Ξεσηκωμός στο Μικρό Πάπιγκο για νέα μονάδα βιολογικού καθαρισμού

Αντιδράσεις έχει προκαλέσει η δημιουργία ενός νέου έργου ανοιχτού βιολογικού καθαρισμού (ΕΕΛ-Εγκατάστασης Επεξεργασίας Λυμάτων) στον παγκοσμίως γνωστό και προστατευμένο οικισμό Μικρό Πάπιγκο, στο Δήμο Ζαγορίου.

Σύμφωνα με καταγγελίες της κίνησης κατοίκων Save Papigo, το έργο, που δρομολογείται από την Περιφέρεια Ηπείρου, έχει ήδη ανάδοχο και χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης, είναι σκανδαλωδώς ακριβό και αχρείαστο. Οι κάτοικοι υποστηρίζουν ότι ο οικισμός θα μπορούσε απλώς να εξυπηρετηθεί μέσω σύνδεσης με υπάρχουσα υποδομή στο γειτονικό Μεγάλο Πάπιγκο. Επίσης, καταγγέλλουν πως η νέα εγκατάσταση αναμένεται να φτιαχτεί σε πολύ μικρή απόσταση από σπίτια και επιχειρήσεις, καταστρέφοντας την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, ενώ δεν φαίνεται να λαμβάνεται επαρκώς υπόψη και το γεγονός ότι ο οικισμός είναι εντός των ορίων του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, ενταγμένου στο Δίκτυο Natura 2000.

Εδώ και έναν χρόνο, από το Μάιο του 2024, η πρωτοβουλία Save Papigo προσέφυγε κατά του έργου ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας, τόσο με Αίτηση Ακύρωσής του όσο και με Αίτηση Αναστολής των όποιων εργασιών, εφόσον αυτές ξεκινούσαν. Τον περασμένο Νοέμβριο, το ΣτΕ απέρριψε την Αίτηση Αναστολής, δίνοντας το πράσινο φως για έναρξη των εργασιών από τον ανάδοχο ανά πάσα στιγμή. Το ενδιαφέρον των ντόπιων στρέφεται τώρα στην εξέταση της Αίτησης Ακύρωσης, που πρόκειται να συζητηθεί στις 7 Μαΐου.

Τα χαρακτηριστικά του έργου

Το έργο αφορά την κατασκευή μίας νέα μονάδας επεξεργασίας λυμάτων, τοποθετημένης πάνω σε τσιμεντένια βάση απέναντι από τον οικισμό, στη θέση Λάκκος Χολύβας, σε οικόπεδο εμβαδού 322,75 τ.μ. και σε υψόμετρο περίπου 948 μ.

Το κόστος κατασκευής της υπολογίζεται σε 1.115.000€ (με ΦΠΑ) και αναμένεται να εξυπηρετεί συνολικά 32 ακίνητα. Σύμφωνα με τους προσφεύγοντες, κάποια από τα σπίτια του οικισμού θα βρίσκονται μόλις 20-25 μέτρα μακριά από την εγκατάσταση, η οποία θα λειτουργεί συνεχώς και σαφώς θα προκαλεί όχληση με οσμές και θόρυβο.

Αντίστοιχα, η υπάρχουσα μονάδα του Μεγάλου Πάπιγκου, που δρομολογήθηκε ήδη από το 2007 και λειτουργεί εδώ και τέσσερα χρόνια περίπου, κόστισε 600.000 ευρώ (με ΦΠΑ). Βρίσκεται σε απόσταση 1 χιλιομέτρου από το χωριό και εξυπηρετεί ήδη 147 ακίνητα. Έχει δυνατότητα εξυπηρέτησης 1.500 Μονάδων Ισοδύναμου Πληθυσμού (Μ.Ι.Π.). Η κίνηση πολιτών υποστηρίζει, με δική της τεχνική μελέτη από μηχανικό έμπειρη σε έργα επεξεργασίας λυμάτων, ότι αυτός ο όγκος αποβλήτων καλύπτει και τους κατοίκους του Μικρού Πάπιγκου. Συγκριτικά, ο νέος βιολογικός θα έχει ικανότητα εξυπηρέτησης 250 Μ.Ι.Π. Να σημειωθεί ότι 1 Μ.Ι.Π. είναι η ποσότητα βιοαποδομήσιμου οργανικού φορτίου που παράγει ένας κάτοικος σε ημερήσια βάση.

Η πρωτοβουλία Save Papigo βάζει στην εξίσωση και το κόστος συντήρησης που θα έχει αυτή η νέα μονάδα, το οποίο υπολογίζει σε περίπου 25.000 ευρώ το χρόνο, ποσό όχι και τόσο αμελητέο όταν μιλάμε για μόλις 32 ακίνητα.

Θολή η σκοπιμότητα του έργου και η διαδικασία διαβούλευσης, λένε οι κάτοικοι

Σε ανακοίνωσή τους, οι κάτοικοι δηλώνουν ότι δεν ενημερώθηκαν ποτέ για τα σχέδια της Περιφέρειας παρά μόνο κατόπιν εορτής. «Δεν μας δόθηκε ο απαραίτητος χρόνος να τεκμηριώσουμε και να εκφράσουμε την αποψή μας. Αν είχε υπάρξει κάποια δημόσια αναρτημένη πρόσκληση, θα μπορούσαμε έστω να βρούμε κάποιο άλλο καλύτερο σημείο, αφού επιμένει η Περιφέρεια να κάνει το έργο», δηλώνει στην Parallaxi η Σελήνη Ευθυμίου, συμμετέχουσα στην κίνηση πολιτών.

Ειδικότερα, υποστηρίζουν ότι, βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, η Περιφέρεια υποχρεούνταν να δημοσιεύσει πρόσκληση σε δημόσια διαβούλευση στην επίσημη ιστοσελίδα της, ωστόσο, για το συγκεκριμένο έργο αυτό δεν έγινε.

Εκτός από τη δημοσίευση στην ιστοσελίδα της, η Περιφέρεια υποχρεούνταν να δημοσιεύσει την πρόσκληση και στον Τύπο, κάτι που έκανε με έντυπο δημοσίευμα τον Οκτώβριο του 2021 στην εφημερίδα των Ιωαννίνων «Ηπειρωτικός Αγών». Πρόκειται για μία εφημερίδα κυκλοφορίας 1.500-2.000 φύλλων, που δεν διανέμεται στους οικισμούς του Ζαγορίου. Συνεπώς, ελάχιστο ρόλο έπαιξε στην ενημέρωση των άμεσα ενδιαφερόμενων, δηλαδή των κατοίκων του Μικρού Πάπιγκου.

Από τη μεριά της, η Περιφέρεια, όπως μας ενημερώνουν οι προσφεύγοντες, κατέθεσε στο δικαστήριο μόνο μία φωτοτυπία του δημοσιεύματος στον «Ηπειρωτικό Αγώνα», προκειμένου να αποδείξει ότι κάλυψε τις ανάγκες δημοσιότητας για τη διαβούλευση. Ακόμα, υποστήριξε ότι θα μπορούσε κανείς να βρει την πρόσκληση και ηλεκτρονικά, στην ιστοσελίδα της εφημερίδας. Ωστόσο, στη σχετική ιστοσελίδα δεν αναρτώνται ολόκληρα τα φύλλα αλλά μόνο τα πρωτοσελίδα.

Παράλληλα, με ανακοίνωσή της τον περασμένο Ιούλιο, η Περιφέρεια αμφισβήτησε τη σκοπιμότητα της κίνησης πολιτών, λέγοντας ότι «Τέσσερις επιχειρήσεις και δέκα οκτώ (18) φυσικά πρόσωπα φέρονται να έχουν προσφύγει στο ΣτΕ ζητώντας να ακυρωθεί η εκτέλεση του έργου και να ανασταλεί η εκτέλεσή του με έκδοση προσωρινής διαταγής. Εξ αυτών μόνο 4 φυσικά πρόσωπα δηλώνουν κάτοικοι Μ. Παπίγκου, ενώ είναι απολύτως άδηλο αν όλοι οι φερόμενοι ως αιτούντες είναι πράγματι αιτούντες».

Στην ίδια ανακοίνωση, η Περιφέρεια επιχειρηματολογεί ότι «Το Υπουργείο Πολιτισμού, που με Υπουργική Απόφαση του 2023 χαρακτήρισε το Ζαγόρι Ιστορικό Τόπο και συνεργάστηκε με την Περιφέρεια Ηπείρου και τον Δήμο Ζαγορίου και για την ένταξή του στον κατάλογο της UNESCO, έχει ήδη εγκρίνει την κατασκευή του έργου στο σημείο που πρόκειται να κατασκευαστεί».

Η κ. Ευθυμίου επιβεβαιώνει ότι η Περιφέρεια κινήθηκε με το γράμμα του νόμου και ότι πράγματι έχει λάβει τις απαραίτητες άδειες τόσο από το Υπουργείο Πολιτισμού όσο και από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Για αυτό, τα επιχειρήματα των κατοίκων δεν βάλλουν τόσο κατά της νομιμότητας του έργου όσο κατά της σκοπιμότητάς του και του αν χρειάζεται πραγματικά να γίνει.

2 χιλιόμετρα οι μεν, 53 χιλιόμετρα η δε

Ένα από τα βασικά επιχειρήματα των κατοίκων που θα εξεταστούν την ερχόμενη Τετάρτη είναι ότι η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) για το έργο έχει παράνομη αιτιολογία, διότι δεν εξετάσθηκαν επαρκώς εναλλακτικές λύσεις, όπως η σύνδεση με την ήδη υπάρχουσα ΕΕΛ του Μεγάλου Παπίγκου. Οι ίδιοι προκρίνουν, όπως ήδη αναφέρθηκε, αυτήν τη λύση. 

Η εναλλακτική μελέτη που έχουν στα χέρια τους οι κάτοικοι προβλέπει καταθλιπτικό αγωγό για τη μεταφορά των λυμάτων μέχρι την υφιστάμενη ΕΕΛ στο Μεγάλο Πάπιγκο, μήκους 2 χιλιομέτρων, με συνολικό κόστος 40.000 ευρώ (20 ευρώ το μέτρο). Επίσης, προβλέπεται, στο πιο ακραίο σενάριο, η εγκατάσταση πολλαπλών αντλιοστασίων με διπλή αντλία, της τάξης των 25.000 ευρώ έκαστο. Συνολικά, η μελέτη αποτιμά το κόστος σε ένα ποσό κάτω από τις 300.000 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του αγωγού, των αντλιοστασίων και του υπόλοιπου τεχνολογικού εξοπλισμού που θα πρέπει να «κουμπώσει» στην ΕΕΛ του Μεγάλου Παπίγκου.

Η Περιφέρεια απορρίπτει αυτήν τη λύση, δηλώνοντας ότι η ΕΕΛ του Μεγάλου Παπίγκου θα πρέπει να ανακατασκευαστεί σχεδόν από το μηδέν, ώστε να δέχεται τα επιπλέον λύματα χωρίς να παραβιάζεται η περιβαλλοντική νομοθεσία. Στις εκθέσεις της, όπως τις μεταφέρουν οι κάτοικοι, ισχυρίζεται ότι θα χρειαστούν όχι 2 αλλά 53 (!) χιλιόμετρα νέων σωληνώσεων, καθώς και Μικρό Πάπιγκο βιολογικός και άρα δύσκολα συντηρήσιμος. Για αυτό και επιμένει στη λύση της δημιουργίας νέας μονάδας από το μηδέν.

Φόβοι για περιβαλλοντική και τουριστική υποβάθμιση

Η τοποθεσία που έχει επιλεγεί για τη νέα ΕΕΛ βρίσκεται εντός της λεγόμενης Ζώνης Ι («Περιοχή Προστασίας της Φύσης») του Εθνικού Πάρκου «Βόρεια Πίνδος». Στην επίσημη ιστοσελίδα του πάρκου δηλώνεται ότι: «Ο υψηλότερος βαθμός προστασίας χαρακτηρίζει τις Περιοχές Προστασίας της Φύσης (Ζώνη I), στις οποίες κύριος διαχειριστικός στόχος είναι η διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος και η αποτελεσματική προστασία του ώστε να ακολουθήσει τη φυσική του εξέλιξη χωρίς ανθρώπινες επεμβάσεις».

Οι κάτοικοι υποστηρίζουν ότι η λειτουργία ενός τέτοιου έργου έρχεται σε αντίθεση με τον παραπάνω διαχειριστικό στόχο. Στην ανακοίνωσή τους, δηλώνουν: «Η χωροθέτηση της ΕΕΛ σε απόσταση μόλις 25 μέτρων από τα σπίτια και η τοποθέτησή της εντός ορίων της Ζώνης Ι “Περιοχή Προστασίας της Φύσης»” εντός του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, καθιστούν το έργο επικίνδυνο για το περιβάλλον και τη βιωσιμότητα της περιοχής. Το συγκεκριμένο έργο οδηγεί σε αναπόφευκτη υποβάθμιση του περιβάλλοντος και της ποιότητας διαβίωσης των ντόπιων και των επισκεπτών εξαιτίας της μόνιμης εκπομπής θορύβου, των έντονων οσμών και αέριων ρύπων από την επεξεργασμένη λυματολάσπη —τη στιγμή μάλιστα που η τοπική τουριστική οικονομία (εστιατόρια & ξενώνες & real estate), βασίζεται στην αυθεντικότητα και την απόλυτη αρμονία με το φυσικό περιβάλλον!».

Η κ. Ευθυμίου προσθέτει: «Ξαφνικά θα εμφανιστεί δίπλα σε έναν πετρόχτιστο οικισμό, με επισκέπτες από όλο τον κόσμο λόγω του αυθεντικού χαρακτήρα του, μία βιομηχανική εγκατάσταση. Για τη δημιουργία της, θα πρέπει να περάσουν βαριά μηχανήματα μέσα από καλντερίμια στα οποία κανονικά δεν κυκλοφορούν ούτε αυτοκίνητα, και με κάποιον τρόπο να φτάσουν σε ένα πλάτωμα πάνω από ένα ρέμα, όπου εκεί θα μπει η τσιμεντένια πλάκα και όλα τα μηχανήματα της ΕΕΛ. Προφανώς αυτό θα λειτουργήσει απαξιωτικά και για τις περιουσίες μας και για τον τουριστικό χαρακτήρα του χωριού, ενώ οπωσδήποτε θα προβληματίσει και την UNESCO. Αυτό γιατί δεν φαίνεται να το λαμβάνει υπόψη η Περιφέρεια;».

Στο ίδιο πνεύμα, η κίνηση Save Papigo μεταφέρει ότι μετά την αδειοδότηση του έργου αλλά πριν από την κατακύρωσή του σε ανάδοχο, θεσπίστηκε νέο προστατευτικό καθεστώς στην περιοχή, με το οποίο τμήμα της λεκάνης απορροής του Αώου ποταμού (που ξεκινά γεωγραφικά από τις πηγές του Βοϊδομάτη, όπου βρίσκεται το έργο), χαρακτηρίστηκε ως προστατευόμενο τοπίο και προστατευόμενος φυσικός σχηματισμός. Αυτό κανονικά επέβαλε την επαναξιολόγηση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και την αναθεώρηση της Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων. Ωστόσο, κάτι τέτοιο δεν συνέβη.

Σε αναμονή της απόφασης

Το πιο πρόσφατο όπλο στη φαρέτρα των κατοίκων είναι η κοινοποίηση ψηφίσματος στην ηλεκτρονική πλατφόρμα συλλογής υπογραφών Change.org. 

«Μέχρι στιγμής, έχουμε ξεπεράσει τις 600, αριθμός που για μας κρίνεται ικανοποιητικός, δεδομένου ότι μιλάμε για ένα τοπικό ζήτημα σε έναν οικισμό μόλις 39 κατοίκων», λέει η κ. Ευθυμίου. «Πάντως, ευελπιστούμε ότι μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης την ερχόμενη Τετάρτη, θα φτάσουμε τις 1.000. Οι υπογραφές θα κατατεθούν συμπληρωματικά στο δικαστήριο».

Από τις 7 Μαΐου και έπειτα, οι κάτοικοι θα βρίσκονται σε αναμονή της απόφασης. Τυπικά, η Περιφέρεια μπορεί να εκκινήσει το έργο, εφόσον έχει απορριφθεί η Αίτηση Αναστολής, όμως δεν το έχει κάνει ακόμα, θέλοντας να δει πρώτα την ετυμηγορία του δικαστηρίου.

Η κ. Ευθυμίου διαβεβαιώνει πως «Εμείς θα συνεχίσουμε να κάνουμε ό,τι είναι εφικτό από μεριάς μας, για να μην προχωρήσει το έργο. Από κει και πέρα, αν το δικαστήριο δικαιώσει την Περιφέρεια, θα πρέπει να σεβαστούμε τη Δικαιοσύνη. Αυτήν τη στιγμή, ρίχνουμε όλο μας το βάρος στην εκδίκαση της 7ης Μαΐου, με την ελπίδα ότι θα ακούσουν τους πρόσθετους λόγους που θα καταθέσουμε».