Ευγνώμων για τη ζωή

της Θούλης Μισιρλόγλου

«Με πηγαίο χάρισμα κωμικού ηθοποιού» είχε χαρακτηρίσει τον εαυτό του σαν καθηγητή στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Γιώργος Λάππας (1950-2016), ένας από τους μεγαλύτερους σύγχρονους γλύπτες –που σημαίνει ένα σύμπαν όλος-, αληθινός διανοούμενος, ατίθασο μυαλό και αντισυμβατικός άνθρωπος, ασκητικός και κοσμοπολίτης.

Στις λίγες συνεντεύξεις που έχει δώσει –ψάξτε τες, αξίζει τον κόπο-, υπογραμμίζει με οξεία ποιητικότητα και διαύγεια τις τομές του βίου και της τέχνης του: τα λόγια του γίνονται ο καλύτερος πλοηγός στο έργο του και είναι υπόδειγμα για το πώς φωτίζεται το καλλιτεχνικό έργο, όταν ο δημιουργός του δεν ψάχνει τα προσχήματα της δημιουργίας, αλλά έχει ανασκάψει βαθιά μέσα του τους πραγματικούς λόγους της δημιουργίας.

Εν ολίγοις: εξάχρονη ανάφλεξη του Καϊρου οι μνήμες του ως τα 8, για να έρθει στην Αθήνα μετά, τον τόπο που έζησε αρχικά ως τόπο εχθρικό, και να γητευτεί από την ακτινοβολία του Σωτήρη Σπαθάρη, αυτού του «ασύγκριτου μάστορα της υποβολής, της εκδίκησης, της συγχώρεσης και της δικαιοσύνης». Μέχρι που κατάλαβε, ή επινόησε, μια σημαντική εξίσωση: έργο τέχνης = το τέλος του ξένου κόσμου. Σπουδαία εξίσωση, πάνω στην οποία δεν διασταυρώνονται θεωρίες, αλλά κυρίως ψυχικά φορτία.

Από το Όρεγκον  πάνω στον Ειρηνικό Ωκεανό και τις σπουδές κλινικής ψυχολογίας, στην Ινδία, το Λονδίνο και την Αθήνα, ο Λάππας πέρασε μέσα από όλες τις αντιξοότητες της τέχνης και της εποχής του όχι απλώς με ανθρώπινη αξιοπρέπεια και σεμνότητα, αλλά κυρίως εκκωφαντική διανοητική και καλλιτεχνική ευρηματικότητα, ανακαλύπτοντας δρόμους εκτός πεπατημένης, με ιδεολογική εντιμότητα και εκφραστική ευαισθησία.

Το έργο του είναι μια μεγάλη δεξαμενή εξερεύνησης της φόρμας και της ανθρώπινης ψυχικής συνθήκης, προσιτό μεν, αλλά και με απόσταση από οποιαδήποτε εύκολη οικειοποίηση. Με μέσα το φως, τη μάζα και τους όγκους, ο Λάππας είναι και θα είναι ένας μάγος της σύγχρονης γλυπτικής και της υποβλητικότητάς της.

Τώρα όμως δεν είναι η ώρα των αποτιμήσεων, που έτσι κι αλλιώς έχουν γίνει για το έργο του, ούτε η ώρα κι άλλων αναλύσεων. Οι απροσδόκητες απώλειες σοκάρουν και στην περίπτωση του Γιώργου Λάππα μένει η αίσθηση ότι ο κύκλος δεν έχει ολοκληρωθεί. Τα ανολοκλήρωτα έργα περιμένουν και το οξύ του πνεύμα μας περικυκλώνει.

Για όσους τον σκέφτονται και σήμερα (η κηδεία του θα γίνει στις 16.00 στο Α’ Νεκροταφείο Αθήνας), η Μαρία Μαραγκού, κριτικός τέχνης, από χρόνια φίλη και συνεργάτης του Γιώργου Λάππα, μας διαβεβαίωνε χθες ηλεκτρονικά: «Για όσους τον αγαπούσαν να ξέρουν ότι έφυγε ευγνώμων για τον ωραίο τόπο που πέρασε τη ζωή του, για το φως και για την τέχνη. Πλήρης, ευτυχισμένος, γεμάτος αγάπη». Είναι κι αυτό μια ανακούφιση.