Ελευθερία Ντεκώ: Η μεγαλύτερη Ελληνίδα σχεδιάστρια φωτισμού μιλά στην Parallaxi

Πρωταρχικός στόχος κάθε μελέτης αρχιτεκτονικού φωτισμού είναι η πλήρης ικανοποίηση των αναγκών σε φωτισμό όσων χρησιμοποιούν έναν χώρο, που είναι τόσο λειτουργικές όσο κι αισθητικές. Εφόσον γίνεται με επαγγελματικό τρόπο, αναδεικνύει τον χώρο -το κτίριο ή το μνημείο.

Κι αυτό επιτυγχάνεται με τη βέλτιστη τοποθέτηση φωτιστικών σωμάτων, τη σωστή επιλογή εξοπλισμού και τη μικρότερη κατανάλωση ενέργειας.

Ο κατάλληλος αρχιτεκτονικός φωτισμός λειτουργεί πάντα αρμονικά με την αρχιτεκτονική και την εσωτερική διακόσμηση και είναι ο πλέον σημαντικός παράγοντας στη δημιουργία της κατάλληλης ατμόσφαιρας κάθε στιγμή της ημέρας. Αρκεί να διέπεται από φαντασία, πρωτοτυπία, δημιουργικότητα και υψηλή αισθητική!

Και η Ελευθερία Ντεκώ διαθέτει σίγουρα όλες τις παραπάνω αρετές.

Αν όντως ισχύει ότι «υπάρχει μια ρωγμή σε όλα κι έτσι μπορεί να περάσει το φως από μέσα», η υπερ-ταλαντούχα σχεδιάστρια διαθέτει το ταλέντο να ανακαλύπτει αυτές τις ρωγμές σε κάθε τι και -σε συνεργασία με την ομάδα της- να σχεδιάζει πώς αυτό το φως θα γίνεται πηγή ζωής κι έμπνευσης. Δεν είναι μόνο οι παραστάσεις και τα events, στα οποία έχει καθιερωθεί και διακριθεί, αλλά και κάθε είδους χώρος -ιδιωτικός και δημόσιος- που έχει αναλάβει να φωτίσει και μεταμορφώσει με την υψηλή αισθητική, την άρτια κατάρτισή της και την καλλιτεχνική της ματιά.

Ολυμπιακοί Αγώνες Αθήνα 2004, Παρθενώνας, Μουσείο Ελληνικών Ενδυμασιών στην Καλαμάτα, Στοά Μοδιάνο, Benaki Shop, είναι μόνο μερικά από τα δεκάδες «επώνυμα» projects, αλλά και οι αμέτρητες θεατρικές παραστάσεις, shows, εκθέσεις, κατοικίες, κτίρια, events και τόσα άλλα ακόμα που συνθέτουν ένα portfolio διεθνών προδιαγραφών.

Με την ίδια να θεωρεί τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό φωτισμού τέχνη και το φως το μοναδικό και υπέροχο εργαλείο, με το οποίο μπορεί να μεταμορφώσει αντικείμενα, κτίρια, πόλεις, χώρους, ανθρώπους, ατμόσφαιρα και διαθέσεις, συνεχίζει να παραδίδει μαθήματα υψηλής αισθητικής, που τόσο έχουμε ανάγκη στην καθημερινότητά μας.

Το σπουδαιότερο, όμως, μάθημα που δίνει εντέλει είναι ότι όλα είναι φως, που όχι μόνο μπαίνει από κάθε χαραμάδα, αλλά που εκπέμπουμε με δύναμη από μέσα μας και φωτίζει κάθε μας σχέση και δράση. Όπως θα έλεγε κι ένας ποιητής. Και οι δημιουργίες της Ελευθερίας Ντεκώ σίγουρα κρύβουν λίγο από ποίηση μέσα τους. Αρκεί να αγνοήσεις το σκοτάδι για να τη δεις…

Το φως, ως βασικό στοιχείο του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού, έχει περισσότερο λειτουργικό ή αισθητικό χαρακτήρα;

«Στη σύγχρονη αρχιτεκτονική, το τεχνητό φως είναι πλέον ένα σπουδαίο εργαλείο που συνεισφέρει στην αισθητική όσο και στη λειτουργικότητα. Δε θα όριζα τη μια ιδιότητα ως περισσότερο σημαντική από την άλλη, αν και είναι αυτονόητο ότι είναι απαραίτητος ο λειτουργικός φωτισμός για την ορατότητα. Η συνύπαρξη, όμως, και των δυο σ’ έναν αρμονικό χορό, είναι για εμάς το ζητούμενο. Ο φωτισμός έχει πλέον, με την τεράστια εξέλιξή του σε τεχνικά χαρακτηριστικά, τη δυνατότητα να δημιουργεί ατμόσφαιρα, να μεταλλάσσει έναν χώρο ανάλογα με την ώρα, να δίνει απόχρωση στις επιφάνειες, να δημιουργεί δραματικές εντάσεις ή την αίσθηση της θαλπωρής στον χώρο και πολλές ακόμη δυνατότητες, τις οποίες είχε τις προηγούμενες δεκαετίες αποκλειστικά ο θεατρικός φωτισμός.

Επιπλέον, υπάρχει μεγάλη ποικιλία φωτιστικών σωμάτων με έξυπνο design, αλλά και δυνατότητες, όπως, για παράδειγμα, το να «δαμάζουν» τη δέσμη του φωτός, να αλλάζουν το σχήμα της, να αυξομειώνουν την ένταση, να εκτρέπουν το φως προς μία μόνο κατεύθυνση, να εναλλάσσεται ο χρωματισμός τους, να ακολουθούν τον κιρκάδιο ρυθμό του ανθρώπου ή να ξεμυτίζουν δέσμες φωτός από απρόσμενες σχισμές κι εντυπωσιακά ανοίγματα.

Υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες ώστε να «ζωγραφίσουμε», να υπογραμμίσουμε την αρχιτεκτονική ενός κτιρίου, να δημιουργήσουμε την κατάλληλη ατμόσφαιρα στον χώρο, ανάλογα με την χρήση του, τις επιθυμίες των ανθρώπων που κατοικούν σε αυτό και βάσει της ταυτότητας του κτιρίου -αν είναι μουσείο, κατοικία, κατάστημα, εστιατόριο, εμπορικό κέντρο, ξενοδοχείο κλ.π. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, πως οι δυνατότητες αυτές κάνουν τον αισθητικό χαρακτήρα του φωτισμού πολύ σημαντικό.

Ο σχεδιασμός φωτισμού είναι τέχνη εκτός από τεχνική, άρα χρειάζεται και έμπνευση, εκτός από γνώση. Χρειάζεται αυτό το χαρακτηριστικό του καλλιτέχνη, που καθώς επιλέγει με βάσει όλα που προανέφερα, αφήνεται να εμπνευστεί από τη συγκίνηση που προέρχεται από το ίδιο το -αρχιτεκτονικό- έργο. Η αίσθηση ότι φωτίζοντας ένα κτίριο ζωντανεύεις αφηρημένες μορφές, μορφοποιείς ξεχασμένες μνήμες, συνομιλείς άλλοτε με τη σκιά του παρελθόντος, κινείσαι αόρατα μέσα στο μέλλον, κρύβει συγκίνηση και γοητεία».

Συνεπώς, μια άρτια μελέτη φωτισμού διαμορφώνει καθοριστικά την εικόνα ενός κτιρίου ή σπιτιού. Ποια διαδικασία σχεδιασμού ακολουθείτε και ποιους παράγοντες λαμβάνετε υπόψιν;

«Ο φωτισμός είναι σημαντικός, όχι μόνο σ’ ένα δημόσιο κτίριο ή διαμέρισμα, αλλά σε κάθε κτίριο ή χώρο, εφόσον αναδεικνύει τους όγκους, το χρώμα των επιφανειών, την υφή, το μέγεθος, υπογραμμίζει επιλεκτικά τα αρχιτεκτονικά στοιχεία ή επιφάνειες, ενώ αφήνει στη σκιά κάποια άλλα. Το φως, η φωτοσκίαση μπορούν ν’ αλλάξουν τη μορφή ενός κτιρίου, μιας όψης, μιας εγκατάστασης, μιας ολόκληρης πόλης θετικά ή αρνητικά.

Στο γραφείο μας, πάντα ξεκινάμε τη μελέτη από το ίδιο το κτίριο: από τις γραμμές του, τις καμπύλες, τα δομικά υλικά, τους όγκους του, τον προσανατολισμό, το κοίταγμά του στον ουρανό ή στη θάλασσα, τη θέση του στο τοπίο-τόπο, την ιστορία του -αν πρόκειται για υφιστάμενο.

Όλα αυτά είναι η φωνή του! Κάπως έτσι αρχίζει ένας «διάλογος» με το οικοδόμημα και τις ανάγκες του. Αυτός ο διάλογος εμβαθύνει με τους αρχιτέκτονες και με τον κύριο του έργου. Έπειτα, επιλέγουμε το είδος του φωτισμού και τα πιο κατάλληλα φωτιστικά για να υλοποιηθεί, ακολουθούν φωτομετρίες και δειγματισμοί και κάπως έτσι, από το αρχικό concept και την προμελέτη φτάνουμε στη μελέτη εφαρμογής».

Διαφέρει η διαδικασία και το αποτέλεσμα σε μια δημόσια από μια από μια ιδιωτική κατασκευή;

«Η διαδικασία διαφέρει. Το αποτέλεσμα, όμως, έχει να κάνει με τις επιλογές του σχεδιαστή φωτισμού και όχι με τη δημόσια ή ιδιωτική ιδιότητα του έργου».

Σε τι επίπεδα έχει φτάσει η τεχνολογία του φωτισμού και πόσο έχει αλλάξει τον τρόπο και το αποτέλεσμα της δουλειάς σας;

«Η τεχνολογία του φωτισμού βρίσκεται σε απίστευτη ακμή την τελευταία δεκαετία. Η εμφάνιση των LEDs και η ραγδαία εξέλιξή τους, τα νέα συστήματα ελέγχου του φωτισμού που διαρκώς εξελίσσονται, η ενεργειακή εξοικονόμηση με χρήση φωτιστικών νέας τεχνολογίας και η φιλική προς το περιβάλλον φιλοσοφία των νέων προϊόντων είναι σημαντικά εργαλεία για τον φωτισμό! Μαζί εξελίσσονται και οι απαιτήσεις των πελατών. Τα περισσότερα έργα στα οποία εργαζόμαστε πλέον φιλοδοξούν να εκπληρώνουν τα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης, αλλά κι ευεξίας, όπως leed και well».

Πώς τα διεθνή πρότυπα βιωσιμότητας επηρεάζουν τον σχεδιασμό και τη μελέτη του φωτισμού;

«Οπωσδήποτε, απαιτείται επιπλέον εργασία και προσπάθεια για να σχεδιάσει κανείς φωτισμό για κάθε χώρο κάτω από τους περιορισμούς που επιβάλλουν τα διεθνή πρότυπα βιωσιμότητας. Παρόλ’ αυτά, κι επειδή ακολουθεί και η βιομηχανία φωτισμού προς αυτήν την κατεύθυνση με νέα προϊόντα, ανακαλύπτουμε ότι παρά την αρχική αίσθηση περιορισμού, στην πραγματικότητα αυτοί οι περιορισμοί μας οδηγούν σε νέα δημιουργικά μονοπάτια».

Το φυσικό φως, τι ρόλο παίζει στον δικό σας σχεδιασμό;

«Το φυσικό φως είναι για μένα ο μεγαλύτερος δάσκαλος και αστείρευτη πηγή γνώσης και έμπνευσης, που τη χρησιμοποιώ όταν σχεδιάζω τον φωτισμό μιας παράστασης ή ενός αρχιτεκτονήματος. Αγαπώ το φως και την απουσία του: τη σκιά! Όταν δίδασκα στο Τμήμα θεάτρου του Α.Π.Θ., ένθερμα και συχνά προέτρεπα τους φοιτητές μου να το παρατηρούν για να εμπνέονται από αυτό. Δεν μπορείς να ασχολείσαι με τον φωτισμό και να φιλοδοξείς ένα ωραίο αποτέλεσμα αν δεν έχεις παρατηρήσει, «μαθητεύσει» στο φυσικό φως!»

Μετά την Ακρόπολη και τόσες ακόμα δημιουργίες, ποιο μπορεί να είναι το project-όνειρο για εσάς;

«Αυτό που ελπίζω να υλοποιηθεί μέσα στο 2024…»

Τι σημαίνει για εσάς το φως;

«Στη φύση όλα είναι φως. Ακόμα και σε μια νύχτα χωρίς φεγγάρι, υπάρχει φως. Εκείνο που δεν υπάρχει είναι το απόλυτο σκοτάδι -αυτό το πετυχαίνει μόνο ο άνθρωπος και σε πραγματικό και σε συμβολικό επίπεδο. Φως υπάρχει σε μια φαεινή ιδέα, στην αλήθεια, στην έμπνευση, στην καλλιτεχνική δημιουργία, στη θεραπεία, στο καλοπροαίρετο χιούμορ, στο θάρρος, στην αυτοθυσία, και στην ανιδιοτελή αγάπη. Όλα είναι φως με διαφορετικό χρώμα, ένταση και συχνότητα. Φως σαν σπίθες στα μάτια ενός χαρούμενου παιδιού που γελάει, η ροδοκόκκινο, που πάλλεται αυτό της αγάπης. Η αλήθεια μπορεί να είναι εκτυφλωτικά λαμπερή, ενώ η έμπνευση γαλάζια».

Extra city tip

Στοά Μοδιάνο

Kάθε διαχρονικός «βηματισμός» στη Στοά Μοδιάνο είναι σαν μάθημα για το πολύχρωμο και πολυσύνθετο της ζωής μας. 100 χρόνια μετά την κατασκευή της, αναβιώνει με φρεσκάδα και νέα δύναμη. Θεωρώ πως είναι ένας χώρος που αγαπάμε να επισκεπτόμαστε. Κάθε μελέτη φωτισμού έχει διαφορετικές ανάγκες και ιδιαιτερότητες, περιορισμούς και δυσκολίες. Ειδικά όταν μιλάμε για τον επαναπροσδιορισμό ενός κτιρίου με ιστορία -η διατήρηση της παλιάς αίγλης και ομορφιάς είναι το μεγαλύτερο στοίχημα. Εδώ, το κύριο μέλημά μας ήταν -ακολουθώντας και την πρόθεση της αρχιτέκτονα κ. Μόρφως Παπανικολάου- να διατηρήσουμε όσο το δυνατόν αναλλοίωτο τον χαρακτήρα του. Να μην «τραυματιστεί» από τα φωτιστικά σώματα το κέλυφος. Οι δυο χαρακτηριστικές όψεις/είσοδοι της Αγοράς είναι ιδιαίτερα ορατές από τους περαστικούς. Η ανάδειξή τους τις νυχτερινές ώρες μ’ έναν τρόπο σύγχρονο, που, όμως, δε θα παρεμβαίνει στο ύφος του κτιρίου, ήταν μια πρόκληση. Εσωτερικά, ήταν και μια πρόσκληση στο νέο, καθώς μας υπαγόρευε να υποστηρίξουμε με σύγχρονα φωτιστικά σώματα, τον παλιό αρχιτεκτονικό ρυθμό. Για την οροφή, επιλέξαμε έναν ήπιο, ομοιόμορφο και διακριτικό φωτισμό. Εκτός από την αισθητική και συναισθηματική προσέγγισή μας, σχεδιάσαμε έναν φωτισμό λειτουργικό, τόσο κατά τη διάρκεια της ημέρας όσο και της νύχτας!

ID

Η Ελευθερία Ντεκώ, σχεδιάστρια φωτισμού από το 1990, μετά από πέντε χρόνια παραμονής στη Νέα Υόρκη, όπου εργάζεται ως σχεδιάστρια φωτισμών και διδάσκει Lighting Design στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (NYU), επιστρέφει το 1992 στην Ελλάδα. Έχει σχεδιάσει τον φωτισμό σε περισσότερες από 450 παραστάσεις για θέατρο, μουσική και χορό, όπερα και εικαστικές εγκαταστάσεις, κερδίζοντας διθυραμβικές κριτικές και βραβεία.

Μεταξύ άλλων, της απονεμήθηκε ο τίτλος «Γυναίκα Καλλιτέχνης της Χρονιάς 2009» για τη συμβολή της στο θέατρο και τις τέχνες. Το 1997, ιδρύει την εταιρία ”Lights International”, με ειδίκευση στον σχεδιασμό φωτισμού, τον σχεδιασμό και προμήθεια φωτιστικού εξοπλισμού κι εγκατάστασης θεατρικών σκηνών και συνεδριακών χώρων.

Το 2000, δημιουργεί ένα τμήμα αποκλειστικά για τον αρχιτεκτονικό φωτισμό, αλλά σύντομα αναλαμβάνει τον σχεδιασμό και τη μελέτη όλου του φάσματος του αρχιτεκτονικού φωτισμού.

Έχει διδάξει στη Σχολή Καλών Τεχνών του Α.Π.Θ., «Θεατρικό Φωτισμό», ενώ σημαντική στιγμή στην καριέρα της υπήρξε η συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, ως Διευθύντρια και Σχεδιάστρια φωτισμού, στις τελετές έναρξης -για την οποία της απονεμήθηκε το βραβείο Emmy, στην κατηγορία Outstanding Lighting Direction, στην 57η τελετή της Academy of Television Arts and Sciences- και λήξης.