Σε έναν ιδανικό κόσμο, δεν θα υπήρχαν σκουπίδια. Στην πραγματικότητα όμως, συσσωρεύονται παγκοσμίως 2,01 δισεκατομμύρια τόνοι σκουπιδιών, με τους ειδικούς να προβλέπουν ότι ο γιγαντιαίος σωρός σκουπιδιών πρόκειται να φτάσει τους εντυπωσιακούς 3,40 δισεκατομμύρια τόνους μέχρι το 2050.
Τα τελευταία χρόνια, η φιλοσοφία και η διαβίωση zero waste γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής στον κόσμο. Τι σημαίνει zero waste, δηλαδή η μηδενική σπατάλη, στην θεωρία και στην πράξη; Είναι αρκετή για να προστατέψει το περιβάλλον; Και κυρίως είναι εφικτή από τον ευρύ πληθυσμό;
Η φιλοσοφία Zero Waste στον απλούστερο ορισμό της την πρόνοια, που σημαίνει μηδενικά απόβλητα. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί με τη διαχείριση των πρώτων υλών των προϊόντων, τη συστημική μείωση και εξάλειψη της τοξικότητας των αποβλήτων αλλά και των υλικών, τη μείωση του όγκου των αποβλήτων. Ο κυριότερος τρόπος είναι μέσα από την επαναχρησιμοποίηση ή ανακύκλωση όλων των πόρων πίσω στη φύση ή ακόμα και να αλλάξουν τρόπο χρήσης, χωρίς να γίνει η ταφή ή καύση τους. Το Zero Waste από την επιλογή της πρώτης ύλης μέχρι την επεξεργασία, την κατασκευή, τη συσκευασία την μεταφορά και τον τρόπο διάθεσης στον τελικό καταναλωτή, στοχεύει στο να μειώσει τις περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις και να διατηρούνται ανέγγιχτοι οι φυσικοί πόροι.
Οι 5 πρακτικές “R” που καθαρίζουν το Zero Waste
- Refuse: Να αρνούμαστε τα μικροπράγματα που μας προσφέρονται στην καθημερινότητά μας σαν προωθητικές ενέργειες από εταιρείες, καταστήματα, υπηρεσίες, όπως είναι τα διαφημιστικά φυλλάδια ή τα δωρεάν στυλό. Τις περισσότερες φορές τα αντικείμενα αυτά καταλήγουν στα σκουπίδια ή τα έχουμε ήδη σε αφθονία.
- Reduse: Να μειώσουμε την κατανάλωσή μας, σταματώντας να αγοράζουμε ότι δεν μας είναι απαραίτητο, όπως καινούργια ρούχα. Ακόμα και αυτά που αγοράζουμε να τα πλένουμε με “έξυπνο” τρόπο, χωρίς μεγάλη σπατάλη νερού.
- Reuse: Να επαναχρησιμοποιούμε αντικείμενα που ήδη έχουμε, δίνοντάς τους νέα υπόσταση ή φτιάχνοντας κάτι εντελώς καινούργιο από αυτά. Οι υφασμάτινες τσάντες αγορών, τα επαναχρησιμοποιούμενα παγουρίνα για νερό, τα μεταλλικά καλαμάκια, είναι μερικά παραδείγματα. Με αυτόν τον τρόπο μειώνονται με σημαντικό τρόπο τα απόβλητα.
- Recycle: Η ανακύκλωση θα έπρεπε να είναι αυτονόητη, όμως δυστυχώς δεν είναι. Να ανακυκλώνουμε τα προϊόντα που μπορούν να ξεκινήσουν έναν νέο κύκλο ζωής. Προϊόντα από πλαστικό, γυαλί και χαρτί, μπορούμε να τα συγκεντρώνουμε και να τα πετάμε στους ειδικούς κάδους που υπάρχουν πλέον σε κάθε γειτονιά.
- Rot: Με την κομποστοποίηση, τα οργανικά υπολείμματα όπως είναι οι φλούδες λαχανικών και φρούτων, μέσα από φυσική διαδικασία, γίνονται πάλι χώμα. Το 35% των οικιακών απορριμάτων μπορούν να κομποστοποιηθούν και πλέον υπάρχουν οικιακοί κομποστοποιητές που μπορούμε να έχουμε ακόμα και στο μπαλκόνι.
Τα οφέλη ενός τρόπου ζωής με μηδενικά απόβλητα
Η υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής με μηδενικά απόβλητα, συμβάλλει στη μείωση περιβαλλοντικών επιπτώσεων της παραγωγής και διάθεσης απορριμμάτων. Με την εκτροπή των αποβλήτων από χώρους υγειονομικής ταφής και αποτεφρωτήρες, μειώνονται τα επιβλαβή αέρια του θερμοκηπίου, όπως το μεθάνιο, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Παράλληλα, η Zero Waste φιλοσοφία, εξοικονομεί πολύτιμους πόρους προωθώντας την επαναχρησιμοποίηση προϊόντων και υλικών. Αυτό μειώνει την ανάγκη για εξόρυξη και επεξεργασία πρώτων υλών, με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση ενέργειας και πόρων. Τέλος, τα μηδενικά απόβλητα ενθαρρύνουν τη συμμετοχή της κοινότητας και ενισχύουν την αίσθηση περιβαλλοντικής ευθύνης.
Μερικές εύκολες πρακτικές για αρχάριους
- Επαναχρησιμοποιούμενες σακούλες για ψώνια, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο τα πλαστικά μίας χρήσης.
- Οικολογικά και επαναχρησιμοποιούμενα μπουκάλια νερού, αντί για πλαστικά.
- Θερμός για καφέ, αντί για ποτήρια μίας χρήσης στα take away.
- Μεταλλικά ή γυάλινα επαναχρησιμοποιούμενα καλαμάκια.
- Thrifting σε ρούχα και αντικείμενα.
- Αγνό και σπιτικό φαγητό, αντί για συσκευασμένο και επεξεργασμένο.
Τα σημαντικότερα στατιστικά
- Σύμφωνα με έκθεση του WWF Ελλάς για την πλαστική ρύπανση, κάθε Έλληνας παράγει ετησίως 68 κιλά πλαστικό, που συνολικά αθροίζονται σε 700.000 τόνους πλαστικών απορριμμάτων σε όλη τη χώρα. Μόνο το 8% των πλαστικών απορριμμάτων ανακυκλώνεται, ενώ το 84% των απορριμμάτων καταλήγει σε χωματερές.
- Σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της GITNUX για μηδενικά απόβλητα, το 91% των πλαστικών απορριμμάτων δεν ανακυκλώνεται.
- Το 69% των παγκόσμιων καταναλωτών παραδέχεται πλέον ότι είναι υπέρμαχος της μηδενικής σπατάλης.
- Κάθε χρόνο παράγονται 300 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού και το 50% αυτού είναι μιας χρήσης.
- Μόνο το 9% των παγκόσμιων πλαστικών απορριμμάτων έχει ανακυκλωθεί.
- Η αγορά μηδενικών αποβλήτων εκτιμάται ότι θα αυξηθεί κατά 122,15% μεταξύ 2021 και 2028.
- Η παγκόσμια αγορά μηδενικών αποβλήτων για πλαστικά είναι 72 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι.
- Περίπου 8 εκατομμύρια μετρικοί τόνοι πλαστικού εισέρχονται στον ωκεανό κάθε χρόνο.
- 100.000 θαλάσσια ζώα πεθαίνουν ετησίως από πλαστική εμπλοκή.
- 92 εκατομμύρια τόνους υφασμάτινα απορρίμματα παράγει κάθε χρόνο η βιομηχανία της μόδας, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
Σύμφωνα με έρευνα της πλατφόρμας βιώσιμης κατανάλωσης Ten Million Hands, από το Impact Hub Athens, το 32% των Ελλήνων δεν έχει υιοθετήσει ή διστάζει να υιοθετήσει έναν βιώσιμο τρόπο ζωής λόγω της υψηλής τιμής των προϊόντων. Το 28% επειδή δεν είναι αρκετά και κατάλληλα πληροφορημένο. Το 23% επειδή απαιτεί προσπάθεια και χρόνο. Το 20% εξαιτίας της οικονομικής αβεβαιότητας που έχει προκαλέσει η Covid-19. Το 17% γιατί δεν ενδιαφέρεται και το 16% γιατί δεν υπάρχουν αντίστοιχα προϊόντα στην περιοχή του. Μονάχα το 9% των Ελλήνων της έρευνας, υιοθετεί εδώ και καιρό ένα βιώσιμο τρόπο ζωής.
Ο Περικλής Χατζηνάκος, διευθυντής της περιβαλλοντικής οργάνωσης Mamagea, εξηγεί τη φιλοσοφία Zero Waste και τις διαφορές της Ελλάδας με χώρες του εξωτερικού ως προς την προσέγγιση της:
«Για μένα αυτή η φιλοσοφία, έχει να κάνει, για το πώς οι άνθρωποι ερχόμαστε στη ζωή, χωρίς να κατασπαταλάμε πόρους, οι οποίοι απευθύνονται σε επόμενες γενιές. Δηλαδή, τη ζημία που θα παράξει η δικιά μου γενιά από το πλαστικό, θα την υποστούν στην πραγματικότητα, οι επόμενες γενιές. Άρα η zero waste φιλοσοφία είναι μία φιλοσοφία που βασίζεται στη διαγενεακή αλληλεγγύη, στην προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας. Στην ουσία Zero Waste συνθήκες στο 100%, δεν μπορείς να πετύχεις. Ωστόσο, μπορείς να στοχεύεις σε αυτήν την φιλοσοφία, μειώνοντας παράλληλα τα απορρίμματά σου. Οπότε μπορείς να πας σε μία “low waste” κατάσταση, αλλά δύσκολα μηδενική.
Αν πάμε σε γειτονικές χώρες, όπως τα Βαλκάνια, θα δούμε ότι το μοντέλο που ακολουθούν ως προς την περιβαλλοντική προσέγγιση, είναι αρκετά πιο προηγμένο. Στα Τίρανα, συγκριτικά με τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα, έχει αναπτυχθεί ένα αστικό περιβάλλον, πολύ καλύτερα οργανωμένο από το δικό μας και καλύτερες διαχειριστικές ικανότητες σε ζητήματα ρύπανσης και απορριμμάτων. Διαπιστώνουμε λοιπόν, ότι η Ελλάδα δεν έχει μείνει μόνο οικονομικά πίσω σε σχέση με άλλες χώρες, αλλά και περιβαλλοντικά. Ως χώρα, καταγράφουμε από τα υψηλότερα ποσοστά food waste (σπατάλης φαγητού), ατμοσφαιρικής ρύπανσης, έλλειψης πράσινων χώρων σε πόλης, χωρίς να έχουμε πετύχει ταυτόχρονα κάποιους από τους βασικούς στόχους για την ανακύκλωση, κάτι στο οποίο είμαστε αρκετά πίσω. Κάτι το οποίο είμαστε επίσης πάρα πολύ πίσω είναι η επαρκής εκπαιδευτική προσέγγιση για τη διαχείριση των απορριμμάτων στα σχολεία στην Ελλάδα. Ενώ στην Ευρώπη βλέπουμε ότι τα παιδιά σε όλες τις βαθμίδες έχουν πρόσβαση σε πληροφορία για να μπορούν να είναι zero waste, να ακολουθούν βιώσιμες πρακτικές και να είναι φιλικά προς το περιβάλλον».
«Για να επιτευχθεί η φιλοσοφία Zero Waste χρειάζεται συλλογική προσπάθεια, όχι μόνο ατομική», τονίζει ο κ. Χατζηνάκος:
«Το Zero Waste, αλλά και η γενικότερη περιβαλλοντολογική ευαισθητοποίηση, που περιλαμβάνει και την ανακύκλωση, είναι κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί μονάχα συλλογικά, όχι ατομικά. Με το να μην καταναλώνει πλαστικό ένα άτομο, το άτομο σίγουρα θα έχει καλυφθεί ηθικά. Αλλά στην πραγματικότητα δεν λύνεται κανένα πρόβλημα, γιατί η ρίζα του προβλήματος είναι κοινωνική. Ζούμε σε μια τέτοια εποχή, όπου υπάρχει πληθώρα επιλογών κατανάλωσης, η οποία γίνεται σε τεράστιο βαθμό, όπου ο κόσμος έχει κάνει την υπερκατανάλωση μέρος της κουλτούρας του και ειδικά στην ελληνική κοινωνία. Και κάτι που διαπιστώνουμε τελικά καθημερινά, είναι ότι αυτός ο υπερκαταναλωτισμός, δεν είναι βιώσιμος, αφού εμείς οι ίδιοι πετάμε πόσα πράγματα από το ψυγείο και τα ντουλάπια μας, τα οποία δεν προλάβαμε να τα καταναλώσουμε. Και τα πετάμε χωρίς να έχουμε συνείδηση, από πού πάρθηκαν αυτοί οι πόροι και που πηγαίνουν. Γιατί και το απόρριμμα είναι και αυτό ένας πόρος. Ο οποίος μέσα από την ανακύκλωση, θα μπορούσε να πάρει μία νέα αρχή. Αλλά πέρα από την ανακύκλωση, προέχει η πρόληψη. Πρέπει να βρούμε τον τρόπο, έτσι ώστε από εκεί που προμηθευόμαστε υλικά, δεν θα παραλάβουμε και πόρους, όπως για παράδειγμα το πλαστικό κουτί μέσα στο οποίο βρίσκεται το φαγητό. Εκεί που καταλήγουμε, είναι ότι είμαστε 7 δισεκατομμύρια άνθρωποι και πως μέσα από την ατομική προσέγγιση, δεν μπορεί να λυθεί ένα τόσο μεγάλο κοινωνικό και περιβαλλοντολογικό πρόβλημα».
