Κινηματογραφώντας πρόσφυγες, ακολουθώντας το όνειρο…
Μορτεζά Τζαφαρί: Ένας Ιρανός σκηνοθέτης στη Θεσσαλονίκη is "Dreaming of life".
Εικόνες: ©Μορτεζά Τζαφαρί από τα γυρίσματα του ντοκιμαντέρ στην Ειδομένη και στη Λέσβο
Μορτεζά Τζαφαρί: Ένας Ιρανός σκηνοθέτης στη Θεσσαλονίκη
Το ντοκιμαντέρ του «Dreaming of Life» («Ονειρευόμενοι τη Ζωή»), ήταν από αυτά που έκαναν πρεμιέρα στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, το Σάββατο που μας πέρασε. Και ήταν το τρίτο κατά σειρά που εστίαζε στο δράμα και το ταξίδι των προσφύγων, από αυτά που έχει γυρίσει όσο ζει στη Θεσσαλονίκη, πολύ πριν άλλοι αρχίσουν να το κάνουν. Το έχει και ο ίδιος σαν βίωμα, άλλωστε. Ο Μορτεζά Τζαφαρί, ο Ιρανός σκηνοθέτης και φωτογράφος, που εδώ κι οκτώ χρόνια ζει στην Ελλάδα, μιλά για το δικό του «προσφυγικό κομμάτι», που ακόμη κουβαλά καθημερινά. Τον πόνο και τη λαχτάρα για ελευθερία, που βλέπει στα πρόσωπα αυτόν που κινηματογραφεί, σήμερα. Και συνεχίζει…
Τον θυμάμαι πρώτη φορά στο Greenwave Festival 2014, να τραβά φωτογραφίες ακριβώς απέναντί μου. Δεν περνά απαρατήρητος κι όλοι δείχνουν να τον εκτιμούν. Περιφέρεται στη Θεσσαλονίκη με τη φωτογραφική του μηχανή και κάθε φωτογραφία του είναι μια μαρτυρία αγάπης για την πόλη. Είναι ίσως ο πρώτος που τόλμησε να καταγράψει το δράμα των προσφύγων επί τόσα χρόνια και τώρα και με λήψεις από ελικόπτερο, βλέποντας τις βάρκες μεσοπέλαγα, από ψηλά. Άκουσα, χτες, όλη την ιστορία του και τον θαύμασα γι’ αυτό που κάνει, με τόση προσήλωση έχοντας, στα 40 του χρόνια, γυρίσει δεκάδες ταινίες είτε στο Ιράν, είτε στην Ελλάδα.
Σκηνοθεσία, ντοκιμαντέρ, φωτογραφίες. Τι έχετε σπουδάσει, κ. Τζαφαρί;
«Έχω σπουδάσει Σκηνοθεσία στο Πανεπιστήμιο Τεχνών στην Τεχεράνη. Από τα 8 μου χρόνια, απ’ όταν ήμουν μικρός, πήρα μία κάμερα με φιλμ και φωτογράφιζα τον πόλεμο και άλλα θέματα. Το συνέχισα μεγαλώνοντας και πήγα στο Πανεπιστήμιο για να το σπουδάσω».
Πόσες ταινίες, έχετε γυρίσει μέχρι τώρα;
«Έχω κάνει περίπου 40 ταινίες, μικρού και μεγάλου μήκους, περισσότερο ντοκιμαντέρ όσο ήμουν στο Ιράν, για την τηλεόραση. Στη Θεσσαλονίκη μένοντας, γύρισα μία το 2012 με τίτλο «West Dream» («Δυτικό Όνειρο»), μία το 2014 με τίτλο «Dreaming of Democracy» («Ονειρευόμενοι τη Δημοκρατία») και την τωρινή, που παίζεται στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, «Dreaming of Life» («Ονειρευόμενοι τη Ζωή»). Έχουμε μια ομάδα από Έλληνες συντελεστές, περίπου 7 – 10 άτομα και η κάθε ταινία γίνεται μαζί τους».
Εσείς, πότε φτάσατε στην Ελλάδα και μέσω ποιας διαδρομής;
«Ήρθα στην Ελλάδα το 2008 ως πρόσφυγας, παράνομα. Έφυγα μόνος μου, η οικογένειά μου έμεινα πίσω, έφτασα μέσω Τουρκίας και δεν γύρισα ποτέ. Η πρώτη απόπειρα ήταν να φτάσω στη Σάμο, με βάρκα, όπως γίνεται συνήθως, μας γύρισαν πίσω όμως και τελικά έφτασα μέσω Έβρου, διασχίζοντας το ποτάμι».
Ήταν δύσκολα στην αρχή; Είναι δύσκολα, ακόμη;
«Ναι, στην αρχή ήταν πολύ δύσκολα. Αν δεν ξέρεις τη γλώσσα, δεν ξέρεις κόσμο, δεν μπορείς ούτε εισιτήριο στο λεωφορείο να κόψεις. Εγώ, πήγα πρώτα στην Αθήνα. Δεν μου άρεσε όμως εκεί, δεν μου άρεσαν οι φασαρίες, τα ναρκωτικά που έβλεπες να γίνεται χρήση παντού. Ήρθα έτσι στη Θεσσαλονίκη, έχοντας διαβάσει βιβλία για την Ελλάδα, πριν ακόμη ξεκινήσω να φύγω από τη χώρα μου. Οι δυσκολίες άρχισαν να φεύγουν, πρώτα μέσα από το Στέκι Μεταναστών και τους εκπροσώπους από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (GCR), που μου προσέφεραν πολύ μεγάλη βοήθεια, για τα χαρτιά και το άσυλο. Στο Στέκι Μεταναστών πηγαίνω ακόμη. Η δουλειά μου, είναι η σκηνοθεσία. Δεν έχω κάνει καμία άλλη δουλειά, δουλεύω με πάθος γι’ αυτό. Φωτογραφία και ταινίες. Όταν ήρθα στην Ελλάδα δεν είχα ανάγκη από λεφτά, οπότε είχα τη δυνατότητα να το συνεχίσω».
Θέμα το όνειρο, στόχος η καταγραφή
Και στα τρία Ντοκιμαντέρ σας, το θέμα είναι το Όνειρο και στα τρία, φαίνεται διαδοχικά η κλιμάκωση του προσφυγικού τα τελευταία χρόνια…Νιώθετε ότι με τη δουλειά σας βοηθάτε όλον αυτόν τον κόσμο;
«Ναι, αυτό ακριβώς γίνεται. Από το 2011 είχα αρχίσει τα πρώτα γυρίσματα, στη συνέχεια βρήκα κι άλλους συνεργάτες. Νιώθω σαν να βοηθάω, ναι, αυτό θέλω άλλωστε. Δεν θέλω να εστιάσω στο πολιτικό κομμάτι, πιο πολύ δείχνω με τις εικόνες, όχι με τα λόγια. Όλα τα ντοκιμαντέρ μου είναι μία σειρά, με γυρίσματα στη Λέσβο, στην Αθήνα και στην Ειδομένη. Στο τελευταίο, η δυσκολία ήταν οι λήψεις με ελικοπτεράκι, από ψηλά».
Τι περιμένετε, από την προβολή του «Dreaming of Life» στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ;
«Από το Φεστιβάλ δεν περιμένω κάτι, ποτέ δεν περίμενα κάτι. Η ταινία θα “βγει” σε Γερμαναία, Αμερική, Αγγλία και Ολλανδία, στη συνέχεια. Θέλω όμως, να δει ο κόσμος το δράμα των προσφύγων, όπως το είδα κι εγώ».
Έχετε κι άλλο, στα σκαριά;
«Έχω εδώ και χρόνια ένα ντοκιμαντέρ για το Gay Pride της Θεσσαλονίκης που στήνω και μία ταινία μυθοπλασίας. Θέλω όμως να πάω στη Συρία, να καταγράψω τα πράγματα κι εκεί. Δε με φοβίζει ο πόλεμος, τον έχω ζήσει…».
Εσάς, σας βοηθάει ψυχικά αυτό που κάνετε; Πονάτε ακόμη;
«Ναι, με βοηθάει, μου κάνει καλό, να δείχνω τον πόνο. Πρέπει να δείχνεις τον πόνο και να προσπαθείς να κάνεις κάτι γι’ αυτό. Πάντα πονάω…».
Στο Ιράν, έχετε επιστρέψει από τότε που φύγατε;
«Όχι, ποτέ. Φοβάμαι το Ιράν, δεν θέλω να ξαναβρεθώ εκεί. Αν φύγεις, δεν επιστρέφεις. Αν είχαμε δημοκρατία στη χώρα μου, δεν θα είχα φύγει ποτέ. Αλλά έτσι, δεν γυρνάω… Ούτε από την Ελλάδα, θέλω να φύγω. Είμαι εδώ τόσα χρόνια, έχω πλέον φίλους καρδιακούς. Είναι επιλογή μου, να βρίσκομαι και να προσφέρω από εδώ».
Η Θεσσαλονίκη, με τρεις λέξεις;
«Όμορφη, ήρεμη, η πόλη που αγαπώ. Μου αρέσει να κυκλοφορώ στην παραλία της και να βγάζω φωτογραφίες τη θάλασσα, γι’ αυτό επέλεξα και μένω λίγο ανατολικά, γιατί μου αρέσει η ησυχία…Αγαπώ τη φύση της, την ατμόσφαιρα της παραλίας».
Ο πόλεμος με τρεις λέξεις;
«Μόνο με χρώματα, θα μπορούσα να τον περιγράψω. Γκρι, κόκκινο, μαύρο».
Και η προσφυγιά, με τρεις λέξεις;
«Κλουβί, πόνος, ελευθερία…».
*Το Ντοκιμαντέρ «Dreaming of Life», του Μορτεζά Τζαφαρί, προβάλλεται ξανά την Κυριακή 20/3 στις 5:30 το απόγευμα, στην αίθουσα Παύλος Ζάννας (Ολύμπιον).
