Δήμος Αβδελιώδης, ένας ωραίος άνθρωπος

Ο Δήμος Αβδελιώδης, μια από τις πιο σημαντικές φυσιογνωμίες του θεάτρου και του κινηματογράφου, μετά από τη διακεκριμένη και πολυταξιδεμένη παράσταση, «Πλάτωνα, Απολογία Σωκράτη», όπου παρουσίασε για πρώτη φορά στην ιστορία του θεάτρου την απαγγελία της αρχαίας ελληνικής με δική του μέθοδο,  επιστρέφει στη θεατρική σκηνή της Θεσσαλονίκης με τέσσερις εμβληματικές παραστάσεις της ελληνικής λογοτεχνίας. «Το Αμάρτημα της Μητρός μου», «Όνειρο στο Κύμα- Έρως Ήρως», «Το Μυρολόγι της Φώκιας- Το Καμίνι» και « Η Γυναίκα της  Ζάκυνθος».  Ακατάπαυστος μελετητής της ιστορικής συνέχειας της ελληνικής γλώσσας εμμένει στις ιδέες και τη διαχρονικότητα των κειμένων που βρίσκουν τη θέση τους στη σύγχρονη πραγματικότητα. «Αυτές οι παραστάσεις καταφέρνουν να συγκεντρώσουν και να συγκινήσουν ακόμα και παιδιά προσχολικής ηλικίας, γιατί στο θέατρο και στην τέχνη δεν έχει αξία τόσο να καταλαβαίνεις, αλλά να νοιώθεις. Γιατί όταν νοιώσεις γνήσια συγκίνηση έχεις καταλάβει τα πάντα.»

Μετά την επιτυχία της παράστασης, «Πλάτωνα, Απολογία Σωκράτη», 4 παραστάσεις-σύμβολα της ελληνικής λογοτεχνίας. Είναι έργα του Βιζυηνού, Παπαδιαμάντη και Σολωμού, οι οποίοι επανασυνδέουν την νεοελληνική λογοτεχνία της πεζογραφίας και της ποίησης, με το πνεύμα, τον ρεαλισμό και  τη διαλεκτική του Αρχαίου Δράματος, το οποίο διαχειρίζεται με λογικούς όρους κάθε τραγικό ή  φοβικό θέμα, για να το φωτίσει έτσι, ώστε όχι μόνο να μη μας φοβίσει ή να μας μελαγχολήσει ακόμα περισσότερο, αλλά να μας γεννήσει αισθήματα κάθαρσης, αισιοδοξίας και ανάτασης.

Στο ‘’Αμάρτημα της Μητρός μου’’ ο Βιζυηνός, ενώ αφηγείται το βαθύ προσωπικό τραύμα στην παιδική του ηλικία από τη μητέρα του, παρακάμπτει τον μελοδραματισμό, και μπαίνοντας στη θέση της μάνας του ‘φωτίζει’ διαλεκτικά αυτή την σκοτεινή της πλευρά που τον τρόμαζε και τον απέρριπτε. Έτσι η εξομολόγηση για ένα δραματικό γεγονός γίνεται ευφορία και κάθαρση και για μας, επειδή συνειδητοποιούμε κάθε στιγμή ότι η λογική διαχείριση του θέματος, επιβεβαιώνει τις προσδοκίες μας για την ανωτερότητα  του πνεύματος της αγάπης και της συγχώρεσης.

Στην επόμενη παράσταση, «Όνειρο στο Κύμα – Έρως Ήρως», ο Παπαδιαμάντης, με την ίδια ακριβώς αντίληψη του Βιζυηνού για την τέχνη, διαχειρίζεται το θέμα των 2 όψεων του ανθρώπινου Έρωτα, του λεγόμενου ‘’ουράνιου’’ στο πρώτο διήγημα,  όπου η προτεραιότητα του ανδρικού βλέμματος μπροστά στη θεϊκή ομορφιά  μιας νεαρής κοπέλας που αναδύεται γυμνή από τη θάλασσα, δεν είναι  ο πόθος ή η ικανοποίηση, αλλά το δέος και ο έρωτας για την ίδια την πηγή της υπέρτατης αλήθειας, όπως και οι γλύπτες τέτοιων αγαλμάτων της αρχαιότητας, δεν προκαλούν με τα έργα τους τον πόθο ή την λαγνεία, αλλά τον σεβασμό και τον θαυμασμό μπροστά στο σωματοποιημένο κάλλος, ενώ στο δεύτερο διήγημα αφουγκράζεται τον ‘’γήινο’’ έρωτα, μπαίνοντας μέσα στον νου ενός νεαρού ναύτη που παραμιλά τρελαμένος από την ματαίωση του πόθου του για μια συνομήλική του κοπέλα,  και όταν βρεθεί μπροστά στο δίλημμα να την διεκδικήσει βυθίζοντας την βάρκα και πνίγοντας τον αντίπαλό του, τότε πάλι η προτεραιότητα και η κυριαρχία του λόγου, ως ένθεης πραγματικότητας, δρουν εις βάρους του ένστικτου και του τυφλού πάθους που θα τον οδηγούσε σε μια δεύτερη ανεπίστρεπτη καταστροφή.

‘’Το Μυρολόγι της Φώκιας – Το Καμίνι’’ είναι η ταύτιση  της πεζογραφίας με την ποίηση, όπου ο Παπαδιαμάντης υπερβαίνει συνειδητά το ηθογραφικό  πλαίσιο ‘’βλέποντας’’ πέρα από τα φαινόμενα, την ατέρμονη λειτουργία του Όντος παρούσα και σταθερά, ενώ τους ανθρώπους έχοντας  χάσει το σήμα να πελαγοδρομούν αντιφατικά για να κατανοήσουν την ύπαρξή τους και τον σκοπό τους, μέσα σε μια αντίστιξη θλίψης και χαράς, ζωής και θανάτου. Στο πρώτο διήγημα το πένθος για τις παρελθούσες απώλειες όχι μόνο δεν προστατεύει και δεν παρηγορεί, αλλά απεναντίας τυφλώνει και παραπλανά, χωρίς να μπορεί να αποτρέψει τις νέες παγίδες του θανάτου που στήνονται μπροστά στα μάτια μας μέσα στον παρόντα χρόνο, ενώ στο δεύτερο διήγημα όπου οι άνθρωποι σαν αμήχανοι υπνοβάτες, ικανοί και για την δημιουργία και για την καταστροφή, μέσα σε ένα παραδεισένιο εκθαμβωτικό τοπίο της άνοιξης που πυροδοτεί όλες τις αισθήσεις σαν καμίνι που σιγοκαίει αόρατο, και όπου μόνο μια νεαρή κοπέλα διαφεύγει από τα δόκανα των κοινωνικών συμβάσεων και βρίσκει το υδάτινο, άκαυτο καμίνι της χαράς και του έρωτα.

Τέλος, με την ‘’Γυναίκα της Ζάκυθος’’  ο Σολωμός, ενστερνιζόμενος το ‘’ουδείς εκών κακός ‘’του Πλάτωνα, συλλαμβάνει το πιο τολμηρό του έργο που δεν σταματά στα ρομαντικά και τα εξπρεσιονιστικά στοιχεία, αλλά προσθέτοντας σε αυτά την διαλεκτική και τον ρεαλισμό του αρχαίου δράματος , βλέπει πως το κακό δεν υπάρχει στους απέναντί μας, σ’ αυτούς δηλαδή που μας φοβίζουν με την στάση τους, τις πράξεις τους και τις ιδέες τους, αλλά σε μας τους ίδιους, που μη γνωρίζοντας το μέγεθος της άγνοιάς τους και ίσως της δυστυχίας τους, παγώνουμε και περνάμε στην αδράνεια , την μοιρολατρία και την παθητικότητα, σαν πραγματικοί φορείς του κακού.

Η ιδιαίτερη σκηνοθετική ματιά. Οι σκηνοθετικές λύσεις όπως επιβεβαιώνω κάθε φορά μελετώντας ένα κείμενο, υπάρχουν μέσα στο ίδιο το έργο, που όταν ανακαλύψουμε τι θέλει πραγματικά να πει, μας δίνονται εύκολα και καίρια.

Η προσήλωση στην τελειότητα. Η ερμηνεία, η φωνητική απόδοση ενός κειμένου, είναι η βάση και η αφετηρία του τρόπου που δουλεύω. Είναι κυρίως μια πρακτική και όχι θεωρητική μέθοδος, όπου σχεδιάζουμε ορθολογικά την αναζήτηση των σημασιών μέσα σε κάθε αυτοτελή δομή του κειμένου, από την οποία ανακύπτουν μουσικοί όροι και κανόνες, που όταν εκτελεστούν, αναδεικνύουν το νόημα. Όταν συμβεί αυτό έχουμε φτάσει στην ολοκλήρωση των προϋποθέσεων για την ερμηνεία, όπως όταν μάθεις σωστά ένα τραγούδι έχεις τη δυνατότητα να το πεις, ίσως λίγο διαφορετικά κάθε φορά, αλλά όλοι θα καταλάβουν πως ήταν ένα συγκεκριμένο τραγούδι που δεν είχε αβεβαιότητες κατά την εκτέλεσή του. Το να προσπαθεί κανείς να το κάνει καλύτερα κάθε φορά είναι φυσικό, αλλά όχι να το κάνει ακόμα πιο τέλειο, γιατί αυτή η εμμονή  γεμίζει με άγχος  και τον ερμηνευτή και τους θεατές καταστρέφοντας την αναμφισβήτητη αμοιβαιότητα των καλών προθέσεων θεατών και ηθοποιών.

Η διδασκαλία στην προσέγγιση και ερμηνεία των ρόλων. Είναι ο μοναδικός δρόμος να διερευνήσεις έτσι ένα κείμενο για να το υπηρετήσεις, όταν έχεις διαλέξει ένα έργο ανάμεσα σε χιλιάδες έργων, με το οποίο σε εμπνέει ο συγγραφέας- δηλαδή  η ταυτότητα των ιδεών και των αισθημάτων του-, και θέλεις να αναδείξεις αυτό  το έργο, και όχι να το χρησιμοποιήσεις,  για να ενσωματώσεις τις δικές σου προσωπικές  ιδέες και δεξιότητες κρυβόμενος και προβαλλόμενος πίσω από το έργο ενός άλλου.

Ακατάπαυστος μελετητής της εξέλιξης της ελληνικής γλώσσας. Δεν είναι τα χαρακτηριστικά τις γλώσσας που με κάνουν να διαλέξω ένα κείμενο αλλά μόνο οι ιδέες και ο διαχρονικός χαρακτήρας τους που μας αφορά μέσα στη δική μας πραγματικότητα. Δεν θα έδινα π.χ  χρόνο να μεταφέρω έναν Καρκαβίτσα ή έναν Κονδυλάκη, πού ενώ τους διαβάζεις θαυμάσια, δεν σε ωθούν να τους μεταφέρεις θεατρικά, γιατί ενώ γράφουν και χειρίζονται θαυμάσια την γλώσσα και ενώ καταθέτουν με καθαρότητα και ειλικρίνεια την προσωπική συγκίνηση τους για την ομορφιά και τα πάθη των ανθρώπων στην εποχή τους και μας την μεταφέρουν, δεν ξεφεύγουν από αυτό το περιορισμένο ηθογραφικό πλαίσιο που είναι καθηλωμένο μέσα στον παρελθόντα χρόνο.

Το κατάλληλο κοινό για τις παραστάσεις Βιζυηνού, Παπαδιαμάντη, Σολωμού. Είναι παραστάσεις που δεν απευθύνονται μόνο στο θεατρόφιλο κοινό αλλά σε όλους όσους, ανεξαρτήτως ηλικίας και παιδείας, αναζητούν από το θέατρο αυτό που προσδοκούμε όλοι , την ευχαρίστηση που αποκομίζουμε στο τέλος μιας παράστασης . Έχουμε την βεβαιότητα μέσα από την μεγάλη περιοδεία που έχουμε κάνει ανά την Ελλάδα ότι αυτές οι παραστάσεις καταφέρνουν να συγκεντρώσουν και να συγκινήσουν ακόμα και παιδιά προσχολικής ηλικίας, γιατί στο θέατρο και στην τέχνη δεν έχει αξία τόσο να καταλαβαίνεις, αλλά να νοιώθεις. Γιατί όταν νοιώσεις γνήσια συγκίνηση έχεις καταλάβει τα πάντα.