Κάτω από την Ελιά

Πριν από πολλά χρόνια κάτω από μία ελιά στο νησί Τρίκερι, το οποίο υπήρξε στρατόπεδο συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου (1946-1949) βρέθηκαν θαμμένα κάποια μυστικά ημερολόγια. Τα ημερολόγια αυτά, τα οποία έμειναν θαμμένα σχεδόν για τρεις δεκαετίες, διηγούνται τις απίστευτες ιστορίες των γυναικών που εξορίστηκαν στα στρατόπεδα, λένε την αλήθεια για την εμπλοκή της αμερικανικής και της βρετανικής κυβέρνησης και χαράσσουν μία γραμμή που συνδέει το παρελθόν με το παρόν.

Η σκηνοθέτρια Σταυρούλα Τόσκα ταξιδεύει από τη Νέα Υόρκη στην Ελλάδα προκειμένου να ρίξει φως σε ένα κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας που δεν είναι και τόσο γνωστό στον κόσμο και στην πορεία ανακαλύπτει ένα οικογενειακό μυστικό που την κλονίζει συθέμελα.

Είχαμε την μεγάλη χαρά η δημιουργός του «Κάτω από την Ελιά» Σταυρούλα Τόσκα να μιλήσει μαζί μας για το ντοκιμαντέρ της και να μας μυήσει στο ταξίδι που έκανε, καθώς και στις άγνωστες πτυχές της ελληνικής ιστορίας.

-Πως μάθατε την ύπαρξη αυτών των σημειωμάτων και ποια ήταν τα πρώτα συναισθήματα;

Η Ολυμπία Δουκάκη μου έδωσε να διαβάσω ένα βιβλίο πριν μερικά χρόνια το οποίο περιείχε της μεταφράσεις κάποιων από τα ημερολόγια που είχανε γράψει οι γυναίκες. Δεν μου είπε τίποτα όσες ερωτήσεις κι αν της έκανα, απλώς μου πρότεινε να το διαβάσω. Δεν κοιμήθηκα καθόλου εκείνο το βράδυ. Δεν μπορούσα να πιστέψω αυτά που διάβαζα.  Θύμωσα με τον εαυτό μου επειδή είχα τόση άγνοια για την περίοδο του Εμφυλίου αλλά και για της γυναίκες και τους αγώνες τους. Και μετά ήρθαν τα δάκρυα. Την επόμενη μέρα άρχισα την έρευνα και να παραγγέλνω όποιο βιβλίο μπορούσα να βρω σχετικά με το θέμα αυτό. Η Ολυμπία ήθελε για πολλά χρόνια να μοιραστεί της ιστορίες αυτών των γυναικών αλλά δεν είχε βρεθεί ποτέ η κατάλληλη στιγμή η ευκαιρία. Κάτι έκανε κλικ εκείνο το βράδυ.

-Τι σας ώθησε να κάνετε ντοκιμαντέρ γι’ αυτό το θέμα δεδομένου και το ότι δεν είχατε κάνει ξανά ντοκιμαντέρ;

Η πρώτη μου ιδέα ήτανε να μάθω ποιες από αυτές της γυναίκες ζουν και να τις βρω, να μιλήσουμε για της εμπειρίες τους και από εκεί κι έπειτα να αποφασίσω τι θα κάνω. Σκεφτόμουνα ότι θα ήθελα να κάνω μια ταινία με το θέμα αυτό αλλά μετά ήρθα στην Ελλάδα και άρχισα να γνωρίζω την Ζωζώ, την Έλλη, την Ποτά, τη Νίτσα, την Μαίρη …δεν υπήρχε περίπτωση να μην τις έχω μπροστά από την κάμερα. Θα καταλάβετε γιατί το λέω αυτό όταν δείτε το “Κάτω από την Ελιά”.  Με την ευκαιρία να πω ότι ακόμη θέλω να κάνω μια ταινία με το θέμα αυτό και έχω ξεκινήσει την δουλειά.

-Πόσα χρόνια κράτησαν τα γυρίσματα και τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε;

Τα γυρίσματα κράτησαν σχεδόν τέσσερα χρόνια. Ερχόμουνα στην Ελλάδα κάθε φορά που είχα χρόνο και χρήματα για να κάνω συνεντεύξεις κι έρευνα. Αν μου κάνατε αυτήν την ερώτηση για δυσκολίες πριν μερικά χρόνια θα είχα ένα σωρό πράγματα να σας αναφέρω. Τώρα, κοιτώντας πίσω, αυτό που συνειδητοποιώ είναι ότι όλα έγιναν όπως έπρεπε να γίνουν. Όλες οι πόρτες που χρειαζότανε να ανοίξουν άνοιξαν την κατάλληλη στιγμή, τα χρήματα βρεθήκανε, οι γυναίκες με εμπιστευτήκανε με τις ιστορίες τους, η Ολυμπία Δουκάκη βοήθησε όσο και με όποιο τρόπο μπορούσε …όλα γίνανε όπως έπρεπε και είμαι απίστευτα ευγνώμων.

-Γιατί έμειναν κρυφά τα όσα βίωσαν αυτές οι γυναίκες κατά τη διάρκεια αυτών των μαύρων χρόνων;

Η ιστορία μας γράφεται από τους νικητές. Η ιστορία μας γράφεται από τους άντρες.  Είχα ακούσει κάποιες ιστορίες για τους άνδρες στην Μακρόνησο όταν ζούσα στην Ελλάδα αλλά ποτέ για τις γυναίκες. Ίσως να συζητιότανε το θέμα, αλλά εγώ δεν είχα ακούσει ποτέ τίποτα.

-Για ποιο λόγο πιστεύετε αυτή η περίοδος δεν διδάσκεται καθόλου στα ελληνικά σχολεία;

Έχω κάνει αυτήν την ερώτηση αρκετές φορές σε πολύ κόσμο. Οι πιο πολλοί μου είπανε ότι είναι μια μαύρη σελίδα στην ιστορία της χώρας μας και ίσως είναι καλύτερα έτσι. Αλλά, ας μην γελιόμαστε. Νομίζω όλοι μας μπορούμε να καταλάβουμε πόσο σημαντική ήτανε η περίοδος του Εμφυλίου και επίσης καθοριστική για το παρών και μέλλον της πατρίδας μας. Θαυμάζω παρά πολύ τις χώρες των οποίων οι κυβερνήσεις υποστηρίζουνε προγράμματα στα οποία συμμετέχουνε οι παλιές αλλά και νέες γενιές και προσπαθούνε να μιλήσουνε για το παρελθόν, να διδαχτούνε από τα λάθη που έχουνε γίνει από τις προηγούμενες γενιές και να βρούνε τρόπους θεραπείας ναι μεν σε ατομικό επίπεδο αλλά και στο σύνολο. Θα ήθελα παρά πολύ να γίνει κάτι παρόμοιο και στην Ελλάδα. Ελπίζω η κυβέρνηση που έχουμε τώρα να αναλάβει την ευθύνη για ένα τέτοιο πρόγραμμα, αλλά και να δημιουργήσει μια ημέρα στην οποία τιμούνται τα θύματα και οι αγωνιστές του Εμφυλίου.

–Στο ντοκιμαντέρ σας γίνεται λόγος για την εμπλοκή της αμερικανικής και βρετανικής κυβέρνησης στην ιστορία της Ελλάδας. Τι ομοιότητες συναντάτε με το παρόν σχετικά με την εμπλοκή άλλων χωρών στη χώρα μας;

Νομίζω ότι δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα. Αρκεί να διαβάσουμε την ιστορία της χώρας μας τον τελευταίο αιώνα για να δούμε τις ομοιότητες. Αλλάζουν τα πρόσωπα, αλλάζουν τα ονόματα, αλλά η ιστορία παραμένει ίδια.

–Το ντοκιμαντέρ σας διακρίθηκε και στην Αμερική. Ποιες ήταν οι αντιδράσεις του κοινού σε συνδυασμό κιόλας με την εικόνα που έχει για το τι βιώνει η Ελλάδα σήμερα;

Δεν μπορώ να σας περιγράψω την συγκίνησή μου κάθε φορά που έχει παιχτεί το “Κάτω από την Ελιά” στην Αμερική. Αυτό που με συγκινεί και μου δίνει χαρά είναι το ότι οι Αμερικανοί καταλαβαίνουν πλέον παρά πολύ καλά τον ρόλο που έχει παίξει και συνεχίζει να παίζει η Αμερική στην διαμόρφωση του κόσμου. Έχουνε αγάπη, σεβασμό και θαυμασμό για την Ελλάδα. Πολύς κόσμος με έχει προσεγγίσει μετά από προβολή να μου πει πόσο σημαντικό είναι το ότι υπάρχει ένα τέτοιο ντοκιμαντέρ στο εξωτερικό και ότι ελπίζουνε τα πράγματα να αλλάξουνε προς το καλύτερο για την Ελλάδα.

-Πως μπορεί τελικά το ντοκιμαντέρ να λειτουργήσει ως έργο καταγραφής της μνήμης αλλά και ως έργο εκπαίδευσης;

Τα τελευταία χρόνια έχουμε δει μια μεγάλη άνοδο του ντοκιμαντέρ στην Αμερική ως μέσο ενημέρωσης και εκπαίδευσης. Με έχουνε ήδη προσεγγίσει πολλά μεγάλα πανεπιστήμια όπως το ColumbiaUniversity, Princeton, Yale, Cornell, και μου έχουνε ζητήσει να δείξω το ντοκιμαντέρ στους μαθητές τους και να ακολουθήσουμε την προβολή με μια ανοιχτή συζήτηση. Δεν είναι καταπληκτικό αυτό? Και πιστεύω συμβαίνει διότι όλοι πλέον καταλαβαίνουμε πως αυτά που διδασκόμαστε στα σχολεία είναι μόνο ένα κομμάτι της αλήθειας. Μακάρι να βγούνε κι άλλα κομμάτια της ιστορίας μας στο εξωτερικό είτε ως ντοκιμαντέρ είτε ως ταινίες. Έχει έρθει η ώρα.

Το ντοκιμαντέρ «Κάτω από την ελιά» θα προβάλλεται την Παρασκευή 18 Μαρτίου στις 18.00 στην αίθουσα Παύλος Ζάννας και το Σάββατο 19 Μαρτίου στις 18.00 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές

https://vimeo.com/140200814

Συντελεστές:

Σκηνοθεσία: Σταυρούλα Τόσκα

Σενάριο: Stavroula Toska, Sophia Antonini

Διεύθυνση Φωτογραφίας: Sophia Antonini

Μοντάζ: Lauren Beckett Jackson

Ήχος: Media Racket/ Tom Gambale

Μουσική: Tao Zervas

Παραγωγός: Olympia Dukakis, StavroulaToska, Sophia Antonini

Παραγωγή: Orama Pictures, USA

Αφήγηση: Olympia Dukakis

Φορμά: DCP Έγχρωμο-Ασπρόμαυρο

Χώρα Παραγωγής: ΗΠΑ

Διάρκεια: 77′

Έτος Παραγωγής: 2015

Παγκόσμια εκμετάλλευση: Orama Pictures, USA Stavroula Toska T. +1 646 342 0679 [email protected] www.oramapictures.info

Βραβεία:

Καλύτερο Ντοκιμαντέρ – SantaFe FF 2015, USA

Βραβείο Καλλιτεχνικής Αξίας – IndieFESTGlobalAwards 2015, USA

Βραβείο Σκηνοθετικής Καινοτομίας – LosAngelesGreek FF 2015, USA

Βραβείο Εξαιρετικού Επιτεύγματος στο Μοντάζ – FirstTimeFest 2015, USA