H δημοσιογράφος που φτιάχνει ταινίες για όσους αναζητούν την τύχη τους ως φτηνό εργατικό δυναμικό

Από αύριο, 28 Σεπτεμβρίου και για 3 μέρες θα διεξαχθεί στην Αθήνα το Διεθνές Forum Δημοσιογραφίας 2023, μια ετήσια δημοσιογραφική συνάντηση που διοργανώνεται από το iMEdD (incubator for Media Education and Development).

Στο Forum αναμένεται να παρευρεθούν καταξιωμένοι δημοσιογράφοι, επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης, ακαδημαϊκοί, φοιτητές δημοσιογραφίας, ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και αναγνωρισμένοι οργανισμοί από κάθε γωνιά του πλανήτη.

Μία από τις γυναίκες που θα παραστούν θα είναι και η Apolena Rychlíková.

Η Apolena Rychlíková είναι βραβευμένη Τσέχα δημοσιογράφος και σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ. Ήταν η πρώτη Τσέχα υποψήφια για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Τύπου. Το έργο της επικεντρώνεται σε θέματα κοινωνικής ανισότητας, εργασίας και αγοράς εργασίας, φύλου, θέσης των μειονοτήτων, στέγασης, ενώ είναι επίσης πολιτική σχολιάστρια και αναλύτρια σε θέματα της Κεντρικής Ευρώπης. Είναι λέκτορας στην Ακαδημία Παραστατικών Τεχνών.

Στη συνέντευξη που παραχώρησε στην Parallaxi μίλησε για τα προβλήματα της μετανάστευσης στην Κεντρική Ευρώπη και τα προβλήματα που προκαλούν οι οικονομικές ανισορροπίες ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κράτη.

Πώς προέκυψε ο τίτλος του ντοκιμαντέρ σας “Limits of Europe”; Ποιος ήταν ο λόγος για τον οποίο το δημιουργήσατε και ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε κατά τη σύνθεσή του;

Η ταινία αυτή αποτελεί συνέχεια ενός έργου με τίτλο “Borders of Work” που κάναμε με τη Saša Uhlová πριν από έξι χρόνια. Εκείνη την εποχή, είχε στοχοποιηθεί η ίδια ως εργαζόμενη σε τσεχικές χαμηλόμισθες θέσεις εργασίας και έφερε μαρτυρία για την εκμετάλλευση και τις κακές συνθήκες εργασίας των χαμηλόμισθων εργαζομένων. Αποφασίσαμε να βασιστούμε στο Borders of Labour, αλλά να πάμε παραπέρα: να βιώσουμε την εμπειρία των μεταναστών.

Και να δείξουμε ότι η Ευρώπη εξακολουθεί να χωρίζεται από ένα προκάλυμμα- είναι απλώς ένα μισθολογικό προκάλυμμα. Αποφασίσαμε να το δείξουμε αυτό μέσα από ρεπορτάζ και ταινίες και να περιγράψουμε τι αντιμετωπίζουν σήμερα οι άνθρωποι που αναζητούν την τύχη τους στη Δύση ως φτηνό εργατικό δυναμικό. Υπήρχαν πολλές δυσκολίες, πιο σημαντικές μπορούμε να πούμε την πανδημία που έκλεισε τα σύνορα και στη συνέχεια τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Είναι ιστορίες όπως αυτή που βίωσε η πρωταγωνίστρια Saša Uhlová σημαντικό θέμα στην τσεχική κοινωνία και στις κοινωνίες της Ανατολικής Ευρώπης, ή η κοινωνία δεν τις γνωρίζει ακόμη επαρκώς;

Το πρώτο μας έργο προκάλεσε μαζική ανταπόκριση. Μπορούμε να πούμε ότι ξεκίνησε ένα αυξημένο κοινωνικό ενδιαφέρον για τη θέση των ανθρώπων με χαμηλό εισόδημα στην Τσεχική Δημοκρατία. Το “Borders of Europe” έχει μια ελαφρώς διαφορετική ιστορία. Πολλοί μετανάστες από την Ανατολή ταξιδεύουν στην Τσεχική Δημοκρατία, αλλά τους παραβλέπουν. Στην καλύτερη περίπτωση, γίνονται όμηροι ενός ακραίου κόμματος και διοχετεύονται στο μίσος. Κανείς δεν υπερασπίζεται τα συμφέροντά τους. Οι Τσέχοι, ωστόσο, δεν πηγαίνουν στη Δύση τόσο συχνά όσο άλλοι άνθρωποι σε άλλες χώρες – ή μάλλον ως εποχικοί εργάτες. Το ζήτημα της μεταναστευτικής εργασίας δεν είναι τόσο παρόν εδώ, είναι μάλλον αόρατο.

Αν και το άγχος των μεταναστών που φεύγουν για εργασία στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης είναι μεγάλο, συνεχίζουν να φεύγουν. Πιστεύετε ότι το φαινόμενο αυτό θα εξαλειφθεί σταδιακά ή θα ενισχυθεί το μεταναστευτικό κύμα;

Πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που θα αναζητούν μια καλύτερη δουλειά κάπου έξω από τη χώρα τους. Αλλά αυτό μπορεί σίγουρα να μετριαστεί. Η Ευρώπη θα πρέπει να επανεκτιμήσει τον βαθμό κοινωνικής ανισότητας στην επικράτειά της και να σκεφτεί ποιες αρνητικές εξωτερικές επιδράσεις παράγει η φτώχεια. Βιώνουμε μια σταδιακή απώλεια εμπιστοσύνης στο ευρωπαϊκό σχέδιο ολοκλήρωσης και συμμαχίας, η οποία αναμφίβολα οφείλεται στην εμπειρία εκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν εργαστεί σε απαράδεκτες συνθήκες εργασίας στη Δύση και οι οποίοι αντιμετωπίζονται από ορισμένες εταιρείες ως σκλάβοι χωρίς δικαιώματα. Η Δύση τείνει συχνά να αντιμετωπίζει πατερναλιστικά τις μετακομμουνιστικές ή φτωχότερες χώρες. Δεν θα απαλλαγούμε από τη μετανάστευση. Μπορούμε όμως να ελέγξουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες συμβαίνει.

Είστε ικανοποιημένοι από την ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική και τη διαχείρισή της;

Απολύτως όχι, είτε στο επίπεδο των μισθών είτε στο επίπεδο των συνθηκών εργασίας. Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι μετανάστες είναι οι πιο ευάλωτοι εργαζόμενοι.

Τι πιστεύετε ότι θα συμβεί όταν αρχίσουμε να έχουμε περιβαλλοντικούς μετανάστες εντός της Ένωσης;

Το ζήτημα της κλιματικής κρίσης είναι ζωτικής σημασίας. Βλέπουμε ήδη τεράστιες κοινωνικές ανισότητες και τα προβλήματα που προκύπτουν από αυτές: αυταρχικές στροφές, άνοδος της ακροδεξιάς, επιστροφή του έθνους-κράτους στην αντι-χειραφετητική του μορφή, αυξανόμενη δυσπιστία απέναντι στους θεσμούς. Όλα αυτά θα επιδεινωθούν από την κλιματική αλλαγή – και οι επιπτώσεις θα είναι μη αναστρέψιμες. Όχι μόνο οικολογικά, αλλά και οικονομικά, κοινωνικά, κοινωνικά. Το θέμα της εργασίας και το θέμα του κλίματος πρέπει να θεωρηθούν ως συγκοινωνούντα δοχεία. Και πρέπει να αναζητήσουμε τρόπους να τα κατανοήσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, με έμφαση στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

*Η σκηνοθέτης και δημοσιογράφος Apolena Rychlíková έρχεται στην Αθήνα για την διοργάνωση του Διεθνούς Forum Δημοσιογραφίας 2023, μια ετήσια δημοσιογραφική συνάντηση που διοργανώνεται από το iMEdD (incubator for Media Education and Development) για να παρουσιάσει σε Masterclass τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία της “The Limits of Europe” σε προχωρημένο στάδιο επεξεργασίας και να συζητήσει για τις δυσκολίες που προέκυψαν κατά τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ, τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν, καθώς και το κεντρικό του θέμα. Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί τη δημοσιογράφο Sasha Uhlová, η οποία, αποκρύπτοντας την πραγματική της ταυτότητα, καταγράφει το ταξίδι των μεταναστών από την Ανατολική Ευρώπη. Στόχος της είναι να βιώσει από πρώτο χέρι την πραγματικότητα της παγκόσμιας εκμετάλλευσης σε φάρμες, ξενοδοχεία και υπηρεσίες παροχής υγειονομικής περίθαλψης. Η έρευνα της δημοσιογράφου την οδηγεί στη Γερμανία, την Ιρλανδία και τη Γαλλία, όπου συναντά διάφορους μετανάστες και προσφέρει στους θεατές μια κλεφτή ματιά κάτω από τον μανδύα της Δυτικής ευημερίας.