Κορνήλιος Μιχαηλίδης: «Στην τελική αυτό που παίζει ρόλο είναι η ικανότητα να συνεπαίρνεις το κοινό»

Ο κορυφαίος ανερχόμενος αρχιμουσικός της γενιάς του, μιλάει για τις συναυλίες στη Θεσσαλονίκη, τις συνεργασίες του και τις... πτήσεις του στη μουσική και τους αιθέρες

Γιώργος Σταυρακίδης

10 Μαρτίου 2023, 6:02 μμ

Γιώργος Σταυρακίδης

10 Μαρτίου 2023, 6:02 μμ

Τι κοινό μπορεί να έχει η πιο φωτεινή εποχή του χρόνου και ένας από τους κορυφαίους ανερχόμενους αρχιμουσικούς της νέας γενιάς;

Μία μουσική συμφωνία για την άνοιξη, ενώνει το κοινό με την μουσική και δημιουργεί, με την σύμπραξη της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης και τη σπουδαία συμφωνία του Ρόμπερτ Σούμαν, μία ξεχωριστή συναυλία που πραγματοποιήθηκε πριν λίγες μερες στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης.

Ο Κορνήλιος Μιχαηλίδης έχοντας μόλις ολοκληρώσει την θητεία του ως “Conductor in Residence” της Συμφωνικής Ορχήστρας της Ισλανδίας, και όντας ο ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής Κουφονησίων, με σπουδαίες συνεργασίες και βραβεία, βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη για μία σειρά συναυλιών που, με αφορμή αυτές, συζητάμε για την πορεία του και όλες εκείνες τις… πτήσεις του στη μουσική αλλά και στους αιθέρες, αφού εκτός από μουσικός, είναι και ενεργός πιλότος.

Ως προσκεκλημένος αρχιμουσικός συνεργάζεται τακτικά με τις Orchestre Philharmonique de Radio France, την IcelandSymphony Orchestra, την Russian National Orchestra, την Sinfonia Lahti, την Raanana Symphonette, την South DenmarkPhilharmonic, την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΤ, καθώς και τις Κρατικές Ορχήστρες Αθηνών και Θεσσαλονίκης.

Παράλληλα έχει διευθύνει παραγωγές “Falstaff” του Βέρντι και “Clemenza di Tito” του Μότσαρτ στο Ελσίνκι, ενώ προετοίμασε παραγωγές της όπερας “Only the Sound Remains” της Kaija Saariaho καθώς και του «Ιδομενέα» του Μότσαρτ στην όπερα του Παρισιού και στο Teatro Real της Μαδρίτης.

Η ζωή του, μοιάζει να είναι γεμάτη με μουσική και όσα άλλα αγαπάει και μία συζήτηση μαζί του, δε θα μπορούσε να μην γυρίζει γύρω από αυτά ακριβώς…

Η μουσική πότε μπήκε στη ζωή σας και πότε θυμάστε να αποφασίσατε πως αυτό είναι που θέλετε να κάνετε τα επόμενα χρόνια;

Η μουσική ήταν πάντοτε στην ζωή μου αφού είχα την τύχη να γεννηθώ μέσα σε οικογένεια μουσικών. Αυτή η τύχη βέβαια είχε και το τίμημά της διότι πολλές φορές στα μάτια του κόσμου είναι εύκολο να τελεί κανείς υπό την σκιά των πετυχημένων συγγενών σου κι ας έχει πάρει τελείως διαφορετικό κι ανεξάρτητο δρόμο. Η βαθιά μου αγάπη για την μουσική εκφράστηκε από πολύ νεαρή ηλικία, έχοντας από μικρό παιδί αντιληφθεί τον απίστευτο συναισθηματικό πλούτο της, όμως το ότι αυτή η αγάπη θα εξελισσόταν σε σχέση ζωής και παράλληλα σε μονόδρομο για εμένα, το αποδέχθηκα σε ηλικία 17 ετών. Θεώρησα σημαντικό τότε να ακολουθήσω αυτό χωρίς το οποίο δε θα μπορούσα να είμαι πραγματικά ευτυχισμένος, κι ας ανέτρεπε αυτή μου η απόφαση τα πλάνα εκείνης της περιόδου, πράγμα που δεν μετάνιωσα ποτέ.

Ένα παιδί που ασχολείται με αυτό το είδος μουσικής, πώς αντιμετωπίστηκε στα σχολικά χρόνια από τα άλλα παιδιά και τί θυσίες ενδεχομένως χρειάστηκαν από εσάς εκείνα τα χρόνια ώστε να αφοσιωθείτε στη τέχνη αυτή;

Στην Ελλάδα όταν ήμουν μαθητής ήταν σχετικά σπάνιο το να ασχολείται κανείς σοβαρά με τη μουσική και σίγουρα σε κάποιες περιπτώσεις αυτό αντιμετωπιζόταν ως κάτι το διαφορετικό και όχι πάντοτε με την καλή έννοια. Παρ’ όλα αυτά εγώ ένιωθα ξεχωριστός και μπορούσα να αντιληφθώ την αξία που μου προσέφερε. Με θυμάμαι ακόμα στο δημοτικό να ταξιδεύω μόνος μου στο θρανίο ακούγοντας εσωτερικά τα «Τραγούδια Χωρίς Λόγια» του Mendelssohn την ώρα των Γαλλικών. Ο ορισμός του «Γαλλικά και πιάνο»!… Τελικά στην πορεία κατάλαβα ότι αυτή η διαφορετικότητα δεν ήταν παρά η πρώιμη έκφραση ενός εκκολαπτόμενου έρωτα, με την μοναδικότητα, τις δυσκολίες και τις χαρές που αυτός συνεπάγεται.

Γνωρίζω όμως πως έχετε πάρει και κάποια διπλώματα πιλότου, πράγμα που δύσκολα θα φανταζόμουν για εσάς βλέποντας σας πάνω σε μία σκηνή. Πώς προέκυψε αυτό, τι σημαίνει για εσάς και ποια η σχέση σας με την αεροπορία μέχρι σήμερα;

Η δεύτερή μου αγάπη που ξεπερνάει την έννοια του χόμπι είναι η αεροπορία κι αυτό από ηλικία 10 ετών. Από τότε ξεκίνησα να έρχομαι σε επαφή με αυτό το αντικείμενο διαβάζοντας θεωρία και κάνοντας μαθήματα με εκπαιδευτές της Ολυμπιακής στον εξομοιωτή. Στα 17 μου απέκτησα το πρώτο πτυχίο πιλότου, πράγμα το οποίο εξακολούθησα να εξελίσσω μέχρι και σήμερα, όπου σε λίγο καιρό θα έχω ολοκληρώσει την εκπαίδευσή του επαγγελματία πιλότου, εκπληρώνοντας έτσι έναν πολυπόθητο στόχο ζωής εδώ και δεκαετίες. Είμαι υπέρ της δια βίου μάθησης και αυτό, συμπληρωματικά με την μουσική, μου επιτρέπει να εξελίσσομαι και μαθαίνω συνεχώς νέα πράγματα.

Το να δουλέψετε στο εξωτερικό ήταν ένας δικός σας στόχος ή προέκυψε και πώς; – Υπήρχαν δυσκολίες στην αρχή μέχρι να προσαρμοστείτε ή ακόμα και να σας αποδεχτούν;

Η δουλειά μου στο εξωτερικό προέκυψε ως επακόλουθο της δεκαετούς μου φοίτησης σε ακαδημίες και πανεπιστήμια του εξωτερικού (στο Παρίσι, την Indiana και το Ελσίνκι), με αρκετά φυσικό τρόπο. Η προσαρμογή σε ένα νέο περιβάλλον μου ήταν πάντοτε ευχάριστη και με γέμιζε ενέργεια και έμπνευση όπως συχνά συμβαίνει με τις καινούργιες αρχές. Η αποδοχή από τους ανθρώπους εκεί ήταν επίσης πάντοτε άμεση και ένθερμη, άλλωστε το εξωτικό στοιχείο έχει και κάτι το θελκτικό.

Είναι όντως τόσο μεγάλες οι διαφορές ανάμεσα στην Ελλάδα και άλλες χώρες, όσον αφορά στις σπουδές και τα πτυχία των μουσικών αλλά και γενικότερα την κλασική μουσική;

Η αλήθεια είναι ότι η τέχνη της κλασικής μουσικής έχει διαχρονικά μεγαλύτερη απήχηση σε κάποιες χώρες της δύσης όπου και γεννήθηκε, και αντιμετωπίζεται με μεγαλύτερη εκτίμηση τόσο από τους πολίτες όσο και σε θεσμικό και εκπαιδευτικό επίπεδο. Αυτό βέβαια τείνει να εξομαλυνθεί ολοένα και περισσότερο, αφού στην χώρα μας έχουν γίνει και εξακολουθούν να γίνονται πολύ αξιόλογες προσπάθειες και μεγάλα άλματα προόδου σε ότι αφορά το επίπεδο των σπουδών αλλά και του καλλιτεχνικού δυναμικού. Η Θεσσαλονίκη με το Κρατικό Ωδείο, στο οποίο η Λόλα Τότσιου (η σολίστ της συναυλίας μας) έχει παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο, αποτελεί ένα λαμπρό παράδειγμα διαμόρφωσης νέων ταλέντων. Στην τελική όμως, αυτό που τελικά παίζει ρόλο πάνω στη σκηνή είναι η προσωπικότητα και η ικανότητα ενός καλλιτέχνη να συνεπαίρνει το κοινό, που αποτελεί μία αναφαίρετη δύναμή του που θα του εγγυηθεί πολύ περισσότερα από οποιοδήποτε πτυχίο.

Ωστόσο, επειδή ακόμα είστε ένας πολύ νέος άνθρωπος, το βρίσκω εξαιρετικά σπουδαίο να υπάρχει απόλυτη συνεργασία με εσάς και μία μεγάλη ορχήστρα. Είναι μία ομαδική δουλειά όλο αυτό ή απλά πρέπει να κάνει ο καθένας καλά τη δουλειά του ώστε να βγει το καλύτερο αποτέλεσμα;

Το τελικό αποτέλεσμα είναι πάντα ομαδικό και συλλογικό, βασισμένο στην ενοποίηση όλων των ατομικών προσπαθειών. Ο μαέστρος οφείλει να βρει τον καλύτερο τρόπο να συνδέσει και να αξιοποιήσει το δυναμικό της ορχήστρας μετατρέποντας την γλώσσα του σώματός του σε δίαυλο επικοινωνίας μεταξύ των μουσικών, αλλά και μεταξύ του συνθέτη και του κοινού.

Την περασμένη Παρασκευή διευθύνατε την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης σε μία συναυλία εις μνήμην των θυμάτων του τραγικού δυστυχήματος στα Τέμπη, τα έσοδα της οποίας δόθηκαν υπέρ του Κέντρου Αιμοληψίας του ΑΧΕΠΑ. Η συναυλία αυτή πραγματοποιήθηκε με τροποποιημένο πρόγραμμα, χωρίς χειροκροτήματα ενώ τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή. Πώς νιώσατε κατά την διάρκεια της συναυλίας και της προετοιμασίας της, και πώς αντιλαμβάνεστε τον ρόλο της μουσικής υπό αυτές τις συνθήκες;

Ήταν από τις πιο συναισθηματικά φορτισμένες και δύσκολες ψυχικά και συναυλίες που έχω κάνει, εν μέσω του εθνικού πένθους και των τραγικών αυτών γεγονότων, και θα την θυμάμαι πάντα. Η σιγή ανάμεσα στα έργα και τις νότες ήταν εκκωφαντική. Η προετοιμασία ήταν επίσης πολύ απαιτητική αφού χρειάστηκε να αλλάξουμε το πρόγραμμα τελευταία στιγμή. Υπό αυτές τις συνθήκες όμως αποκτά ακόμα μεγαλύτερη αξία και ζωτικό ρόλο αυτό που κάνουμε. Η μουσική είναι διαχρονικός συνοδοιπόρος του ανθρώπου εκφράζοντας όλα τα συναισθήματα συμπεριλαμβανομένης της χαράς, αλλά και της λύπης, του πόνου, της απόγνωσης, και ως εκ τούτου έχει την ικανότητα να παρηγορεί, να ενώνει τους ανθρώπους, να εκτονώνει και να προσφέρει ανάταση. Δεν είναι τυχαίο που σε όλους τους μεγάλους πολέμους και τραγικά γεγονότα, η μουσική και η τέχνη γενικότερα όχι μόνο δεν στέρεψε αλλά άνθισε από ανάγκη. Η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης το έχει αποδείξει έμπρακτα αυτό πολλές φορές, στεκόμενη δίπλα στην κοινωνία και στις δύσκολες στιγμές. Εμείς ως μουσικοί έχουμε καθήκον να είμαστε εκεί παρόντες στηρίζοντας και τιμώντας με τον τρόπο που ξέρουμε και μπορούμε σε ψυχικό επίπεδο (αλλά και οικονομικό επί του προκειμένου) αυτούς που το έχουν ανάγκη.

Αυτή την εβδομάδα παραμένετε στην Θεσσαλονίκη για μια σειρά εκπαιδευτικών δράσεων με την Κ.Ο.Θ. και μία οικογενειακή συναυλία το Σάββατο 11 Μαρτίου στην Αίθουσα Τελετών του Α.Π.Θ., ερμηνεύοντας την Συμφωνία της Άνοιξης του Ρόμπερτ Σούμαν, ένα έργο που υμνεί τον έρωτα. Πώς βιώνετε αυτή την αντίθεση στον απόηχο των τραγικών γεγονότων;

Η Συμφωνία της Άνοιξης είναι ένα έργο-μνημείο του ρομαντισμού που μιλά με αμεσότητα στην ψυχή του ανθρώπου και ιδιαιτέρως των νέων, καθώς όπως είπατε υμνεί τον έρωτα σε όλο του το μεγαλείο. Ο έρωτας όμως δεν είναι ένα μονότονα χαρωπό συναίσθημα χωρίς διακυμάνσεις, αλλά περιλαμβάνει πολλές αντιθέσεις και όλη την γκάμα των συναισθημάτων, από την εξτατική χαρά μέχρι την αγωνία και την απόγνωση. Η τρικυμιώδης ζωή του Σούμαν, τα προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετώπιζε αλλά και ο έρωτάς του με την αγαπημένη του Κλάρα υπήρξαν στην πράξη κοινωνοί όλων αυτών των συναισθημάτων, τα οποία απεικονίζονται με γλαφυρότητα μέσα από τις διακυμάνσεις του έργου αυτού, καθιστώντας το βαθιά ανθρώπινο. Στόχος των εκπαιδευτικών αυτών δράσεων είναι να μυήσουμε τους ακροατές σε αυτόν τον βαθύ τρόπο έκφρασης κι εκδήλωσης του ψυχικού κόσμου όποιος κι αν είναι αυτός, καθώς ο καθένας μπορεί να ταυτιστεί με τον δικό του τρόπο και να ταξιδέψει με τα δικά του συναισθήματα και φαντασία.

Αλήθεια, τι είναι μουσική για εσάς;

Η μουσική για μένα είναι μία τέχνη που έχει την μαγική ιδιότητα να δημιουργεί έναν ασφαλή χώρο συνύπαρξης πολύ διαφορετικών ανθρώπων. Εκεί στο ακροατήριο, παύουν για λίγο όλες οι διαφορές και τα προβλήματα, και ξαφνικά άτομα που δεν μιλούν την ίδια γλώσσα, μπορούν να μοιραστούν μία κοινή στιγμή και να βιώσουν κάτι υπερβατικό που δεν περιγράφεται με λέξεις. Είναι μια διεθνής γλώσσα που μπορεί να παγώσει τον χρόνο της καθημερινότητας και να μας ταξιδέψει σε άλλες εποχές και τόπους, μυθικούς ή υπαρκτούς, ενεργοποιώντας την φαντασία μας και αναμοχλεύοντας τα συναισθήματά μας. Είναι συχνότητες που έχουν διαμορφωθεί μέσα από χιλιετίες εξέλιξης και που προϋπάρχουν ριζωμένες στο DNA μας με τρόπο που να μπορούν να συντονίζονται με την ψυχή μας χωρίς πάντοτε να υπάρχει εξήγηση. Είναι ένας τρόπος έκφρασης αυτών που δεν μπορούν να ειπωθούν με λόγια. Είναι όλα αυτά κι άλλα πολλά, που ο καθένας μας βιώνει με τον δικό του τρόπο, και άρα δεν υπάρχει απόλυτη αντικειμενικότητα, σωστό και λάθος.

Είστε Καλλιτεχνικός Διευθυντής στο Φεστιβάλ Κλασικής Μουσικής Κουφονησίων και γνωρίζω πως κάνετε εξαιρετικά πράγματα εκεί. Ποια η αποδοχή του κόσμου σε αυτό το σπουδαίο εγχείρημα και τι αναμένεται να γίνει αυτό το καλοκαίρι;

Είναι κάτι για το οποίο νιώθω ιδιαίτερα περήφανος και μου δίνει μεγάλη χαρά. Νιώθω μεγάλη επιβράβευση όταν βλέπω χαμόγελα γεμάτα ευχαρίστηση ή μάτια συγκινημένα από ανθρώπους που δεν γνώριζαν αυτό το είδος μουσικής και που ενδεχομένως δεν θα είχαν πρόσβαση σε αυτό χωρίς το φεστιβάλ. Και βέβαια το κοινό που έρχεται περιλαμβάνει ολοένα και περισσότερο ανθρώπους που έχουν έρθει στο νησί συγκεκριμένα για το φεστιβάλ το οποίο αποτελεί πλέον πολιτιστικό θεσμό για τα καλοκαιρινά δρώμενα των Κυκλάδων. Τί πιο ωραίο να έχει κανείς πρόσβαση σε τόσο όμορφες παραλίες, φαγητό, ανθρώπους σε ένα πραγματικά μαγευτικό μέρος, και ταυτόχρονα να μπορεί να απολαύσει ένα φεστιβάλ διεθνών προδιαγραφών με κορυφαίους καλλιτέχνες απ’ όλον τον κόσμο;

Ιδιαίτερη χαρά αποτελεί φέτος μία σειρά εκπαιδευτικών δράσεων που έχουμε διοργανώσει καθ’όλην την διάρκεια του έτους, σε συνεργασία με το ίδρυμα Qualco, αλλά και με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, δίνοντας πλέον στα παιδιά του νησιού την δυνατότητα να μαθαίνουν συστηματικά μουσική.

Φέτος το καλοκαίρι από τα μέσα Ιουλίου μέχρι τα μέσα Αυγούστου θα ακουστούν 5 πολύ ιδιαίτερες συναυλίες που θα αγγίζουν από το Μπαρόκ μέχρι την Τζαζ με καλλιτέχνες μεγάλου κύρους που θα ανακοινωθούν σύντομα. Μάλιστα μερικοί από αυτούς είναι από την Θεσσαλονίκη!

Πώς νιώθετε που είστε αυτές τις μέρες στη Θεσσαλονίκη, μία πόλη που, δείχνει, να εκτιμά την κλασική μουσική και να γεμίζει το Μέγαρο Μουσικής συχνά, ενώ υπάρχουν και δεκάδες φοιτητές που σπουδάζουν μουσική;

Δέος, χαρά και ευθύνη, μπροστά σε μια αίθουσα γεμάτη με κόσμο που γνωρίζει από μουσική και που έχει αφιερώσει χρόνο και χρήμα με την προσδοκία να ζήσει μία ξεχωριστή στιγμή. Το ότι υπάρχουν τόσοι νέοι ταλαντούχοι φοιτητές με γεμίζει και με ελπίδα για το καλλιτεχνικό μέλλον της χώρας, που φαίνεται να έχει λαμπρές προοπτικές.

Που είστε καλλιτεχνικά αυτόν τον καιρό και ποια τα σχέδια σας για τους επόμενους μήνες;

Αυτό το διάστημα με βρίσκει με μεγάλη διάθεση και έμπνευση, έχοντας μόλις επιστρέψει από μία έντονη και επιτυχημένη περιοδεία με την Συμφωνική Ορχήστρα της Ισλανδίας και προετοιμάζοντας επόμενες συναυλίες και όπερες για το προσεχές διάστημα. Είναι μία περίοδος με πολλά ταξίδια, εντατική δουλειά, που με ωθεί συνεχώς να ξεπερνώ τον εαυτό μου και να εξελίσσομαι σαν μουσικός αλλά και σαν άνθρωπος.

Κατά το διάστημα 2018 – 2020, ο Κορνήλιος Μιχαηλίδης κατείχε την θέση του Βοηθού Αρχιμουσικού της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Γαλλικής Ραδιοφωνίας, ενώ κατά την καλλιτεχνική περίοδο 2016-2017, την αντίστοιχη θέση στη Συμφωνική Ορχήστρα της Φινλανδικής Ραδιοφωνίας. Παράλληλα, προσεκλήθη να συνεργαστεί με σημαντικούς φορείς ως βοηθός αρχιμουσικός, όπως η Όπερα του Παρισιού, το Teatro Real και την Όπερα του Αμβούργου. Το 2020, επέστρεψε στο Teatro Real ως προσκεκλημένος αρχιμουσικός για το επίσημο ντεμπούτο του, διευθύνοντας τον «Μαγικό Αυλό» του Μότσαρτ, ενώ τον Ιανουάριο του 2022 συμμετείχε στο Φεστιβάλ Skrjabin, διευθύνοντας την Εθνική Ορχήστρα της Ρωσίας στην Μεγάλη Αίθουσα του Ωδείου της Μόσχας, σε μια συναυλία προς τιμήν της 150ης επετείου του συνθέτη. Στη συνέχεια αντικατέστησε εκτάκτως την Eva Ollikainen σε δύο συνεχόμενες παραγωγές της Συμφωνικής Ορχήστρας της Ισλανδίας, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές.

Από το 2016 μέχρι το 2020 ίδρυσε και διηύθυνε την Ορχήστρα Δωματίου Beethoven Now! της Φινλανδίας, ένα σύνολο με ειδίκευση στη μουσική του Ludwig van Beethoven, παρουσιάζοντας το έργο του υπό το σύγχρονο φως, μέσα από καινοτόμες και ιστορικά ενήμερες ερμηνείες.

Βραβευθείς στον 1ο Διεθνή Διαγωνισμό Πιάνου της Mayenne στη Γαλλία, πραγματοποίησε εμφανίσεις στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ. Ανάμεσα στις αξιοσημείωτες εμφανίσεις του ως σολίστ του πιάνου συγκαταλέγονται σειρά ρεσιτάλ με τις τρεις τελευταίες σονάτες του Μπετόβεν, ένα ρεσιτάλ αφιέρωμα στον A.Scrjabin, η συνεργασία του με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και τον Juraj Valčuha στο 1ο κοντσέρο για πιάνο του Ραχμάνινοφ, καθώς και οι πρόσφατες συνεργασίες του σε ρεσιτάλ με τους σπουδαίους βιολονίστες Sergei Krylov και Valeriy Sokolov.