλλον. Το 2011, η Ευρπωαϊκή Ένωση είχε δημοσιοποιήσει μία ανακοίνωση σχετικά με την ρύπανση, συγκεκριμένα τότε αναφερόταν πως η διαρροή πετρελαίου από τα ναυάγια πλοίων στον πυθμένα των ωκεανών απειλεί το θαλάσσιο περιβάλλον. Εκτιμάται πως μια πετρελαιοκηλίδα μέχρι και 20 φορές μεγαλύτερη από αυτή στον Κόλπο του Μεξικού αναμένεται να κάνει την εμφάνιση της στους ωκεανούς της γης την επόμενη δεκαετία, λόγω των διαρροών πετρελαίου από τα ναυάγια. Σύμφωνα με την πρώτη παγκόσμια βάση δεδομένων βυθισμένων πλοίων, υπάρχουν 8 569 ενδεχομένως ρυπογόνα ναυάγια, εκ των οποίων τα 1 583 ήταν πετρελαιοφόρα.

O καθηγητής του τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ,  Xαρίτων-Σαρλ Χιντήρογλου αναφέρει πως στην περίπτωση των ναυαγίων που έχουν παραμείνει στην θάλασσα υπάρχουν θετικά και αρνητικά, τονίζοντας πως όλα έχουν σχέση με την απόσταση από την παράκτια ζώνη του ναυαγίου, αλλά και τι μεταφέρει το ίδιο το πλοίο: “Πρέπει να κοιτάξουμε τι πλοίο είναι και πόσο παλιό είναι διότι βάσει της χρονολογίας κατασκεύης του αυξάνονται οι κίνδυνοι ρύπανσης, από τις ουσίες που χρησιμοποιούνται για την κίνηση του. Επίσης, φυσικά πρέπει να εξετάζουμε το φορτίο που μεταφέρει το ναυάγιο. Στις ΗΠΑ, ένα πλοίο της XO-Mobil που σημειώσε ένα τεράστιο έλλειμα από πετραιοκυλίδα, οδήγησε σε μία καταστροφή που ξεπέρασε τα 20 δισεκατομμύρια. Υπάρχουν ναυάγια που γίνονται σε βαθιά νερά, πολλές φορές είναι εσκεμμένα τα οποία δεν γνωρίζουμε πως βυθίζονται, αλλά βρίσκονται στα διεθνή ύδατα, όπου εκεί και να τα παρακολουθεί δοροφορικά κάποιος, πολλές φορές χάνεται η πληροφορία μέσα στην διάχηση των πληροφορίων. Γι αυτού του είδους τα ναυάγια δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία, διότι συνήθως μεταφέρουν ραδιενεργά υλικά όπως εκείνα που βυθίστηκαν ανοιχτά της Καλιφόρνιας σε βάθη 3.500-4.000 μέτρων όπου εκεί είναι κατά κάποιον τρόπο νομιμοποιημένα. Αυτό ωστόσο, δεν σημαίνει πως οι επιπτώσεις δεν υπάρχουν, απλώς δεν φαίνονται άμεσα στο περιβάλλον και στον άνθρωπο. Όταν τα ναυάγια γίνονται και δεν περισυλλέγονται, δημιουργείται σκουριά και το σίδερο επηρεάζει σημαντικά πολλούς οργανισμούς. Ta ναυάγια πρέπει να περισυλλέγονται, δεν γίνεται να μένουν στον βυθό, εκτός και αν είναι βαθιά, όπου η ανέλκηση του είναι ασύμφορη, όπως ακριβώς με το ναυάγιο της Σαντορίνης που ήταν επιβατικό, βυθίστηκε σε μεγάλο βάθος και προφανώς δεν μπορούσε να αναγερθεί.”

Ωστόσο, υπάρχουν και πλεονεκτήματα ως προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο με την βύθιση ενός πλοίου: “Όταν ένα ναυάγιο γίνεται κάτω από τα 50 μέτρα,  μετά από ένα χι ψι χρονικό διάστημα αφού ξεπλυθεί και φύγουν όλα τα λάδια και τα πετρέλαια, με την ανθρώπινη βοήθεια, “ανθίζουν” και γίνονται τεχνητοί ύφαλοι. Είναι ύφαλοι που δίνουν την ευκαιρία, στο να αυξηθεί η ποικιλότητα εκείνης της θαλάσσιας περιοχής, διότι τα ψάρια βρίσκουν καταφύγιο. Επίσης τα ναυάγια μπορούν να αξιοποιηθούν και ως τουριστικό αξιοθέατο, η υποβρύχια κατάδυση, η οποία στην χώρα μας δεν έχει καλλιεργηθεί, είναι πολύ εξελιγμένη στο εξωτερικό και είναι κρίμα γιατί εδώ έχουμε μεγάλο πλούτο στις θάλασσες μας. Είναι ένα σημείο του τουρισμού μας που δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς, έχουμε φιλικά νερά προς τον δύτη, μπορεί η κατάδυση να έχει μία επισκεψιμότητα στοχευμένη σχεδόν 10 μήνες τον χρόνο. Με τα καϊκια που αποσύρονται κάθε χρόνο, το Υπουργείο Τουρισμού θα μπορούσε να φτιάξει ένα μεγάλο θαλάσσιο πάρκο ώστε ο τουρίστας-δύτης να μπορεί να επιλέξει πιο ναυάγιο θέλει να επισκεφθεί. Όλα αυτά χρειάζονται κάποιες πιστοποιήσεις και φυσικά θέλει σχεδιασμό.”

Τα ναυάγια ωστόσο μπορούν να επηρεάσουν και τον άνθρωπο: “Oι χημικές ουσίες, το πετρέλαιο και η σκουριά μπαίνουν στην τροφική αλυσίδα. Όλο αυτό το πλέγμα των ουσιών μαζί με το κουφάρι του πλοίου που ναυαγεί μεταφέρονται σταδιακά στην τροφική αλυσίδα. Αυτή η τροφική αλυσίδα η οποία εμπεριέχει μέταλλα και πετρελαιοειδή, γίνεται ιδιαίτερα τοξική, μπορεί διαχρονικά μία περιοχή να σημειώσει επιβάρυνση από βαρέα μέταλλα και ουσίες οι οποίες είναι βλαβερές. Μπορούν να επηρεάσουν την υγεία των ανθρώπων αν το πλοίο μεταφέρει τοξικά υλικά. Τα ψάρια έχουν ανοδικές και καθοδικές πορείες μεταφέρονται με τα ρεύματα, έχουν μία συμπεριφορά σύμφωνα με την αναπαραγωγή τους και έτσι κινούνται οπότε μολύνονται όλα. Έχουν βρεθεί μικροπλαστικά και βλαβερές ουσίες σε ψάρια που ζουν κάτω από τα 200 μέτρα βάθος, έχουν ειδικές προτιμήσεις σε ουσίες και αντικείμενα που έχουν έντονα χρώματα όπως το κίτρινο και το κόκκινο. Οι ουσίες όσο διαλύονται με κάποιον τρόπο θα καταλήξουν στον πυθμένα, από εκείνη την στιγμή οι ουσίες αυτές θα αποτελέσουν ένα τμήμα μεταφοράς που θα γίνει μέσω της αναπνοής ή της διατροφής ορισμένων ζώων, λόγου χάριν τα σκουλίκια τρώνε κάτω από το έδαφος, αν αποσπάσουν βλαβερές ουσίες, τα ίδια τους θα είναι τροφή για τα ψάρια και τα ψάρια θα είναι μετέπειτα τροφή για άλλο ψάρι, οι οποίοι θα είναι οι κορυφαίοι θηρευτές και τους οποίους τους  τρώει ο άνθρωπος. Οι βλαβερές ουσίες περνούν αρχικά από το πεπτικό και μετέπειτα το μυικό. Και φυσικά οι ουσίες αυτές μεταγενέστερα μπορούν να επηρεάσουν τον άνθρωπο.”