Καλογεράκια: «Η επαφή με την ποίηση έγινε από σπόντα, βουτήξαμε όμως από επιλογή»

Δεν είναι πολλοί οι άνθρωποι που διαβάζουν σήμερα ποίηση.

Αυτή είναι μια σκέψη μου που επαληθεύεται κάθε φορά που μπορεί να αναφέρω πως προσωπικά διαβάζω, ή ρωτάω κόσμο σχετικά… Ακόμα και με μια τυχαία περιπλάνηση στα ράφια βιβλιοπωλείων, οι νέοι που θα είναι «γαντζωμένοι» στα ράφια της ποίησης είναι υπό εξαφάνιση.

Πολλές φορές όταν μιλάω για έναν στίχο του Ρίτσου ή του Νερούδα, είναι σαν να μιλώ μια γλώσσα λίγο άγνωστη στους συνομηλίκους μου και όχι μόνο. Ίσως γι’ αυτό, όταν πρωτοάκουσα τη μουσική των αδερφών Καλογεράκη, ένιωσα μια σχεδόν προσωπική ανακούφιση. Σαν να άνοιξε μια μικρή χαραμάδα που μου άφησε να δω ότι δεν είμαι μόνη μου σε αυτό.

Ο Μιχάλης και ο Παντελής μας πάνε από τον Μιχάλη Γκανά μέχρι τον Μπρεχτ, από τον Σεφέρη μέχρι τη Σαπφώ, αλλά δεν στέκονται απλώς ως κοινωνοί των ποιημάτων, αλλά μπαίνουν μέσα τους, τα μεταφέρουν στη σκηνή, με τη φωνή και τις μελωδίες τους.

Το να δημιουργείς μουσικές αφηγήσεις  και όχι απλές διασκευές ποιημάτων, να τους δίνεις νέο σώμα είναι πράξη τολμηρή και όμορφα παράδοξη. Να εξηγηθώ κάπου εδώ για το παράδοξη-  το να παντρεύεις την πιο προσωπική, υπαρξιακή μορφή τέχνης, την ποίηση, με μελωδίες και όλο αυτό να βγαίνει προς ένα κόσμο που έχει ξεχάσει κατά μια έννοια να ακουμπά στους ποιητές του καιρό τώρα…ναι, το θεωρώ όμορφα παράδοξο.

Και κάπως έτσι όμως, σε μια εποχή γρήγορων scroll, σύντομων προτάσεων, νέων και γρήγορων αλλαγών και μετασχηματισμών της μουσικής, ο Παντελής και ο Μιχάλης Καλογεράκης, δύο ομολογουμένως νέοι άνθρωποι, μας υπενθυμίζουν ότι οι ποιητικοί στίχοι και το βάθος τους έχουν ακόμα φωνή, αρκεί να τους αναδείξεις με τον κατάλληλο τρόπο.

Μπορεί ο Μιχάλης και ο Παντελής να είναι αδέλφια και συνεργάτες ταυτόχρονα, ωστόσο μου λένε ότι δεν διαφωνούν, έχουν βρει μια ισορροπία στους ρόλους τους, ο Μιχάλης γράφει τις μελωδίες και ο Παντελής θα βάλει τις παύσεις και τον λόγο, θα δώσει την δραματουργία μιας και είναι και ηθοποιός, «Εμπιστευόμαστε πολύ τους συνεργάτες μας και η σπουδαία μας μπάντα υποστηρίζει αυτό που έχουμε στα κεφάλια μας, ώστε να φτάσει στα αυτάκια εκείνων που θέλουν να κάτσουν τον κώλο τους κάτω και να ακούσουν».

Σχετικά με την Κρήτη και τον ρόλο που έπαιξε η οικογένειά τους στην μουσική τους ταυτότητα και τα ακούσματά τους. 

Για τον Παντελή η Κρήτη σαν επαρχία έπαιξε τον ρόλο της ησυχίας και της καθαρότητας. «Μπορεί να αγαπούσαμε στην οικογένεια τους παλιούς κρητικούς λυράρηδες, αλλά η άνεση μου να κοιμάμαι από μικρό παιδί στα κρητικά πανηγύρια νομίζω έπαιξε βασικό ρόλο στην μετέπειτα πορεία μου».  

Ο Μιχάλης μιλάει για την οικογένεια τους πολύ τρυφερά «Οι γονείς μας είναι ελεύθεροι άνθρωποι, απολαμβάνουν τη ζωή τους, την χαίρονται και από πάντα υπήρχε άπλετη αγάπη και μια χαλαρή διάθεση και για τα σωστά και για τα λάθη», επίσης μιλά για ένα σπίτι γεμάτο με μουσική του  Σαββόπουλο, του Μουντάκη, του Χατζηδάκι, ενώ οι πρώτοι δίσκοι που θυμάται είναι το Φορτηγό, το Σαμποτάζ της Πλάτωνος και ο Καθρέφτης του Δεληβοριά.

Πώς ήταν να μεγαλώνετε παράλληλα και να ανακαλύπτετε την αγάπη σας για την μουσική, ήταν κοινή αυτή η πορεία; 

Για πλάκα άνοιξαν για πρώτη φορά ποιητικές συλλογές του Ελύτη, του Ρίτσου, του Σεφέρη, σαν ένα παιχνίδι…«Ποιο παιδί δεν αγαπάει το παιχνίδι, τη μουσική, το γέλιο, τη χαρά; Εμείς ήρθαμε σε επαφή με την ποίηση από σπόντα. Βουτήξαμε όμως από επιλογή» λέει πολύ όμορφα ο Παντελής  για την κοινή πορεία ανακάλυψης της αγάπης για την ποίηση.

Σχετικά με το ξεκίνημά τους από την Μικρή Άρκτο, την πορεία τους και τις συνεργασίες τους με σπουδαίους καλλιτέχνες 

Τους γνωρίσαμε από τις ακροάσεις της Μικρής Άρκτου, με την οποία συνεργάστηκαν σε πέντε κυκλοφορίες. Ο Μιχάλης ξεκαθαρίζει πως δεν ήταν διαγωνισμός, ήταν ακρόαση «Μας άκουσαν και ξεκινήσαμε», λέει. Και πριν από αυτό, είχε κυκλοφορήσει ήδη το Βουκολικόν τον πρώτο του δίσκο. Σήμερα, μετράνε σχεδόν μία δεκαετία ενεργής δημιουργίας, ενώ έχουν συνεργαστεί με την εταιρία Μικρή Άρκτο και κυκλοφόρησαν το Προσωπικο (2016) το Κάτι Παραξενο (2017) , ένας παιδικός δίσκος το 2019 ένα EP σε ποίηση του Νίκου Φιλντίση (2020) και τα Ρεμπώτικα (2021).

Ο Παντελής πιστεύει πως κάθε μέσο προβολής βοηθά, από το TikTok μέχρι το YouTube, αρκεί να υπάρχει πίστη στον εαυτό. Ο Μιχάλης το λέει αλλιώς: «Όπως ένας ζωγράφος δεν ζωγραφίζει με ένα πινέλο, έτσι κι ένας νέος μουσικός πρέπει να πειραματίζεται με όλα. Αρκεί να ξέρει ποια είναι η ανάγκη του».

Για τον Παντελή, οι συνεργασίες δεν είναι απλώς καλλιτεχνικές συμπράξεις. Είναι σχέσεις τρυφερότητας, γέφυρες ανθρώπινης επαφής. «Οι συνεργασίες είναι για εμένα όλο το ζουμί. Η ένωση, η αγάπη, η ευγένεια – το χαμόγελο που μοιράζομαι με τους ανθρώπους αυτούς, με τη μπάντα μας, με το κοινό. Γιατί ακόμα και με το κοινό υπάρχει μια συνεργασία, κάθε φορά. Μια σχέση. Τα άτομα που έρχονται στις παραστάσεις μας με έχουν δει να κλαίω, με έχουν κάνει να γελάσω. Οι παραστάσεις μας είναι bidirectional, παρόλο που το θέαμα δεν είναι διαδραστικό».

Ο Μιχάλης θυμάται με συγκίνηση τη στιγμή που ανέβηκε στη σκηνή δίπλα στη Μαρία Φαραντούρη. Ήταν μόλις 22 ετών. «Η Μαρία μάς έδειξε ότι το χιούμορ και η αισθητική, το χαμόγελο και η χαρά, μπορούν να συνυπάρχουν αρμονικά με την τέχνη. Πολύ σημαντική στιγμή για μένα». Δεν κρύβει τον θαυμασμό του για τη Νεφέλη Φασούλη, την Ελένη Κοκκίδου, αλλά και την ιδιαίτερη σχέση του με τη Λένα Κιτσοπούλου.

Όσο για τη Μάρθα Φριντζήλα, τη λέει «μάνα μας» – και το εννοεί. «Εκτιμώ και σέβομαι τη στάση της στα πράγματα», τονίζει. Στη λίστα των σημαντικών συνεργασιών του προσθέτει τον Φοίβο Δεληβοριά, τον Απόστολο Κίτσο και τον πρόσφατο «σταθμό»: τον Γιώργο Νταλάρα.

«Τι να λέμε τώρα…», καταλήγουν.

Η ιδέα πίσω από το νέο δίσκο.

«Τα παραμύθια της Μελπομένης είναι ένας πολιτικός δίσκος. ” Τα κορίτσια ” της Μάρθας Φριντζήλα, το ποίημα της Κατερίνας Γώγου, το ποίημα του Νίκου Μοσχοβάκου, του Fernando Pessoa, του Jelaladin Rumi έχουν όλα τους  μια πολιτική θέση. Ο δίσκος χωρίζεται σε δυο ενότητες, 4 τραγούδια που ηχογραφήσαμε στο στούντιο και άλλα 4 που ηχογραφήθηκαν ζωντανά από τις συναυλίες με την Μάρθα Φριντζήλα στο Κύτταρο», λέει ο Μιχάλης.

Ο Παντελής περιγράφει την ιδέα ως μια ανάγκη για χαρά, για τρυφερότητα και για το μπουζούκι του Στράτου (μουσικός της μπάντας) . Το έργο αυτό το παρουσιάσανε για πρώτη φορά στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής το καλοκαίρι του 2024.

Σχετικά με τον δίσκο και τί νέο φέρνει, αν υπάρχουν κομμάτια του ή στοιχεία του που ξεχωρίζουν, ο Μιχάλης απαντά «αυτή η δουλειά για μένα είναι το μπουζούκι. Είναι η λατρεία μου για αυτό το όργανο. Είναι η αρχή της σχέσης μου με το μπουζούκι, μιας και η επόμενη -και η μεθεπόμενη- δουλειά μου θα έχει πρωταγωνιστή το μπουζούκι».

Ο Παντελής θέλει να πιστεύει ότι ο κάθε τους δίσκος φέρνει κάτι διαφορετικό. Ενώ ξεχωρίζει τον στίχο “θυμάσαι εκείνα τα γενέθλια που η ανάσα μου δεν έφτανε να σβήσει τα κεριά; ήταν το στήθος μου μικρό, τόσο που χώραγε στην χούφτα σαν πουλάκι” από το ποίημα Διάλογος με ένα σώμα που κοιμάται της Τώνια Τζιρίτα – Ζαχαράτου έχει ξεχωρίσει στη καρδιά του από τον δίσκο.

Η ποίηση ως ανάγκη τους και όχι ως επιλογή

Η επιλογή των ποιημάτων που μελοποιούν είναι κάτι μοιραίο, σχεδόν «καθώς διαβάζω κάτι, μου γεννιέται η ανάγκη να το τραγουδήσω, να κοινωνήσω το νόημα του ποιήματος μεσω της μουσικής» λέει ο Μιχάλης.  Την ευθύνη της δραματουργίας πάλι αναλαμβάνει ο Παντελής, είτε ερμηνεύοντας, είτε απλώς αφήνοντας τις λέξεις να αναπνεύσουν.

Ο Μιχάλης ξεκαθαρίζει «δεν έχω αγαπημένο ποίημα ή ποιητή», αλλά έχει ένα ξεκάθαρο κριτήριο – την αποστροφή προς τη μετριότητα.  Από την πλευρά του, ο Παντελής μοιράζεται πως το τελευταίο διάστημα έχει ιδιαίτερη αδυναμία στη συλλογή ΕΩΣ του Λεοντάρη.

«Η σχέση μου με την ποίηση ως αναγνώστης είναι πολύ καλή, είμαστε ευνοημένοι γενικώς διότι έχουμε φανταστικά ελληνόφωνα ποιητ@. Απολαμβάνω να διαβάζω ποίηση», αναφέρει ο Παντελής, παρομοίως ο Μιχάλης είπε «Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς την ποίηση».

Παρόλο που η μελοποιημένη ποίηση αποτελεί πλέον χαρακτηριστικό στοιχείο της μουσικής τους ταυτότητας, ούτε ο Μιχάλης ούτε ο Παντελής αισθάνονται εγκλωβισμένοι σε αυτήν. Ο Μιχάλης έχει ήδη συνεργαστεί με στιχουργούς όπως ο Τσαντές, η Νελλή Μπρέστα, η Μάρθα Φριντζήλα και ο Χρήστος Μπουμάκης, ξεκαθαρίζοντας πως δεν τον εμπνέει αποκλειστικά η ποίηση ως είδος, αλλά «οι ωραίοι στίχοι». «Γενικά είμαι πολύ ανοιχτός», λέει, «απλώς η ποίηση έρχεται πιο εύκολα επειδή διαβάζω πολύ ποίηση ούτως ή άλλως».

Ο Παντελής, από την πλευρά του, δεν ξεχωρίζει την ποίηση από την τέχνη του. «Για την ποίηση κάνω τέχνη. Για την ποίηση σπούδασα θέατρο, ποίηση γράφω και ποιήματα λέω, ποιήματα τραγουδάω». Και τονίζει πως το τι θεωρεί ποίηση είναι για εκείνον ένα πολύ ευρύ πεδίο- «Άμα κάτι με συγκινήσει, δεν θα κάτσω να σκεφτώ αν είναι ποίημα ή στίχος ή σύνθημα ή κείμενο ή μονόλογος».

Η συγκίνηση, τελικά, είναι ο μόνος αληθινός πυρήνας των επιλογών τους. Όχι η φόρμα.

Ποίηση και νέοι, διαβάζουν οι νέοι ποίηση σήμερα ;

Ο Παντελής λέει γελώντας ότι οι νέοι «Έρχονται στις συναυλίες μας, αυτό είναι γεγονός. Τώρα τι κάνουν στο σπίτι τους, δεν μπορώ να ξέρω». Και μόνο αυτή η παρουσία, όμως, κάτι λέει.

Ο Μιχάλης βλέπει την επαφή των νέων με την ποίηση ως υπαρκτή. «Οι νέοι διαβάζουν και γράφουν ποίηση και ακούνε αμε», σημειώνει, αλλά ξεκαθαρίζει πως ο ίδιος δεν κάνει τέχνη με σκοπό να υπηρετήσει κάποια τάση ή να ερμηνεύσει το τι αρέσει σε ποιον – «Στόχος μου είναι να μην μας απασχολεί ότι ακούμε ποίηση όταν την τραγουδάμε. Δεν θέλω να το παίξω κουλτούρα και κουστουμάκιας, η ποίηση εμένα με φτιάχνει και με τρελαίνει, ουρλιάζω όταν διαβάζω κάτι που μου αρέσει, και θέλω να το τραγουδήσω. Ωστόσο αλήθεια δεν ξέρω – ούτε με νοιάζει τι κάνουν οι νέοι και οι παλιοί, δεν κάνω κάτι σε σχέση με το τι κάνουν οι άλλοι».

Επίσης, προσθέτει χωρίς περιστροφές «Αυτό που κάνω το κάνω τώρα και 15 χρόνια και θα συνεχίσω να το κάνω, όσο μαζεύεται κόσμος που το εκτιμά – υπέροχα τυπάκια έρχονται στα λαιβ μας- τόσο το καλύτερο για την οικονομική μας κατάσταση. Ωστόσο μέσα σε αυτά τα 15 χρόνια έχω δουλέψει από το να πουλάω ντόνατς σε αποθήκες των ΕΛΤΑ ενώ παράλληλα σπούδασα οικονομικά και συγκεκριμένα είμαι απόφοιτος του μεταπτυχιακού Οικονομικά και Δίκαιο Ενέργειας». 

Η μουσική τους δεν περιορίζεται σε καμία περίπτωση, είναι μια μορφή ευαισθητοποίησης και πολιτικού σχολίου.

Ο Μιχάλης το λέει καθαρά «Στόχος μου είναι να μιλάμε για το αυτονόητο, για το προφανές, που κρύβει η συντηρητική κοινωνία». Οι επιλογές των ποιημάτων που μελοποιούν, οι θεματικές των παραστάσεων, ακόμα και η γλώσσα που χρησιμοποιούν, έχουν πολιτικό βάρος – όχι γιατί το επιδιώκουν σώνει και καλά, αλλά γιατί δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. «Θέλω να συμβαδίζω πάντα με τις ανάγκες μου».

«Αυτός που ενοχλείται, θέλω να ενοχλείται πολύ – κι εκείνος που βαριέται, να βαριέται πάρα πολύ. Ζητήματα πατριαρχίας, τοξικής αρρενωπότητας, λευτεριάς στην Παλαιστίνη, τα εγκλήματα στα Τέμπη και άλλα θέματα που μου ανεβάζουν το αίμα στο κεφάλι, δεν μπορούν να μένουν έξω από τον καμβά των παραστάσεών μας», λέει ο Μιχάλης.

Για τον Παντελή, η αφετηρία είναι πάντα η συγκίνηση. «Τα ποιήματα που διαλέγω είναι ποιήματα που με συγκινούν, που λατρεύω. Ο μοναδικός μου στόχος είναι να τα επικοινωνήσω στα άτομα που έχουν έρθει να μας ακούσουν. Αν συνδεθούν, αυτό είναι επιτυχία».

Και κλείνει με μια φράση που μοιάζει με σύνθημα αλλά λειτουργεί υπέροχα ως ποιητική δήλωση:
«Όταν η πραγματικότητα είναι τόσο μαύρη και εγκληματική, πώς να σωπάσουν τα ποιήματα;»