Το περιβάλλον, η ενέργεια κι εμείς – Σκέψεις και προβληματισμοί

Λέξεις: Δρ. Πάνος Κοσμόπουλος

Με την ολοκλήρωση της παγκόσμιας διάσκεψης για την κλιματική αλλαγή και τις COP27 και CObP28, γεννήθηκαν πολλές σκέψεις, και πολλά ερωτηματικά:

Μάθαμε ότι η πυρηνική ενέργεια είναι «σχεδόν» ανώδυνη για το περιβάλλον, ότι τα ορυκτά καύσιμα το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο δεν είναι τόσο επιβλαβή, και κατά συνέπεια μπορούμε ακόμα να προβληματιζόμαστε για την κατάργησή τους.

Παράλληλα, μάθαμε ότι οι αγελάδες ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την υπερθέρμανση του πλανήτη, επειδή πέρδονται και ρεύονται, και ίσως πρέπει να κόψουμε το κρέας, το τυρί και το γάλα και ότι ήδη κάποιες μεγάλες εταιρείες τυπώνουν τρισδιάστατα υποκατάστατα μερίδων κρέατος και ψαριού.

Όμως…

Πλανάται και ο ακόλουθος προβληματισμός:

η κλιματική αλλαγή, η κλιματική κρίση, οφείλεται κυρίως ή ίσως και αποκλειστικά στις ανθρώπινες δραστηριότητες;

Γνωρίζουμε ότι παλιότερα ηλιακές κηλίδες, εκρήξεις ηφαιστείων και μετεωρίτες διατάραξαν το κλίμα του πλανήτη.

Γύρω στα 1200 π.Χ. σύμφωνα με τους δακτυλίους ξυλείας από δέντρα, φαίνεται πως μετά από μια τριετή περίοδο ακραίας ξηρασίας, κατέρρευσε η αυτοκρατορία των Χετταίων (ταυτόχρονα άραγε με τους Μυκηναίους, τους Μινωΐτες και το νέο Βασίλειο της Αιγύπτου;)

Κατά τον 11ο αιώνα, ο κινέζος λόγιος Shen Kuo, μελετώντας απολιθωμένα μπαμπού, αναφέρει ότι «στην αρχαιότητα το κλίμα στην περιοχή Yanan πρέπει να ήταν διαφορετικό».

Γνωρίζουμε καλά πως στις δεκαετίες του ΄50 και του ΄60, το Λονδίνο πνιγόταν από το smog, και το ίδιο και το Λος Άντζελες. Κατόρθωσαν να ελέγξουν την ρύπανση και να ανασάνουν οι κάτοικοί. Πολύ πιο πρόσφατα, οι κάτοικοι του Πεκίνου βρισκόντουσαν σ’ ένα διαρκές σκοτάδι από την ρύπανση, και οι αρχές τοποθέτησαν γιγαντοοθόνες στους δρόμους ώστε να μεταδίδεται η θέση του ήλιου και να γίνεται αντιληπτή η ώρα.

Στη πρόσφατη έρευνα μας (2023) για τις απόψεις του κοινού σχετικά με την κλιματική αλλαγή φυσικά και τονίστηκαν οι ανθρωπογενείς επεμβάσεις και οι πιθανές επιπτώσεις τους στο κλίμα, όμως τονίστηκαν ΚΑΙ :

οι φυσικοί κύκλοι της γης, ως παράγοντας πρόκλησης κλιματικών αλλαγών, οι εξάρσεις και οι υφέσεις των ηλιακών εκρήξεων, η μετατόπιση του άξονα της γης,

ως μεταβλητές ανεξάρτητες από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

• Μάθαμε λοιπόν να κλείνουμε την βρύση όσο ξυριζόμαστε, για να μην τρέχει άδικα το νερό (όχι ότι ανέβηκε η χρέωση του).
• Μάθαμε να κλείνουμε το φως όταν βγαίνουμε απ’ το δωμάτιο (όχι ότι ανέβηκε η τιμή του ρεύματος).
• Μάθαμε να κυκλοφορούμε με Μ.Μ.Μ., με ποδήλατα και με τα πόδια, (όχι ότι φταίνε οι τιμές και οι φόροι για τα ΙΧ και τα καύσιμα).
• Μάθαμε να βάζουμε ηλεκτρονικές λάμπες και να προσπαθούμε να έχουμε συσκευές Α+ (υπερακριβές) για εξοικονόμηση ενέργειας.
• Χαμηλώνουμε το βλέμμα όταν πετάμε πολλά σκουπίδια και δεν βρίσκουμε τους ειδικούς, διαφορετικούς κάδους ανακύκλωσης.
• Νιώθουμε ενοχή όταν το σπίτι μας δεν έχει θερμομόνωση, και ξοδεύουμε ενέργεια (ξύλα, πετρέλαιο, ηλεκτρικό, αέριο) για να ζεσταθούμε.

Μας διαφημίζουν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που δεν θα ρυπαίνουν το περιβάλλον (άσχετα με την υπερβολική τιμή τους, και δίχως να νοιαζόμαστε για το πόσο ρυπαίνουσα είναι η πηγή που μας προμηθεύει το ηλεκτρικό ρεύμα, καίγοντας άνθρακα και λιγνίτη) και να κατεβάζουμε ένοχα το βλέμμα κάθε φορά που κρατάμε μια πλαστική σακούλα ή ένα πλαστικό μπουκάλι με νερό, εφόσον εμείς οι ίδιοι φταίμε για την κακή ποιότητα του νερού που βγάζουν οι βρύσες μας, καθώς και για την παραγωγή και διάθεση των πλαστικών.

Τελικά, φαίνεται πως μάλλον είμαστε οι ένοχοι για την υπερθέρμανση του πλανήτη!

Έκοψα και το τζάκι που άναβα μια φορά για το καλό του χρόνου, εφόσον το CO2 που απορροφά το δέντρο σε τριάντα χρόνια ζωής του, εγώ θα το εκπέμψω στο περιβάλλον μέσα σε λίγες ώρες…

Ίσως και σε ατομικό επίπεδο, να είμαστε απόλυτα υπεύθυνοι για την κλιματική αλλαγή…

Κάθε φορά που ανάβω ένα τσιγάρο, αναρωτιέμαι μήπως φταίω προσωπικά για το λιώσιμο των πάγων στην Αρκτική.

Ευτυχώς, μετά βλέπω τις καμινάδες των εργοστασίων, τις υψικαμίνους της βιομηχανικής ζώνης, τις εξατμίσεις των φορτηγών και των λεωφορείων, τις καμινάδες κάποιων οικοδομών, και κάπως συνέρχομαι.

Τα ακραία, έντονα καιρικά και φυσικά φαινόμενα που ταλαιπωρούν την βιόσφαιρα, συμπίπτουν αφενός με την οικονομική ένδεια σε κοινωνικές ομάδες και σε ολόκληρες χώρες, συμπίπτουν και με την ονομαζόμενη “ενεργειακή ένδεια/φτώχεια”, αλλά και αφετέρου συμπίπτουν και με την υπερβολική κατανάλωση αγαθών –και άρα την παραγωγή τους– σε άλλες περιοχές, με τεράστιες ανάγκες σε ενέργεια για βιομηχανίες, και μεταφορές.

• Υπερπληθυσμός.
• Αστυφιλία.
• Μετακινήσεις πληθυσμού για διάφορες αιτίες.
• Έλλειψη τροφής και νερού λόγω ερημοποίησης περιοχών.
• Έλλειψη ενέργειας λόγω αυξημένης ζήτησης και ελεγχόμενων πόρων.

Προσθέτοντας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, σου έρχεται τρέλα.

Πού πηγαίνουμε;

Ποιο θα είναι άραγε το άμεσο μέλλον της βιόσφαιρας και του ανθρώπινου γένους;

Εποικισμός στην Σελήνη ή στον Άρη;

Για ποιους και πόσους άραγε;

Οι υπόλοιποι από τα Οκτώ Δισεκατομμύρια;

Απλά, θα εξαφανιστούν όπως οι δεινόσαυροι;

Κατά συνέπεια, τι κάνουμε; Παραμένουμε αδρανείς;

Σταυρώνουμε τα χέρια, σηκώνουμε τους ώμους, και συνεχίζουμε απτόητοι την καθημερινότητα μας που έχει περιοριστεί στην απλή κατανάλωση αγαθών και την παθητική παρατήρηση των γεγονότων μέσα από οθόνες κάθε λογής και μεγέθους;

Μετά από την ασυλλόγιστη υπερκατανάλωση και τον κίνδυνο εξάντλησης των ορυκτών καυσίμων του πλανήτη

Mετά από την υπερβολική επιβάρυνση της βιόσφαιρας με ανθρωπογενή ρύπανση

Mετά από την απροβλημάτιστη δημιουργία κτισμάτων – από εργολαβικές πολυκατοικίες ως τερατόμορφες υπερκατασκευές – τα οποία και υπερκαταναλώνουν και υπερ-ρυπαίνουν:

Σήμερα διαθέτουμε επιστήμονες, υλικά και διατάξεις που μπορούν να πραγματώσουν τον επιδιωκόμενο σκοπό: το στήσιμο ενός κελύφους που να μπορεί να χαρακτηριστεί ZEB.

Σκοπός είναι:

η ελάχιστη έως μηδενική κατανάλωση ενέργειας,

η ελάχιστη ρύπανση του περιβάλλοντος,

και η -για εμένα, κυρίως- εξασφάλιση συνθηκών άνεσης στους κατοίκους.

Οι αρχιτέκτονες, μηχανικοί, μηχανολόγοι και κατασκευαστές, ολοκληρώνουν την δουλειά τους, παραδίδουν το έργο και φεύγουν. Παίρνουν τα εύσημα τους, δημοσιεύουν και εντυπωσιακές φωτογραφίες και επαινετικά άρθρα στα περιοδικά του κλάδου, και με την προβολή τους εξασφαλίζουν το επόμενο έργο…

Τί συμβαίνει όμως με αυτό που άφησαν πίσω τους;

Πετυχαίνουν τους παραπάνω στόχους;

Πιστεύω ακράδαντα ότι είναι απόλυτα αναγκαίο για την χώρα μας, που είναι ευνοημένη από ηλιοφάνεια, ανέμους και γεωθερμία, πέρα από τον όποιο ορυκτό πλούτο, να γίνει στο μέγιστο δυνατό βαθμό η χρήση διατάξεων που θα επιτρέπουν την εκμετάλλευση των πηγών αυτών. Βόρειες χώρες, με πολύ λιγότερη ηλιοφάνεια, έχουν καλυφθεί από φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες, και παράγουν και διανέμουν στους κατοίκους τους πολύ πιο «φιλική» στο περιβάλλον ενέργεια.

Με αφορμή τα πρόσφατα ηλεκτροκίνητα μέσα που προβάλλονται από αυτοκίνητα ως πατίνια, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν πρέπει να έχουμε στόχο μόνον το να απομακρύνουμε το πρόβλημα της ρύπανσης από τα μάτια μας και απλά να το στείλουμε σε περιοχές όπως η Πτολεμαΐδα και η Μεγαλόπολη (Σύνδρομο NIMBY).

Η χρήση του ηλεκτρισμού είναι σχετικά ανώδυνη, μόνον όταν αυτός προέρχεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Ταυτόχρονα με την ιδιαιτερότητα της χώρας μας από τεκτονική άποψη, και συχνότητα σεισμικής δραστηριότητας, πρέπει να λαμβάνεται πάντοτε υπόψη ώστε, στο μέτρο του δυνατού, να διασφαλίζεται η Ανθεκτικότητα (Resilience) του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος.

Ήδη αυτά που κάποιοι από εμάς διδάσκαμε επί δεκαετίες πειραματικά (αυτόνομος πιλοτικός οικίσκος ZED-KIM, παραγωγή υδρογόνου από φωτοβολταϊκά και χρήση του ως καύσιμο στο εργαστήριο Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών Δ.Π.Θ) σαν μελλοντικά όνειρα και κατευθύνσεις για έρευνα και εφαρμογή, έχουν ήδη – έστω και πιλοτικά – πραγματοποιηθεί.

Οκτώ δισεκατομμύρια και μετράμε.

Όμως όλοι αυτοί οι άνθρωποι θα χρειαστούν καθαρό αέρα για να ανασάνουν, καθαρό νερό για να πιούν, τροφή, ικανοποιητική στέγαση, μεταφορές, επικοινωνίες, και φυσικά τεράστιες ποσότητες ενέργειας.

Το ερώτημα είναι: είναι εφικτό να παρέχουμε όλα τα παραπάνω σε όλους τους ανθρώπους που ζουν στην επιφάνεια του πλανήτη χωρίς να υπερβούμε τα όρια της Βιόσφαιρας;

Και φυσικά εδώ εισέρχεται η έννοια της αειφορίας, το πρόβλημα ότι πρέπει επίσης να φροντίσουμε για τις επόμενες γενιές… και όλα αυτά, θεωρώντας ως δεδομένο ότι η επιφάνεια του πλανήτη μας θα είναι αρκετά υπομονετική απέναντι στην ανθρωπότητα, ώσπου εμείς να ανακαλύψουμε, να προτείνουμε και κυρίως να εφαρμόσουμε λύσεις…

Παρόλα όσα βιώνουμε την τελευταία δεκαετία, υπάρχουν κάποιοι που αμφισβητούν την ύπαρξη κλιματικής αλλαγής.

Ακόμη, υπάρχουν κάποιοι που υποστηρίζουν ότι οι διαθέσιμες επιφάνειες του πλανήτη δεν επαρκούν για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών από ανανεώσιμες πηγές.

Τα συμφέροντα καλά κρατούν.

Κανείς μας δεν υποστηρίζει πως μια και μοναδική λύση θα αποτελέσει πανάκεια για το πρόβλημα.

Ανάλογα με κάθε συγκεκριμένη περιοχή, μπορούν να εγκατασταθούν φωτοβολταϊκά, ανεμογεννήτριες, ηλιακοί συλλέκτες, μικρά υδροηλεκτρικά, διατάξει γεωθερμίας, εκμετάλλευσης θαλάσσιων ρευμάτων, χρήσης των Α.Π.Ε. για παραγωγή υδρογόνου, καθώς και συνδυασμοί των παραπάνω.

Ταυτόχρονα βέβαια, πρέπει να περιορίσουμε και την υπερκατανάλωση προϊόντων και ενέργειας.

Το ελληνικό τοπίο

Είναι γνωστό ότι πρώτος ο Πλάτων στον Κριτία διαμαρτύρεται για την αλλοίωση του φυσικού τοπίου της Αττικής τόσο από έντονα φυσικά φαινόμενα, όσο – και ιδιαίτερα – από την ανθρώπινη δραστηριότητα της υλοτόμησης για οικοδομικούς λόγους (…”χρόνος δ’ου πάμπολυς, ό’τε δένδρων αυτόθεν εις οικοδομήσεις τας μεγίστας τμηθέντων στεγάσματα”…op.cit., III D) και ταυτόχρονα αναφέρεται στην κλιματική αλλαγή (…”γην δε αρίστην και ύδωρ αφθονώτατον εχόντων, και υπέρ της γης ώρας μετριώτατα κεκραμένας…” op.cit., III E ).

Επίσης, στα απομνημονεύματα του Ξενοφώντα (470 π.Χ.) ο Σωκράτης ρωτάει: «Όταν κάποιος θέλει να χτίσει ένα σπίτι, δεν πρέπει να το κάνει όσο γίνεται πιο ευχάριστο, αφού θα ζήσει μέσα σ’ αυτό, και όσο πιο χρήσιμο γίνεται;» Και συνεχίζει: «Και δεν είναι ευχάριστο ένα σπίτι που το καλοκαίρι είναι δροσερό και τον χειμώνα ζεστό; Τώρα, από την εμπειρία μας βλέπουμε ότι στα σπίτια που έχουν νότιο προσανατολισμό, οι ακτίνες του ήλιου περνούν μέσα από τις σκεπασμένες στοές, αλλά το καλοκαίρι η διαδρομή του ήλιου είναι ακριβώς πάνω από τα κεφάλια μας και πάνω από την οροφή, έτσι έχουμε σκιά…»

Ακόμη ο Ιπποκράτης με το έργο του «Περί αέρων, υδάτων και τόπων», αναφέρει τις βάσεις της σύγχρονης βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής.

Παρόλα αυτά, οι ανάγκες σε ενέργεια συνεχώς αυξάνονται με συνεπακόλουθο την εξάντληση των φυσικών πόρων και την αύξηση της ρύπανσης.

Η ανάγκη για στροφή σε ανανεώσιμες και μη ρυπαίνουσες πηγές ενέργειας, τονίζεται από το 1970 (πρώτη πετρελαϊκή κρίση).

Από τον Ιούλιο Βερν που πρωτοαναφέρθηκε σε ενέργεια από το νερό (1874) τον Nikola Tesla που προσπαθούσε για δωρεάν ενέργεια για όλο τον κόσμο, φτάσαμε στην οικονομία του Υδρογόνου του Rifkin (2003) και στην αυτόνομη – ενεργειακά – Ισλανδία.

Στην χώρα μας, ασχολούμαστε ακόμη με λιγνίτη, και εισαγόμενα φυσικό αέριο και πετρέλαιο, όταν ο Rifkin σε πρόσφατη επίσκεψη του δηλώνει “η χώρα σας με τόση ηλιοφάνεια και τόσους ανέμους, δεν κατανοώ πώς δεν είναι ενεργειακά ανεξάρτητη…”.

Από την άλλη όμως…

Οι πρώτοι σύγχρονοι που αναφέρθηκαν στην καταστροφή του ελληνικού τοπίου από τις ανθρωπογενείς επεμβάσεις είναι ο Δημήτρης Πικιώνης με το “Γαίας Ατίμωσις” (1954).

Κι αναφέρει ο Πικιώνης : “Μα οι ανάγκες; Θα μου πείτε. Εκείνοι που βάζουν το ερώτημα, ξέρουν πολύ καλά ότι δεν είναι η αδήριτη χρεία, αυτή καθεαυτή, η αιτία της καταστροφής” (Γαίας Ατίμωσις).

Και αντίστοιχα ο Άρης Κωνσταντινίδης (1991, σελ.35) κατακεραυνώνει όσους “…θέλουνε να επιβληθούνε “καλλιτεχνικά” με επιδεικτικούς εξωφρενισμούς, για να καταπλήξουνε μια καταναλωτική κοινωνία που γυρεύει, ασυλλόγιστα, τα οποιαδήποτε ερεθίσματα για να κατανικήσει την ανία της, όσο και την αγραμματοσύνη της και την έλλειψη κάποιας πνευματικής καλλιέργειας”.

Οι αναφορές που παρατέθηκαν, στηρίζονται στην κλασσική παιδεία μας για το ωραίο.

Ήδη ο Αριστοτέλης είχε διατυπώσει στην “Ρητορική” του : “Καλόν εστίν, ο αν δι αυτό αιρετόν όν επαινετόν ή” και “ο αν αγαθόν ον ηδύ η ότι αγαθόν”. Ωραίο είναι εκείνο που με το να είναι καλό, είναι ευχάριστο, και ήδη στα “Μετά τα φυσικά”, αναφέρει τα στοιχεία του ωραίου: “τάξις, συμμετρία, ορισμένον, πεπερασμένον”.

Τον προσδιορισμό του αισθητικά καλού προχώρησε ο Θωμάς ο Ακυινάτης αναζητώντας ολότητα, αρμονία και σαφήνεια (integritas, consonantia, claritas, στο “de veritate”).

Βέβαια, όπως τονίζει σχολιάζοντας και ο J. Joyce (1968), η φωτιά είναι καλή όσο μας ζεσταίνει. Όταν μας καίει, είναι κόλαση.

Κι αυτό μας επιτρέπει να απογαλακτιστούμε από το “pulchra sunt quae visa placent” (“ωραίο είναι ότι τέρπει την ‘όραση”, St Thomas Aquinas, op.cit.), και μας βοηθά για την συσχέτιση με την χρηστικότητα, την ικανοποίηση ανθρώπινων αναγκών…

Ας θυμηθούμε και τον Βιτρούβιο ο οποίος τόνισε την έννοια της Utilitas (χρησιμότητα) μαζί με τα firmitas (στερεότητα) και venustas (ωραιότητα).

Αποζητώντας όμως πάντοτε το πρόβλημα της σχέσης χρηστικής ανάγκης και αισθητικής, πρέπει να αναφέρουμε το κατηγόρημα του Arnold Berleant (1992, σελ.215) : “Δεν μπορούμε αποτιμώντας το περιβάλλον να αναφερόμαστε σε ένα αντικείμενο… η συνηθισμένη τακτική του στοχαστικού θαυμασμού πρέπει να αντικατασταθεί από την σχέση αλληλεπίδρασης που συνεπάγεται την αποτίμηση”.

Το πρόβλημα

Φωτοβολταϊκά στα Ζαγοροχώρια και στον Μυστρά; Ανεμογεννήτριες στην Ακρόπολη και τον Λυκαβητό;

• Παραδοσιακοί οικισμοί,
• Διατηρητέα κτίρια,
• γειτνιάσεις με αρχαιολογικούς χώρους,
• φυσικές περιοχές ιδιαίτερου κάλλους,

Εξ αντικειμένου θα μας προβληματίσουν.

Προσωπικά θυμάμαι το σοκ που έπαθα όταν προ πολλών ετών αντίκρισα σε ένα χωριό της Αυστρίας το καμπαναριό μιας εκκλησίας ντυμένο με φωτοβολταϊκά.

Άραγε πώς θα αντιδράσει ο νεοέλληνας;

Θέλω ηλεκτρισμό στους Δελφούς, δεν δέχομαι όμως να δω τις Φαιδρυάδες καλυμμένες από φωτοβολταϊκά και ανεμογεννήτριες.

Από την μια η ανάγκη για απεξάρτηση από εισαγόμενη ενέργεια, για οικονομικά οφέλη, για ελαχιστοποίηση της οικολογικής καταστροφής.

Από την άλλη, η ανάγκη μορφολογικής επέμβασης.

Παράλληλα και ταυτόχρονα τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και οι μικροπολιτικές τοπικών παραγόντων και πολιτευτών, που όλα αυτά, μέσω των κυρίαρχων Μέσων Ενημέρωσης (media), επεμβαίνουν, επηρεάζουν και καθορίζουν τις στάσεις και Αντιλήψεις απέναντι στο πρόβλημα, διαμορφώνοντας την ‘Κοινή Γνώμη”.

“… οὐ τοὺς λόγους τοῖς ἔργοις βλάβην ἡγούμενοι, ἀλλὰ μὴ προδιδαχθῆναι μᾶλλον λόγῳ πρότερον ἢ ἐπὶ ἃ δεῖ ἔργῳ ἐλθεῖν.”

“… Δεν νομίζουμε ότι οι λεκτικές αντιπαραθέσεις βλάπτουν τα έργα, αλλά η μη προηγούμενη διαφώτισή μας με τον Λόγο, πριν επιχειρήσουμε τα έργα.”

“Επιτάφιος” Περικλέους

Σχετικά λοιπόν με την χωροθέτηση των ΑΠΕ διαπιστώνουμε:

Την αντιμετώπιση προβλημάτων παρόμοιων με τους Χ.Υ.Τ.Α., οι οποίοι επί 30 χρόνια προτείνονται και μεταφέρονται από τόπου εις τόπον (σύνδρομο NIMBY).

Όπως προέκυψε από την πανελλήνια έρευνα μας για τις Α.Π.Ε. (2024), η πλειοψηφία ζήτησε εμπεριστατωμένες περιβαλλοντικές μελέτες και ενημέρωση του κοινού πριν από την εγκατάσταση!

Διαφαίνεται σύγκρουση της αισθητικής παράδοσης – συνήθειας με τις νέες μορφολογικές επιταγές, που όμως επικαλύπτεται από τα οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη (αιφνίδια αποκάλυψη: ταύτιση των δύο παραγόντων!) . Το ωφέλιμο και το χρήσιμο, καλό είναι να μας θυμίσουν την ρήση του L. Sullivan (1986) “Form Follows Function” (η μορφή ακολουθεί την λειτουργία), τουλάχιστον ως προς τα κελύφη των κτιρίων. Ας μην ξεχνάμε βέβαια πως πρώτος ο Σωκράτης απέδειξε ότι η άσχημη μύτη του είναι “ωραία” επειδή εισροφά καλύτερα τον αέρα…

Πιστεύω πως το να θυμόμαστε συνδυαστικά τις βασικές θέσεις και απόψεις για την αισθητική του χώρου και του περιβάλλοντος, που αναφέραμε, μπορούν να καθοδηγήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την εξυπηρέτηση των αναγκών του σύγχρονου κτιστού περιβάλλοντος.

Νομίζω πως στην φάση του σχεδιασμού εγκατάστασης των Α.Π.Ε., καλό είναι να θυμόμαστε τον Αριστοτέλη (op.cit.) ο οποίος ανάμεσα στην Έλλειψη και την Υπερβολή, υπογράμμιζε την ανάγκη του Μέτρου ή Μέσου, καθώς και τον Ουμπέρτο Έκο (1993,σελ.306) ο οποίος στα σχόλια του για την αισθητική του Ακυινάτη αναφέρει ότι “Η Αισθητική ιδιότητα της τεχνητής μορφής είναι επακόλουθο της οντολογικής πραγματικότητας της και δεν αποτελεί πρωταρχικό της σκοπό”.

Αν όχι Α.Π.Ε – Τότε τι;

Πιστεύω ότι τα φωτοβολταϊκά και το υδρογόνο για κάποιους από μας θα ‘πρεπε να ‘ταν το χθες.

Μέχρι η σύντηξη να μας δώσει κάποιες ενδείξεις κατά πόσο πρόκειται για την τελική και διαρκή λύση για το πρόβλημα ή όχι, πιστεύω ότι πρέπει να συγκεντρώσουμε τις προσπάθειες μας στα φωτοβολταϊκά, στις ανεμογεννήτριες, και γενικότερα στην ηλιακή τεχνολογία, έχοντας κατά νου πως η προσπίπτουσα ενέργεια είναι υπερβολικά περισσότερη από όση καταναλίσκει η ανθρωπότητα. Οι κυψέλες καυσίμου (fuel cells) και η τεχνολογία του υδρογόνου ως καύσιμο, αποτελούν πλέον όχι όνειρο, αλλά εφικτή λύση.

Επιπλέον, άλλο ένα πολλά υποσχόμενο και πολύ ενδιαφέρον πεδίο φαίνεται να είναι η «μίμηση» της φωτοσύνθεσης με τεχνολογικά μέσα στα κελύφη των κτιρίων μας.

Τα φυτά εκμεταλλεύονται το 40% της ηλιακής ενέργειας που δέχονται και το μετατρέπουν σε ενέργεια.

Ήδη τα DSSC, τα φωτοχημικά υλικά και το γραφένιο υπόσχονται πάρα πολλά.

Πιστεύω ακράδαντα ότι πρέπει να στραφούμε σε αυτές τις κατευθύνσεις.

Βιβλιογραφία

• Berleant A.,2004. Η Αισθητική του Περιβάλλοντος, Ίδρυμα Μιχελή.
• Eco U,1993. Ζητήματα αισθητικής στον Θωμά Ακυινάτη, Εκδόσεις Δελφίνι.
• Joyce J.,1916. The portrait of the artist, Pelican Publications
• Kosmopoulos, P., 2024, Α panhellenic research (2024) regarding the attitudes towards energy, renewable energy sources, economy, and the climatic crisis, 11th International Conference CEMEPE & SECOTOX, 16-20 June 2024, Lefkada, Greece
• Rifkin J.,2003. Η Οικονομία του Υδρογόνου, Εκδόσεις Λιβάνης.
• Sullivan L.,1986.The tall office building artistically considered,;Άρθρο.
• Αριστοτέλης, Ποιητική, (text.rec.)
• Αριστοτέλης, Ρητορική, (text.rec.)
• Βερν Ι., (1874 πρώτη έκδοση).Η Μυστηριώδης Νήσος.
• Βιτρούβιος Μ.Ρ., 1997. Επιμέλεια Σ.Χ.Ζερεφός, Δέκα Βιβλία, Εκδόσεις Παρατηρητής.
• Θωμάς ο Ακυινάτης, Περί Αληθείας (de Veritate), Περί του όντος και της ουσίας (De ente et essential)(text.rec.)
• Κοσμόπουλος Π., 2023, Έρευνα: Πως αντιλαμβανόμαστε και που αποδίδουμε την κλιματική αλλαγή, 8ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη, 6-8 Οκτωβρίου 2023
• Κοσμόπουλος Π.,2000.Περιβαλλοντική Κοινωνική Ψυχολογία, University Studio Press.
• Κοσμόπουλος Π.,2007. Έρευνα για τις Δυνατότητες Εφαρμογής των Α.Π.Ε. στην περιοχή Θεσσαλονίκης, 3ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Μακεδονίας.
• Κοσμόπουλος Π.,2019, Για ένα βιώσιμο οικιστικό περιβάλλον, Προκλήσεις, Απειλές, Προτάσεις, University Studio Press, (υπό επανέκδοση 2024)
• Κωνσταντινίδης Α.,1991. Η άθλια Επικαιρότητα, Εκδόσεις Άγρα.
• Λορεντζάτος Ζ.,1969. Ο Αρχιτέκτονας Δημήτρης Πικιώνης, Ίκαρος.
• Μιχελής Π.,1965. Η Αρχιτεκτονική ως Τέχνη, Ε.Μ.Π.
• Πικιώνης Δ.,1956. Κείμενα, M.I.E.T.,1985
• Πλάτωνας, Κριτίας, (text.rec.)

*Ο Πάνος Κοσμόπουλος είναι Δρ. Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, M.Sc. Surrey U., τ. Καθηγητής Δ.Π.Θ, τ. Διευθυντής Εργαστηρίου Περιβαλλοντικού και Ενεργειακού Σχεδιασμού Κτιρίων και Οικισμών, ΔΠΘ