Εξέγερση: Ένα μυθιστόρημα για την ανάγκη των εφήβων να ζουν σε καλύτερο κόσμο

Εικόνα: Aidiniou Dimitris Studio Photography

Οι τρεις φίλοι, ο Αλέξανδρος, η Βερονίκη και ο Γιώργος, πηγαίνουν πλέον γυμνάσιο, ζουν στην ίδια γειτονιά, ακούνε μουσική, διαβάζουν βιβλία, φλερτάρουν, παίζουν ποδόσφαιρο και ονειρεύονται. Τα όνειρά τους είναι διαφορετικά, τα εμπόδια ίδια: η καταπίεση των γονιών, η αυταρχικότητα των καθηγητών, η αδιαλλαξία του γυμνασιάρχη, ο απολυταρχισμός της κυβέρνησης, ο συντηρητισμός της κοινωνίας…

Η εξέγερση δε θα αργήσει να ξεσπάσει! «Απαγορεύεται το απαγορεύειν». «Η φαντασία στην εξουσία». «Ελευθερία για όλους και για όλα».

Όταν όμως η εξέγερση τελειώσει, τίποτα δε θα είναι όπως πριν.

Ίσως γιατί μετά από κάθε εξέγερση όλα πεθαίνουν και ξαναγεννιούνται.

Ο συγγραφέας Γιώργος Χατζόπουλος, μιλά στην parallaxi για την «Εξέγερση» το δεύτερο βιβλίο από τη σειρά «Αγριόπαπιες». Για ένα crossover μυθιστόρημα που βάζει στο επίκεντρο τη διαχρονική ανάγκη των εφήβων να ζουν ελεύθεροι, να ονειρεύονται, να ερωτεύονται και να αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο και έναν άλλο άνθρωπο.

Οι «Αγριόπαπιες» από τις «αποδράσεις» πέρασαν στις «εξεγέρσεις»;

Ναι, γιατί πέρασαν δυόμιση χρόνια και οι κεντρικοί ήρωες του βιβλίου δεν είναι πλέον παιδιά, είναι έφηβοι, και όπως όλοι οι έφηβοι δε σηκώνουν πολλά πολλά, εξεγείρονται και επαναστατούν. Οπότε τέρμα οι κρυψώνες και οι αποδράσεις, τέλος οι κρυφές και μυστικές ζωές, σειρά έχουν οι εξεγέρσεις και οι επαναστάσεις.

Εξεγέρσεις και επαναστάσεις ενάντια σε ποιον;

Ενάντια σε όλους και σε όλα! Πρώτα απ’ όλα ενάντια στην καταπίεση των γονιών και τον γενικότερο συντηρητισμό της κοινωνίας, έπειτα ενάντια στην αυταρχικότητα και στην αδιαλλαξία των καθηγητών και του Γυμνασιάρχη και τέλος ενάντια στον απολυταρχισμό της κυβέρνησης και του υπουργείου παιδείας. 

Γιατί μπορεί η δικτατορία να έπεσε, μπορεί να είμαστε στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, να έχουμε κοινοβουλευτική δημοκρατία, αλλά η δημοκρατία είναι κάτι περισσότερο από την ύπαρξη μιας εκλεγμένης βουλής και μιας εκλεγμένης κυβέρνησης.

Εντάξει για τα δύο πρώτα, την καταπίεση των γονιών και την αυταρχικότητα των καθηγητών, είναι πράγματα που οι έφηβοι τα ζουν στην καθημερινή τους ζωή, αλλά τον απολυταρχισμό της κυβέρνησης ή του υπουργείου πώς τον βιώνουν;

Τον βιώνουν μέσα από απαγορεύσεις και καταναγκασμούς που υπάρχουν στη σχολική τους ζωή κυρίως. 

Στη συγκεκριμένη περίπτωση οι έφηβοι ήρωες του βιβλίου θέλουν να δώσουν στο σχολείο τους μία συναυλία για να τιμήσουν τους νέους που έχασαν τη ζωή τους την περίοδο του Νέου Καθεστώτος, αλλά η κυβέρνηση τους το απαγορεύει με το πρόσχημα ότι «με τέτοιου είδους εκδηλώσεις εγκυμονεί ο κίνδυνος να εισαχθεί εις τα σχολεία της μέσης εκπαιδεύσεως πνεύμα πολιτικού ή κομματικού ανταγωνισμού, πολλώ δε μάλλον άσκησις προπαγάνδας».

Αντιλαμβάνομαι πως η παραπάνω φράση πρέπει να είναι από κάποια εγκύκλιο της πρώτης μεταπολιτευτικής κυβέρνησης μετά την πτώση της δικτατορίας;

Πολύ σωστά! Και οι εκδηλώσεις που απαγορεύτηκαν ήταν οι εκδηλώσεις για το Πολυτεχνείο. Όπως ήταν επόμενο προκάλεσαν μεγάλη αντίδραση στη μαθητική κοινότητα. Στο δικό μου γυμνάσιο τα μεγαλύτερα παιδιά (εγώ ήμουν πολύ μικρός τότε, πήγαινα στην πρώτη γυμνασίου) αποφάσισαν να οργανώσουν παράνομα και εκτός ωραρίου (βράδυ ήταν θυμάμαι) μία συναυλία στο γυμναστήριο του σχολείου. 

Ακριβώς όπως σχεδιάζουν να κάνουν και οι ήρωες της «Εξέγερσης»;

Ναι, η συναυλία αυτή ήταν για μένα μία μαγική εμπειρία και αποτέλεσε το εναρκτήριο λάκτισμα της πολιτικής μου σκέψης. Γι’ αυτό και επέλεξα να την κάνω έναν από τους τρεις αφηγηματικούς άξονες του βιβλίου διότι με επέτρεψε να μιλήσω για τις πρώτες «πολιτικές» (με τον αριστοτελικό ορισμό της λέξης) σκέψεις και ανησυχίες των έφηβων ηρώων του βιβλίου.

Ποιοι είναι οι άλλοι δύο άξονες του βιβλίου;

Είναι η ανάγκη των εφήβων να αυτοπροσδιορίζονται και να ερωτεύονται. 

Τι ωραία λέξη το «αυτοπροσδιορίζομαι», αλλά πόσο δύσκολο είναι, ειδικά για έναν έφηβο να καθορίσει ελεύθερα και ανεπηρέαστα  ταυτότητά του;

Πολύ, αλλά εξίσου δύσκολο (για να μην πω πολύ περισσότερο) είναι και για έναν ενήλικο. Η ανάγκη να αυτοκαθοριζόμαστε δε σταματάει ποτέ, όπως η ανάγκη να επαναστατούμε απέναντι σε αυτούς που μας καταπιέζουν και μας χειραγωγούν. 

Απλά όπως και σε όλα τα πράγματα η πρώτη φορά είναι καθοριστική και σε μεγάλο βαθμό επηρεάζει και τον τρόπο που θα λειτουργήσουμε και τις επόμενες φορές.

Πώς και πότε καταφέρνει ν’ αυτοπροσδιορίζεται ένας έφηβος;

Ωραία ερώτηση!… Την απάντησή της την έχω σκεφτεί πολλές φορές κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου και κατέληξα πως ένα έφηβος καταφέρνει ν’ αυτοπροσδιορίζεται, όταν βρίσκει το χώρο και την ελευθερία να έρχεται σε επαφή και με άλλους ανθρώπους πέρα από την οικογένεια και τους παιδικούς του φίλους, και με άλλους φορείς ή θεσμούς κοινωνικοποίησης πέρα από το σχολείο και τους καθηγητές.

Μέσα από αυτές τις σχέσεις θα αποκτήσει τα βιώματα και τις εμπειρίες που θα του χαρίσουν ένα μέτρο σύγκρισης και αξιολόγησης του εαυτού του, των συμπεριφορών και των αξιών που έχει ήδη αποδεχτεί στην παιδική του ηλικία. 

Μέσα από αυτή η σύγκριση και την αξιολόγηση αναπόφευκτα κάποιες αξίες θα τις απορρίψει και κάποιες θα τις επιλέξει, κάποιες συμπεριφορές θα αποδυναμωθούν και κάποιες θα ισχυροποιηθούν, άλλα όπως και να έχει θα είναι δικές του, και αυτός και μόνο αυτός θα είναι υπεύθυνος για την ταυτότητά του.

Όταν όμως ο έφηβος δεν βρίσκει αυτό το χώρο και την ελευθερία για ν’ αποκτήσει αυτές τις εμπειρίες τότε πιθανότατα να καταφεύγει στην παρανομία και στην εξέγερση.

Είναι η δεύτερη φορά που αναφέρεις τη λέξη  «παρανομία» και μου θύμισες μία φράση του βιβλίου που μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Σε κάποιο σημείο γράφεις: «Όταν θα έρθει η ώρα να διαλέξεις ποιος θέλεις να είσαι και τι θέλεις να κάνεις, αυτά που θα έχεις περισσότερο ανάγκη είναι όσα έμαθες σ’ αυτό το παράνομο μέρος της ζωής σου». Πολύ προχωρημένη άποψη!

Είναι μία φράση από το «Κόκκινο Βιβλιαράκι των Μαθητών» (ένα βιβλιαράκι που έγραψαν δύο Δανοί εκπαιδευτικοί και έκανε πάταγο τη δεκαετία του 1970), την οποία τη βρίσκω πολύ βαθυστόχαστη και με την οποία εκ πείρας συμφωνώ πλήρως. 

Για παράδειγμα ένα μικρό παιδάκι που παρά την απαγόρευση της μαμάς του βγαίνει από την αυλή του σπιτιού του και περιπλανιέται στη γειτονιά ή στη φύση κερδίζει πολλές περισσότερες εμπειρίες από το να έμενε κλεισμένο σε είκοσι πενήντα τετραγωνικά. Βέβαια εκτός από τις εμπειρίες και οι κίνδυνοι είναι περισσότεροι.

Εσύ ήσουν ένα υπάκουο παιδί που έμενε στην αυλή ή ένα παιδί που έβγαινε έξω; 

Ήμουν ένα παιδί που όχι μόνο έβγαινε από την αυλή και περιπλανιότανε στη φύση ή στην πόλη, αλλά πολλές φορές χανόμουνα κιόλας και ψάχνανε με τις ώρες να με βρουν. Δεν ξέρω γιατί, αλλά είχα μεγάλη ανάγκη να ζω ελεύθερα και με περιπετειώδη τρόπο. Μπορεί να έπαιζε ρόλο και το γεγονός πως οι γονείς μου ήταν πολύ ελεγκτικοί και πιεστικοί, αλλά νομίζω πως αυτή είναι η φύση μου, γιατί ακόμη και τώρα νιώθω την ίδια ανάγκη. 

Βέβαια άλλο η ατομική εξέγερση και άλλο η συλλογική εξέγερση.

Σωστά, αλλά σ’ ένα μεγάλο βαθμό ή μία μορφή τροφοδοτεί την άλλη. Στο βιβλίο, για παράδειγμα. ο Αλέξανδρος, ο δεκατριάχρονος κεντρικός ήρωας, εξεγείρεται μαζί με τους συμμαθητές ενάντια στον αυταρχισμό του γυμνασιάρχη και της κυβέρνησης και αυτή η πράξη του δίνει τη δύναμη να εξεγερθεί και ενάντια στους γονείς του που στέκονται εμπόδιο στο να ζήσει το μεγάλο όνειρο της ζωής του, να παίξει ποδόσφαιρο σε μία μεγάλη ομάδα.

Οι σημερινοί έφηβοι έχουν όνειρα; 

Και βέβαια έχουν όνειρα και θα έλεγα πως δε διαφέρουν και πολύ από τα δικά μας όνειρα. Κι αυτοί όπως και εμείς διακαώς επιθυμούν ελευθερία, ανεξαρτησία, δικαίωμα στη διαφορετικότητα, σπουδές, έρωτα… Οι μόνες διαφορές ίσως είναι ότι τα συλλογικά (πολιτικά) όνειρα που χαρακτήριζαν τη δικιά μας γενιά έχουν εξασθενίσει ή έχουν χαθεί τελείως, ενώ αντίθετα ο καταναλωτισμός και η υλική ευμάρεια (αν μπορεί κανείς να τα χαρακτηρίσει όνειρα) έχουν γίνει πλέον πολύ σημαντικά.

Η «ΑΠΟΔΡΑΣΗ» είναι ένα κατεξοχήν «crossover μυθιστόρημα», δηλαδή ένα μυθιστόρημα στο οποίο πρωταγωνιστούν έφηβοι οι οποίοι που αναζητούν την ταυτότητά τους σε έναν έντονα μεταβαλλόμενο εσωτερικό και εξωτερικό κόσμο, ωστόσο είναι μυθιστορήματα που μπορούν να κρατήσουν το ενδιαφέρον και ενός ενήλικου αναγνώστη.  

Πιστεύεις πως αυτού του είδους τα μυθιστορήματα μπορούν να βοηθήσουν τους εφήβους να μεταβούν ομαλά από την εφηβική κατάσταση στην ενηλικίωση, αλλά και να βοηθήσουν τους γονείς να καταλάβουν καλύτερα τον κόσμο των εφήβων; 

Ασφαλώς και βοηθούν και προς τις δύο κατευθύνσεις που ανέφερες. Το ξέρω από πρώτο χέρι, γιατί τα τελευταία δύο χρόνια και εγώ και η δεκαπεντάχρονη κόρη μου διαβάζουμε τα ίδια crossover μυθιστορήματα! Είναι πολύ ωραίο να διαβάζεις ή να βλέπεις (γιατί υπάρχουν και ταινίες και σειρές) crossover ιστορίες και μετά να συζητάς με την κόρη σου ή τον γιο σου ζητήματα που αφορούν την αγάπη, τις ερωτικές σχέσεις, τη διαφορετικότητα…

Η τριλογία ολοκληρώνεται με το τρίτο όνειρο την «ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ». Τι να περιμένουμε;

Στην «ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ» οι τρεις κεντρικοί ήρωες γίνονται πλέον δεκάξι χρονών και κατά κάποιο τρόπο ολοκληρώνεται και η διαδικασία της ενηλικίωσής τους, τόσο πολιτική, όσο και ερωτική. 

Αγριόπαπιες – Όνειρο Δεύτερο: Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ, Γιώργος Χατζόπουλος, Εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ, 2022

Ο Γιώργος Χατζόπουλος γεννήθηκε το 1964 στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Παιδαγωγικά στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Κοινωνιολογία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Συγκριτική Λογοτεχνία σε μεταπτυχιακό επίπεδο στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ. Έχει γράψει τα θεατρικά έργα Μοργκεντάου (2003), Πλατεία εμπορείου ή πόσο καλό είναι το φως (2009), Η Δρακόλιμνη (2019) και τη νουβέλα Βγερού Γλυκά Φανού (εκδ. Αιώρα, 2016),. Από τις εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν επίσης το συναρπαστικό ιστορικό μυθιστόρημα Νι Πι, ο τελευταίος πειρατής του Αιγαίου και το νερό της ζωής (2018) και Μάζεψε το θάρρος σου, Ανδώ (Βραβείο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗ 2020) και Αγριόπαπιες – Όνειρο πρώτο: Η Απόδραση (2021)

Ο συγγραφέας γράφει για το βιβλίο:

«Η ιστορία της Εξέγερσης είναι μία ιστορία που θα μπορούσε να συμβεί οπουδήποτε και οποτεδήποτε, γιατί και η ανάγκη των έφηβων να είναι ελεύθεροι, να ζουν έντονα, να ερωτεύονται, να ονειρεύονται έναν καλύτερο κόσμο και έναν καλύτερο άνθρωπο είναι διαχρονική.

Ωστόσο τα πραγματολογικά στοιχεία της Εξέγερσης σκιαγραφούν στην Ελλάδα της δεκαετίας του 70 και πιο συγκεκριμένα του 1976, γιατί αυτά είναι τα χρόνια της δικής μου εφηβείας. Όπως και εγώ τότε έτσι και οι έφηβοι πρωταγωνιστές του βιβλίου πηγαίνουν σε σχολεία αρρένων θηλέων, ακούν τα τραγούδια του Διονύση Σαββόπουλου, βλέπουν τηλεοπτικές σειρές στις ασπρόμαυρες τηλεοράσεις, φλερτάρουν με τα κορίτσια που ακόμη φοράνε μπλε ποδιές, κάνουν τις πρώτες πολιτικές τους σκέψεις… Ταυτόχρονα όμως ασφυκτιούν, τόσο που δεν μπορούν ν’ αναπνεύσουν, από την καταπίεση των γονιών, τον αυταρχισμό των εκπαιδευτικών, τον απολυταρχισμό της κυβέρνησης, τον συντηρητισμό της κοινωνίας… και στο τέλος εξεγείρονται, ο καθένας με τον τρόπο του, άλλος ατομικά άλλος συλλογικά, άλλος σε χαμηλούς τόνους, άλλος φτάνοντας στα άκρα. Όλοι όμως διεκδικούν για πρώτη φορά στη ζωή τους το δικαίωμα να καθορίσουν ελεύθερα και ανεπηρέαστα την ταυτότητα τους (κοινωνική, πολιτική, σεξουαλική). Και λέω «για πρώτη φορά στη ζωή τους» γιατί η ανάγκη να αυτοκαθοριζόμαστε δε σταματάει ποτέ, όπως η ανάγκη να επαναστατούμε απέναντι σε αυτούς που μας καταπιέζουν και μας χειραγωγούν. Απλά όπως και όλα τα πράγματα η πρώτη φορά καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και τις επόμενες που θ’ ακολουθήσουν.

ΣΕΙΡΑ: ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΝΕΟΥΣ

ΣΕΛΙΔΕΣ: 224

ΣΧΗΜΑ: 14×21

ISBN: 978-960-16-7216-8

ΠΡΩΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2022,

Λ.Τ. 9,90€