Αργυρώ Χιώτη: Ο "Χαλεπάς" είναι μια παράσταση βουτιά σε ένα σώμα που πάσχει

Στο πλαίσιο των 57^ων Δημητρίων στη Θεσσαλονίκη, έρχεται για δύο παραστάσεις μία δουλειά που ξεχώρισε τον περασμένο χειμώνα στην Αθήνα, με την ζωή και το έργο του Γιαννούλη Χαλεπά.

Η Αργυρώ Χιώτη μαζί με την Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση δημιούργησαν έναν σπουδαίο κόσμο συναισθημάτων, μουσικής και εικόνων που ενώ έχουν ως αφετηρία τους τη ζωή του Έλληνα γλύπτη, ξεφεύγουν από τα όρια αυτά και μοιάζουν να γίνονται ζωή για τη ζωή όλων.

Η συγκλονιστική παράσταση με λιμπρέτο του The Boy και μουσική του ΓΙΑΝ ΒΑΝ έρχεται στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης στις 6 και 7 Οκτωβρίου και με αυτό αφορμή, η Αργυρώ Χιώτη μιλάει στην Parallaxi για μία δουλειά που αγάπησαν όλοι όσοι την έχουν δει ή την έχουν φτιάξει

Μια βουτιά στα άδυτα μιας καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας.

Μια σύγχρονη μουσική τραγωδία που μας οδηγεί στον δρόμο του γλύπτη, ανάμεσα στη σιωπή και το παράλογο, στην αδράνεια και τη δημιουργία. Οι ζωές και οι θάνατοι του Γιανούλη Χαλεπά σε ένα ονειρικό αφήγημα.

Η παρουσίαση στο Φεστιβάλ Δημητρίων πραγματοποιείται με τη συνεργασία και υποστήριξη της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση, στο πλαίσιο του Προγράμματος «Εξωστρέφεια».

Η ιστορία του Χαλεπά πάντα ήθελα να γίνει μια μεγάλη παράσταση. Το πραγματοποιήσατε μαζί με την Στέγη Ωνάση και για εμάς ήταν μια σπουδαία στιγμή.

Και για μένα ακριβώς το ίδιο από την αρχή. Και μάλιστα, ήταν μία στιγμή η οποία διήρκησε παραπάνω από το προβλεπόμενο λόγω covid. Οπότε αυτό, μέσα στην προβληματική αυτή περίοδο μας έδωσε τη δυνατότητα, με την υποστήριξη φυσικά της Στέγης, να κάνουμε αυτή την μεγάλη έρευνα. Που σημαίνει να φτιάξουμε το ταινιάκι με τον The Boy, πηγαίνοντας στην Τήνο. Δηλαδή, μου έδωσε τη δυνατότητα αυτό να βρω χρόνο για το θέμα περισσότερο. Να μάθουμε περισσότερα πράγματα, να συναντήσουμε περισσότερους ανθρώπους και εν τέλει ήταν μία μοναδική εμπειρία και για εμάς. Βαθιά και όμορφη εμπειρία. Όπως και η συνάντηση με τους συγκεκριμένους συνεργάτες, καλλιτέχνες. Έδεσε δηλαδή υπέροχα η ομάδα. Ήταν καταπληκτικό και εντελώς τυχαίο ας πούμε, πώς έδεσαν ο Σίμος ο Κακάλας με τον Αντώνη τον Μυριαγκό για παράδειγμα. Ήταν μια πολύ ωραία στιγμή.

Είστε άνθρωπος της ομάδας νομίζω;

Είμαι άνθρωπος της ομάδας πολύ. Εμπιστεύομαι τους ανθρώπους και έχω ανάγκη και να με εμπιστεύονται. Εννοώ να γνωριζόμαστε σε βάθος χρόνου. Νομίζω αυτό δίνει μία αίσθηση εμπιστοσύνης και μια ελευθερία.

Τι μάθατε για τον Χαλεπά στο διάστημα αυτό της προετοιμασίας της παράστασης;

Πολλά! Ας πούμε την διαφορά στο έργο του, γιατί ο Χαλεπάς δεν είναι μόνο μία τραγική και υπέροχη ιστορία ενός ανθρώπου αλλά και ένα ασύλληπτο έργο. Πώς αποτυπωνόταν λοιπόν ο εσωτερικός του κόσμος στα έργα του την πρώτη περίοδο που πήγε στο Μόναχο και που δημιούργησε την Κοιμωμένη. Δηλαδή τα χρόνια των σπουδών του και τα πρώτα χρόνια στην Ελλάδα μετά. Η διαφορά ανάμεσα σε αυτά τα έργα και σε αυτά της τρίτης περιόδου, μετά το ψυχιατρείο, που πέθανε και η μητέρα του και άρχισε πάλι να δημιουργεί και πήγε στην Αθήνα, αποτυπώνεται πολύ καθαρά. Αυτή τη διαφορά και δεν την ήξερα και μου έδωσε πολύ πιο καθαρά και εντυπωσιακά θα έλεγα και την εναρμόνιση του με το περιβάλλον, τους ανθρώπους και τον εαυτό του αλλά και το σπάσιμο των δεσμών, των ορίων. Δηλαδή ότι ξαφνικά αυτός ο άνθρωπος σε αυτή την περίοδο μετά από όσα σκοτεινά και δύσκολα είχε περάσει μέσα του και έξω του, φτάνει να είναι πιο ελεύθερος και πιο νέος, πιο τολμηρός από ποτέ.

Και μιλάμε για έναν άνθρωπο που για χρόνια ήταν χωρισμένος σε δύο εαυτούς, σε δύο διαφορετικά θέλω μέσα του

Ήταν πολύ καθαρό αυτό και έτσι προέκυψε και ως σκηνική ανάγκη. Έτσι δηλαδή δημιουργήσαμε. Σε αυτό βασίστηκε το δίπολο του Σίμου του Κακάλα με τον Αντώνη τον Μυριαγκό. Σαν μία άλλη φωνή που είναι συνέχεια εκεί και που είναι κάτι που δεν μας είναι ξένο. Με έναν τρόπο, λίγο ή πολύ, αισθάνομαι ότι όλοι το βιώνουμε σε κάποιες στιγμές της ζωής μας και πολύ πιο έντονα. Μπορεί να είναι επίπονο, μπορεί να είναι κουραστικό, μπορεί να είναι πολλά το δίπολο αυτό.

Τι ακριβώς, θεατρικά, είναι ο «Χαλεπάς», τι θα δούμε δηλαδή στη Θεσσαλονίκη;

Δεν θα δούμε μία παράσταση η οποία ενδιαφέρεται να μας δώσει πολλές πληροφορίες για τη ζωή αυτού του ανθρώπου. Δεν θα δούμε ένα ντοκιμαντέρ, σε καμία περίπτωση. Θα δούμε μία ελεύθερη καταβύθιση στη σκέψη και στον ψυχισμό, στον εσωτερικό κόσμο ενός ανθρώπου. Είναι σαν να κάνουμε μία βουτιά μέσα σε έναν ψυχισμό και ένα σώμα που πάσχει. Που αναζητά την ισορροπία και τον τρόπο του να υπάρξει και να συνυπάρξει.

Πιστεύω πως αν αφαιρέσουμε τα στοιχεία ταυτότητας αυτού του ανθρώπου, το όνομα, την ιδιότητα τότε θα ταυτιστούν πολλοί θεατές με αυτόν τον άνθρωπο

Γι’ αυτό δεν έχουμε και στην παράσταση πολύ λόγο. Η ύπαρξη της μουσικής είναι πολύ έντονη. Υπάρχει αυτός ο κόσμος του ονείρου που λέμε, ο πολύ εσωτερικός που δεν έχει ακριβώς λογική. Που μπορεί να παίρνει άλλοτε την μορφή αγαλμάτων και άλλοτε γίνεται χωριανοί, συγχωριανοί, άλλοτε οικογένεια του αλλά νομίζω ότι αν φύγουμε από όλα αυτά και αν δεν τον γνωρίζαμε καν τον Χαλεπά και δεν είχε αυτόν τον τίτλο, θα μπορούσε να είναι μία πάλη οποιουδήποτε ανθρώπου που καταφέρνει στο τέλος να βγει μέσω της τέχνης. Μέσω της ομορφιάς και της τέχνης.

Όπως είπατε έχει ιδιαίτερο βάρος στην παράσταση η μουσική. Μιλήστε μου γι’ αυτήν

Είναι αναπόσπαστο και οργανικό κομμάτι της παράστασης η μουσική. Δηλαδή, μεγάλο μέρος από την αφήγηση της παράστασης γίνεται μέσω της μουσικής. Ακόμα δηλαδή και το κείμενο, ο τρόπος που το έγραψε ο Αλέξανδρος (The Boy). Σκεφτείτε ότι το κείμενο στην αρχή το ονομάζαμε λιμπρέτο και όχι κείμενο θεατρικό. Γιατί είναι αρκετά ποιητικός ο λόγος του και σίγουρα και μουσικός. Επίσης, έγινε αυτή η ωραία συνάντηση ανάμεσα στον Αλέξανδρο που είναι και ο ίδιος μουσικός και στον ΓΙΑΝ ΒΑΝ που ανέλαβε να συνθέσει μουσική. Εκεί, ήταν επίσης ένα στοίχημα στην αρχή. Δηλαδή, δύο άνθρωποι που έχουν μία πολύ φωτεινή ιδιότητα χωρίς να γνωρίζονται, συνυπάρχουν και ήταν πολύ γενναιόδωρη η μοιρασιά και η επικοινωνία ανάμεσα τους και ευτυχής επίσης η συνάντηση.

Νιώθω πάντως πως στα έργα σας πάντα υπάρχουν οι αντιθέσεις, ακόμα και ανάμεσα στο χθες και το σήμερα

Μα νομίζω ο κόσμος μας είναι έτσι. Όλα ένα είναι. Μία ροή και μία συνέχεια που βασίζεται σε αντιθέσεις και φαύλους κύκλους, σε συγκρούσεις εσωτερικές και εξωτερικές και πάντα εμένα με ενδιαφέρει να σκάβουμε λίγο περισσότερο τα πράγματα σε ένα υπαρξιακό επίπεδο που σημαίνει να τα αντιλαμβανόμαστε περισσότερο με τις αισθήσεις μας. Να μπορούμε να ανοίγουμε χώρους σε μία άλλη διάσταση από την καθημερινότητα μας. Θεωρώ την έχουμε πολύ ανάγκη. Γι’ αυτόν τον λόγο μάλιστα προσπαθώ να μη μένω σε ένα μόνο χρόνο πραγματικό. Σε μία εποχή ή σε έναν συγκεκριμένο χώρο γιατί κάπως αισθάνομαι ότι περιορίζει την αντίληψη αυτό και τη σχέση του θεατή με αυτό που βλέπει.

Να πούμε λίγα λόγια και για τα δέντρα στο σκηνικό σας;

Είναι μέρος αυτού του εσωτερικού κόσμου, αυτής της καταβύθισης. Δηλαδή, από την αρχή, όλη μας η σκέψη ήταν να μη πάμε να φτιάξουμε ένα εργαστήρι ή κάτι πέτρινο αλλά να δημιουργήσουμε αυτό το ψυχικό τοπίο, το οποίο είναι πυκνό.

Έχει να κάνει δηλαδή με τον χαρακτήρα του Χαλεπά

Ακριβώς. Έχει να κάνει με τον χαρακτήρα και τον ψυχισμό του και όχι με ένα φυσικό τοπίο. Έχει να κάνει και με το πόσο μικρός είναι ο άνθρωπος μπροστά σε ένα τεράστιο τοπίο. Εννοείται ότι τα κυπαρίσσια, επειδή έχουν σχέση με τα νεκροταφεία, είναι σαν να μπαίνουμε κάπως στο Α Νεκροταφείο όπως μας έχουν πει και ισχύει κι αυτό. Υπάρχει και ο καμβάς, επειδή η πρώτη αυθόρμητη κίνηση του Χαλεπά ήταν να σκιτσάρει παντού, ακόμα και στους τοίχους του σπιτιού του. Αυτό λοιπόν είναι ένα στοιχείο που έχουμε κρατήσει στη δραματουργία μας.

Μία παράσταση με τόσα πολλά έντονα σημεία, πώς ενορχηστρώνεται;

Πολύ απλά, με πολλή δουλειά. Με αυτούς τους υπέροχους συνεργάτες και με πολλή δουλειά. Βήμα βήμα. Είναι όμως όλα χορογραφημένα στην εντέλεια. Είναι βασισμένο όλο στις λεπτομέρειες. Χρειάζεται όμως πολύ το μαζί

Εργάζεστε και στην Ελλάδα και στη Γαλλία. Οι επιρροές σας είναι από αυτές τις δύο χώρες ή αφορούν κάτι πιο παγκόσμιο;

Αυτό που μου έρχεται σαν απάντηση είναι ότι τα ταξίδια σε αυτό με βοηθούν. Νομίζω πως οι άνθρωποι που ταξιδεύουν καταλαβαίνουν ακριβώς τι εννοώ. Με βοηθούν σε ένα άνοιγμα της αντίληψης και της σκέψης, ώστε να προκύψει μία ματιά που θα είναι όλο και πιο προσωπική. Που σημαίνει ότι δε μπορώ να μιλήσω ακριβώς για επιρροές γιατί ποτέ δε μπορούσα να πω ότι είδα το τάδε έργο ή τον τάδε καλλιτέχνη και με επηρέασε ως προς αυτό και αυτό. Όμως σίγουρα αντιλαμβάνομαι και εμπιστεύομαι από ένα σημείο και μετά ακριβώς επειδή βλέπω άλλα έργα, άλλες δυνατότητες και άλλους τρόπους, μέσα εκεί εμπιστεύομαι την τάση μου. Οπότε, νομίζω παίρνω δύναμη για να γίνομαι πιο συγκεκριμένη ως προς την προσωπική μου τάση και να έχω μια ελευθερία μέσα σε αυτό. Με την έννοια ότι ο καθένας στο θέατρο αποτυπώνει τα πράγματα που θέλει. Οπότε, τι αξίζει μέσα εκεί; Η δουλειά και το προσωπικό στοιχείο. Η εμβάθυνση σε αυτό, έτσι αισθάνομαι. Για να επιστρέψω και πάλι στον Χαλεπά, κάνουμε ταξίδια για να ανοίγουνε τα όρια μας. Γιατί, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο, και οι ίδιοι εγκλωβιζόμαστε σε όρια που μας θέτουν άλλοι ή που θέτουμε οι ίδιοι. Οπότε το να έχουμε τέτοια παραδείγματα ζωής ανθρώπων που δείχνουν ότι όλα είναι δυνατά, ότι όλα είναι εφικτά και μπορείς να σπάσεις τα δεσμά μου φαίνεται όμορφο και αναγκαίο αν μη τι άλλο.

Αυτή είναι η τρίτη σας συνεργασία με την Στέγη. Τι σας προσφέρει αυτή η σύμπραξη;

Είναι πολύ απλή η απάντηση. Εμπιστοσύνη και χρήματα. Ποτέ στη Στέγη δε μου έχει πει κάποιος έτσι ή αλλιώς. Υπάρχει ελευθερία και άνθρωποι που μπορώ να μιλήσω καλλιτεχνικά και δίνουν και τα χρήματα που πρέπει. Γιατί αντιλαμβάνονται τι σημαίνει μία τέτοια παραγωγή. Είναι ξέρετε πολύ σημαντικό να υπάρχει αυτή η ασφάλεια. Επίσης, κάτι πολύ σημαντικό είναι πως η Στέγη καταφέρνει να συγκεντρώσει το κοινό γύρω από τον καλλιτέχνη. Δηλαδή, δεν πετάει το μπαλάκι σε εμένα, που θα πρέπει να είμαι ο τάδε να ξέρω τους τάδε για να έρθει ο κόσμος.

Επόμενη στάση λοιπόν η Θεσσαλονίκη…

Δεν την έχω ζήσει να σας πω την αλήθεια και πάντα έρχομαι με μία λαχτάρα στη Θεσσαλονίκη και τώρα, ανυπομονώ για τον «Χαλεπά» και τη συνάντηση με τον κόσμο εκεί, άλλωστε νομίζω ότι και η Έκθεση που είχε γίνει πέρυσι είχε πολύ κόσμο που πήγε και την είδε, οπότε οι Θεσσαλονικείς νομίζω είναι στο θέμα κοντά και γνωρίζουν λεπτομέρειες από το έργο και τη ζωή του Χαλεπά. Όμως, είμαι διπλά χαρούμενη με το δεδομένο ότι θα ζήσω, με κάποιον τρόπο, τους επόμενους μήνες στη Θεσσαλονίκη με αφορμή τη συνεργασία μου για πρώτη φορά με το ΚΘΒΕ. Ξεκινάω πρόβες τον Νοέμβρη και η πρεμιέρα μου με το έργο του Κρατικού είναι για τέλη Ιανουαρίου. Αυτό είναι πολύ ωραίο και καινούριο για μένα γιατί θα συνεργαστώ με πάρα πολλούς ανθρώπους και ηθοποιούς που ζουν ή έχουν επιλέξει να είναι στη Θεσσαλονίκη για πρώτη φορά. Ανθρώπους δηλαδή που δεν γνωρίζω καθόλου. Είναι καταπληκτικό για μένα ότι δεν υπάρχει ούτε ένας ηθοποιός που να γνωρίζω.

Τι θα λέγατε σε ανθρώπους που καταπιέζονται καλλιτεχνικά ή και συναισθηματικά;

Θα τους έλεγα πως με έναν τρόπο, συμβαίνει σε όλους λίγο ή πολύ. Το πρώτο βήμα είναι να το αναγνωρίσουν, να βρουν τι είναι αυτό που τους καταπιέζει και να αρχίσουν να ανοίγουν τους ορίζοντες τους. Να πιστέψουν ότι μπορεί να βρεθεί ο τρόπος που θα τους οδηγήσει σε αυτό που πρέπει για τον κάθε άνθρωπο. Πόσο πιο ωραίος θα ήταν ο κόσμος μας αν ήμασταν όλοι σε ένα τέτοιο περιβάλλον…

*Η παραγωγή “Χαλεπάς” της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση έρχεται στο 57^ο Φεστιβάλ Δημητρίων, στις 6 και 7 Οκτωβρίου 2022, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης – Αίθουσα Αιμίλιος Ριάδης (Μ2) | Ερμηνεύουν (με αλφαβητική σειρά): Σίμος Κακάλας, Χαρά Κότσαλη, Αντώνης Μυριαγκός, Γιώργος Νικόπουλος, Αλίκη Στενού, Δημήτρης Σωτηρίου, Αργυρώ Χιώτη, Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη.