Μαρίνα Μαυρογένη: Μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο, μπορούμε να τον κάνουμε καλύτερο

Η χορογράφος, δασκάλα, σκηνοθέτης, performer και θεατρική κλόουν, ανοίγει την καρδιά της στην parallaxi

28 Ιουλίου 2023, 6:09 μμ

Η παράστασή της «I am leaving…by Zo», οι διαλέξεις της με τίτλο «Ο φόβος της γελοιότητας στην τέχνη του χορού», τα εργαστήριά της Αυτοσχεδιασμού & Performance (επόμενο στις 9 & 10 Σεπτεμβρίου), στάθηκαν αρκετοί λόγοι ώστε να συναντηθούμε και να μιλήσουμε με τη χορογράφο, δασκάλα, σκηνοθέτη, performer και θεατρική κλόουν, Μαρίνα Μαυρογένη.

Η πρώτη μας γνωριμία έγινε κάπως ανορθόδοξα. Αργοπορημένη -κάτι λιγότερο από ένα ακαδημαϊκό τέταρτο- έφτασα στην «Kunia Cultural Hub» όπου φιλοξενούνταν το «I am leaving…by Zo», για τρεις παραστάσεις, στο πλαίσιο του Thessaloniki Fringe Festival.

Η παράσταση είχε αρχίσει. Αλαφιασμένη, κοκκινισμένη από το τρέξιμο κι από ντροπή, με κατεβασμένο το κεφάλι για να περάσω όσο το δυνατόν απαρατήρητη, χτύπησα την πόρτα για να μπω στον χώρο της performance.

Μου άνοιξε…ο Ζο! Πήρα βαθιά ανάσα, σήκωσα το κεφάλι…

-Hello! Your name?

-Ioanna.

-Hello, Ioanna. I’m Zo.

-I’m so sorry, Zo…

-Don’t be sorry. I am leaving!

Στο δεύτερο ραντεβού μας για τη συνέντευξη φρόντισα να είμαι συνεπής, αλλά και πάλι η Μαρίνα Μαυρογένη με πρόλαβε. Βρήκα την πρωταγωνίστρια του one human show ήδη εκεί, στο «Πικάπ», μαζί με τη βοηθό σκηνοθέτη της παράστασης, τη Στέλλα Ευαγγελία Κασούμπη.

Η Στέλλα Κασούμπη είναι κι αυτή performer, clown και σκηνοθέτης, αλλά επιπλέον είναι mask maker, αρχιτέκτονας και πτυχιούχος δασκάλα της Τεχνικής Αλεξάντερ.

Οι τρεις μας μιλήσαμε για το ThessFringe, για την παράσταση «I am leaving…by Zo», για τον/την Ζο, για το θέατρο κλόουν, για τα σώματά μας, για τις αδυναμίες μας, για τους φόβους μας, για την αποτυχία, για την ομάδα «Α ΚΙΝ», για τη δύναμη του συνόλου και της ομάδας.

– Σας είδαμε στην παράσταση θεάτρου κλόουν «I am leaving…by Zo» στο πλαίσιο του Thessaloniki Fringe Festival. Γιατί επιλέξατε το Fringe; Τι σας προσέλκυσε σε αυτό το φεστιβάλ;

Μ.Μ.: Το Fringe Festival είναι ανοιχτό και δεν έχει επιτροπή, καλλιτεχνική επιμέλεια. Δεν επεμβαίνει, δηλαδή, στα έργα, πώς θα έπρεπε ίσως να είναι, κι αυτό είναι ένα πολύ γερό πάτημα. Έχει φτιαχτεί από νέους ανθρώπους με πάρα πολλή αγάπη. Ο τρόπος που με προσέγγισαν οι άνθρωποί του ήταν απίστευτος. Το Fringe σου δίνει μια μεγαλύτερη εικόνα κι ενώνει, ίσως επειδή έρχονται κι άνθρωποι από το εξωτερικό. Είναι ωραίο να ξεβολεύεσαι από τον μικρόκοσμό σου.

– Γιατί το «I am leaving»; Σίγουρα θα υπήρχαν διάφορες αιτίες κι αφορμές, διάφορα ερωτήματα και θέματα που σας απασχολούσαν και θέλατε να καταπιαστείτε μαζί τους, αλλά τι ήταν εκείνο που τελικά σας τσίγκλησε περισσότερο για να φτάσετε να πείτε «θα κάνω αυτό!»;

Μ.Μ.: Ο,τιδήποτε επιλέγεται να επικοινωνηθεί με τον κόσμο ξεκινάει από τον performer που ανεβαίνει πάνω στη σκηνή. Ξεκινάει με ένα ερέθισμα, το οποίο είναι από τα μέσα προς τα έξω. Πάντα ήθελα να φύγω και ποτέ δεν έφευγα. Μερικές φορές, αν το πάμε και μεταφυσικά, ευτυχώς που δεν έφυγα, για κάποιους λόγους. Είναι, λοιπόν, το προσωπικό βίωμα, το οποίο, όμως, το φτιάξαμε με τέτοιον τρόπο, ώστε να αφορά το κοινό για να μπορεί να συνδεθεί. Πιστεύω ότι μια καλή παράσταση, όταν πηγαίνει πέρα από το προσωπικό και γίνεται μεγαλύτερη εικόνα, τότε έχει και μια επιτυχία.

– Δεν φύγατε. Δεν φεύγετε εύκολα;

Μ.Μ.: Τώρα πια φεύγω (γέλιο)

– Και τι μπαγκάζια παίρνετε μαζί σας; Στην παράσταση οι βαλίτσες του Ζο μου φάνηκαν ελαφριές. Σίγουρα μου φάνηκαν πιο ελαφριές από τα βαριά ρούχα που κουβαλούσε πάνω του.

Μ.Μ.: Πολύ ωραία παρατήρηση. Το συγκεκριμένο έργο έχει ανάγκη τις δύο γούνες. Αυτός ο τύπος ή η τύπισσα, όπως θέλετε πείτε το, προκειμένου να λυτρωθεί, πρέπει να αφαιρέσει πράγματα από πάνω του και πρέπει γενικότερα να αφήσει πράγματα πίσω του. Τώρα, μία καλή παράσταση, είτε της βάλεις δύο γούνες είτε δεν της βάλεις καμία γούνα, θα μπορέσει να σου περάσει το μήνυμα που χρειάζεται να σου περάσει. Και θέλω να πιστεύω ότι η συγκεκριμένη παράσταση, επειδή είναι καλοδουλεμένη, και τις γούνες να μην είχε, πάλι θα περνούσε το μήνυμα. Τα ρούχα και το δραματουργικό κομμάτι με τις σκιές στους τοίχους, εμένα με παραπέμπουν και στο ότι έχουμε μάθει να ζούμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο, σε ένα συγκεκριμένο διαμέρισμα, κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, οπότε, όταν μας αφαιρούν κάτι, χάνουμε λίγο και το pattern [μοτίβο].

Σ.Κ.: Φύγανε οι τύραννοι και τους θέλουμε πίσω. Φέρτε τους πίσω! Τους τυράννους! Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς τον τύραννό μου.

Μία ακόμα απάντηση για τα βαριά ρούχα είναι ότι πρώτα γεννήθηκε ο Ζο και μετά προέκυψε η παράσταση. Οι γούνες είναι το κοστούμι του, το δέρμα του, το σώμα του. Έτσι γεννήθηκε από τη Μαρίνα. Ο κλόουν είναι κάτι που κατοικεί μέσα στον καθένα μας, ένα creature [πλάσμα] που κάποιοι performers το βγάζουν παρά έξω στη σκηνή. Όλοι έχουμε αυτόν τον κλόουν μέσα μας.

– Μας βαραίνει περισσότερο το έξω ή το μέσα μας;

Μ.Μ.: Επιλογή μου.

– Πώς θα χαρακτηρίζατε τον Ζο;

Μ.Μ.: Είναι ένα τύπος απόκοσμος, λίγο primitive [πρωτόγονος], λίγο brutal [ζωώδης], νευρικός. Γίνεται aggressive [επιθετικός] όταν χάνει τον έλεγχο. Έχει μια ευφυΐα (γέλιο), ή μάλλον μια πονηριά, σκανταλιά. Είναι μοναχικός. Όμως, έχει τρομερή ανάγκη να επικοινωνήσει και κάνει ό,τι σαχλαμάρα και ψευτιά μπορεί προκειμένου να το καταφέρει. Θέλει να τον κοιτάς, θέλει να τον προσέξεις, θέλει να του δώσεις σημασία. Ο,τιδήποτε του συμβαίνει διαδραστικά είναι αυτό το πράγμα. Έχει μια τεράστια καρδιά, θεωρώ, την οποία δεν την έχει εμφανίσει ακόμα και ρεαλιστικά και μεταφυσικά.

Σ.Κ.: Θέλει να τραβήξει την προσοχή όπως ένα μικρό παιδί. Ένα μικρό παιδί όταν παίζει, πώς παίζει; Κοιτάει άμα το κοιτάνε αλλά είναι και 100% εκεί, στο παιχνίδι του. Βλέπει τους δράκους, τα τέρατα. Δεν υποκρίνεται. Ο κλόουν, δηλαδή, είναι ένα παιδί. Τα παιδιά είναι οι δάσκαλοι του κλόουν. Επίσης, οι κλόουν έχουν την ποιότητα της διαφάνειας, το transparency. Είναι τελείως διαφανείς, δεν έχουν να κρύψουν τίποτα, τις αδυναμίες τους τις βγάζουν έξω. Αυτό είναι και ο κλόουν στην ουσία του. Η ευαλωτότητά του.

– Άρα ο κλόουν εξελίσσεται;

Μ.Μ.: Ναι. Είναι ένα ον που όσο μεγαλώνει γίνεται και πιο βαθύ, πιο εσωτερικό, και καταφέρνει να σου περνάει ολόκληρες ιστορίες και σύμπαντα πολύ πιο άμεσα, με πολύ λιγότερα πράγματα. Οπότε, αν τον ακολουθήσεις, βλέπεις και την ιστορία του στη διαδρομή.

Σ.Κ.: Πάντα μαζεύει υλικό ο κλόουν, pocketing, που μπορεί να τον οδηγήσει σε κάποια άλλα μονοπάτια. Δεν ξεκινάς και φτιάχνεις μια παράσταση κλόουν. Ξεκινάς και το νούμερο εξελίσσεται, μεγαλώνει, μπορεί να σου πάρει 7 χρόνια, 10 χρόνια.

– Εσάς πόσα χρόνια σάς πήρε; Πότε γεννήθηκε ο Ζο;

Μ.Μ.: Ο συγκεκριμένος χαρακτήρας έχει ξεκινήσει από το 2016. Δουλεύω με τη σκηνοθέτη της παράστασης, Gozde Atalay, αρκετά χρόνια. Μ’ έχει δουλέψει πάρα πολύ και σε βάθος. Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο έχει μπει στην παραγωγή και η Στέλλα σαν βοηθός σκηνοθέτη, η οποία με δουλεύει και με διαφορετικά πράγματα για το σώμα μου και την καλλιέργειά του, με την τεχνική Alexander. Μ’ έχει πάει κι αυτή πιο βαθιά ακόμα. Ένα solo, ιδιαίτερα ένα solo, δεν γίνεται ποτέ μόνο του. Για να υπάρχει ο ένας πάνω στη σκηνή, πρέπει να υπάρχουν οι άλλοι από πίσω του. Έτσι, εφτά χρόνια τώρα αυτή η ιστορία δουλεύεται και δουλεύεται κι εξελίσσεται κι εξελίσσομαι κι εγώ μαζί της. Αυτή η παραγωγή κάπως, οφείλω να παραδεχτώ στον εαυτό μου ότι, με άλλαξε και μου έκανε πολύ καλό.

– Εκτός από τα πολλά και χοντρά ρούχα που είναι μία πρόκληση για εσάς ιδίως όταν η παράσταση πραγματοποιείται σε συνθήκες ζέστης, ποιες άλλες δυσκολίες και προκλήσεις βιώνετε κατά τη διάρκεια της παράστασης; Υπάρχει κάτι που αντιμετωπίσατε πρώτη φορά ή που μπορεί να σας δυσκόλεψε λίγο παραπάνω;

Μ.Μ.: Αντιμέτωπη με τους δαίμονές μου έρχομαι συνέχεια. Έρχομαι αντιμέτωπη με τα συναισθήματα που μπορεί να γεννιούνται κατά τη διάρκεια του έργου και να μην αφορούν στο ίδιο το έργο αλλά σε αμφιβολίες ή σε δικά μου άλυτα θέματα. Ήρθα αντιμέτωπη με το σώμα μου και τις απαιτήσεις που έχει αυτό το έργο. Είναι απαιτητικό έργο. Είναι φοβερή η ενέργεια που χρειάζεται. Το state [κατάσταση] που φτάνεις κάποιες φορές είναι όχι απλά κόκκινο, είναι σαν να έχεις πάρει κόκα. Θυμάμαι ότι την πρώτη φορά που έπιασα αυτό το state έκανα δυο μέρες να κατέβω για να επικοινωνήσω με κόσμο. Χρειάζεται training [εκπαίδευση], ώστε να ανεβαίνει η ενέργεια και μετά να κατεβαίνει για να είσαι normal [κανονικός] και στην καθημερινότητά σου και να μην το παίρνεις όλο αυτό μαζί σου. Όχι, δεν θα μπω στην γκρίνια για τα γύρω γύρω, οικονομικά κι άλλα που πρέπει να διαπραγματευτείς, γιατί αν θέλεις να κάνεις μια παράσταση, την κάνεις. Η δύναμη της ομάδας είναι πολύ μεγάλη.

Σ.Κ.: Και η δύναμη του δημιουργού! Στην Αγγλία, όπου έκανα θέατρο, μας έλεγαν «Μη φοβάστε τίποτα! Μη φοβάστε τίποτα! Είστε δημιουργοί! Θέλετε τόσο πολύ να το κάνετε αυτό που έχετε να κάνετε που θα βρείτε τους τρόπους. Πάντα θα βρίσκετε τους τρόπους».

– Η πάροδος του χρόνου, η ολοένα και περισσότερη τριβή με την τέχνη σας, η εμπειρία που αποκτάτε, τι σας έχουν προσφέρει και τι σας έχουν στερήσει από το σώμα σας επί σκηνής;

Μ.Μ.: Πολύ ωραία ερώτηση. Πρώτον, έχουν αλλάξει την ποιότητα της δράσης και της αντίδρασης σε ερεθίσματα που συμβαίνουν πάνω στη σκηνή. Το σώμα το δικό μου πια, στην ηλικία που είμαι, είναι ένα σώμα που έχει ιστορία πάνω του, όπως όλα τα σώματα. Όσο μεγαλώνουμε καταγράφονται κι άλλες κι άλλες κι άλλες ιστορίες. Το θετικό σε αυτό είναι ότι αφαιρείς από το σώμα σου. Αντιδράς ή δρας όταν απλώς χρειάζεται, δεν χάνεις πια ενέργεια. Διαφορετικά δεν μπορείς ν’ ανταπεξέλθεις. Το σώμα δεν δίνει μάχες που ξέρει ότι θα χάσει. Δεν υπάρχει κανένας λόγος. Δεύτερον, θεωρώ ότι στις παραστατικές τέχνες είμαστε όλοι λίγο νάρκισσοι. Θεωρώ ότι αν δεν ήμασταν λιγουλάκι, δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε και πάνω στη σκηνή. Ο ναρκισσισμός σου, λοιπόν, γίνεται σμπαράλια με το πέρασμα του χρόνου. Όμως, αν έχεις δουλέψει λιγάκι με τον εαυτό σου, κάπως αυτό το puzzle το μαζεύεις, μαζεύεις τα κομμάτια σου και συνέρχεσαι πολύ πιο γρήγορα απ’ όταν είσαι μικρότερος.

– Θα μείνω στο σώμα. Σε μία συνέντευξή της (στον Θανάση Λάλα) η μεγάλη φυσιογνωμία του χορού Πίνα Μπάους είχε πει μεταξύ άλλων ότι «κάθε σώμα είναι γοητευτικό όταν κινείται ελεύθερα, όταν κινείται και λέει αυτό που θέλει να πει». Πόσο ελεύθερα κι άρα και γοητευτικά είναι τα σώματά μας σήμερα; Παρατηρείτε πώς κινείται ο κόσμος;

Μ.Μ.: Ε, βέβαια. Νομίζω όλοι το κάνουμε. Άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο. Ανάλογα και με τη δουλειά που κάνεις. Παίζει κι αυτό πολύ μεγάλο ρόλο, γιατί μπορεί η παρατήρηση να είναι και υλικό για τη δουλειά σου. Ο άνθρωπος που περπατάει στο πεζοδρόμιο δεν σκέφτεται πώς κινείται. Το σώμα του ίδιου ανθρώπου αν το ανεβάσεις πάνω στη σκηνή, θα αλλάξει, γιατί εκεί έχει άλλες προσλαμβάνουσες. Άρα τα σώματα που συναντάμε καθημερινά γύρω μας έχουν αυθεντικότητα. Εμένα η ερώτησή μου είναι το άλλο που είχε πει η Πίνα Μπάους: «τι είναι αυτό που τα κινεί» (σιωπή). Δηλαδή, τι είναι αυτό που σου δίνει ερέθισμα για να κινηθείς. Και για εμένα είναι το συναίσθημα. (παύση) Άρα στο ελεύθερα θα σου απαντήσω σε σχέση με το συναίσθημα. Τι είναι αυτό που σε κινεί κάθε φορά;

– Σε παλαιότερες παραστάσεις σας, στην παράσταση «4» & στην παράσταση «Η χαρά της αποτυχίας», ασχοληθήκατε ξανά με το θέμα των αδυναμιών. Οι ήρωές σας φλερτάρουν με τις αδυναμίες τους. Τι είναι πιο σημαντικό, οι αδυναμίες ή οι δυνάμεις μας;

Μ.Μ.: Εγώ πιστεύω ότι πιο σημαντικές είναι οι αδυναμίες. Έχουν περισσότερο ζουμί, ενδιαφέρον και γέλιο. Τα θετικά σου στοιχεία, ούτως ή άλλως, τα έχεις. Και θεωρώ a priori θετικό το γεγονός ότι υπάρχεις. Από μόνο του αυτό είναι όχι απλά θετικό, είναι must, είναι wow! Όταν αρχίζει, λοιπόν, η συνδιαλλαγή με τις αδυναμίες, εκεί είναι που αρχίζει το παιχνίδι. Βέβαια, το να φτάσεις σε αυτό το στάδιο, προϋποθέτει το να το θέλεις. Χρειάζεται λίγο χιούμορ, μπορεί να χρειάζεται να σου αρέσουν και λίγο τα ταξίδια, μπορεί να θέλεις και λίγο να βασανιστείς (γέλιο).

Σ.Κ.: Η δύναμή σου είναι η αδυναμία σου. Αυτή είναι η δύναμή σου.

– Φοβόμαστε, όμως, να τις δείξουμε, τις μαντρώνουμε.

Σ.Κ.: Και μετά η δύναμη μας παύει να είναι δύναμη.

Μ.Μ.: Ξέρεις τι φοβάσαι; Την αποτυχία. Δεν χρειάζεται. Δεν κάνουμε κάτι σπουδαίο. Παίρνουμε πολύ σοβαρά τον εαυτό μας. «Παιδιά, τώρα εγώ θα ανέβω πάνω στη σκηνή και έχω να σας πω κάτι πάρα πολύ σημαντικό που πιθανότατα να μην το γνωρίζετε και να μην το έχετε μάθει ποτέ στη ζωή». Όχι. Όλοι τα ξέρουμε όλα. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι μια δουλειά, να κάνουμε πράγματα για να μεταφέρουμε μηνύματα. Αν μπορούμε να τα φτάσουμε στον άνθρωπο που είναι κάτω, είναι επιτυχία. Αν δεν καταφέρουμε να τα φτάσουμε κάτω, δεν είναι αποτυχία. Χρειάζεται απλώς να ξαναδουλέψουμε. Και τελειώνει εκεί. Να σου πω και κάτι; Εγώ το παίρνω πολύ βαριά όταν αποτυγχάνω, γιατί δεν μ’ αρέσει να χάνω. Και στα παιδιά, που λέει η Στέλλα, δεν αρέσει να χάνουν. Όμως, πόσα δευτερόλεπτα τους παίρνει; Μία που έχασαν, μία που σκέφτηκαν το επόμενο που θα παίξουν. Τέλος.

– Είμαστε έρμαιο των φόβων μας ή αφέντες και δημιουργοί τους;

Μ.Μ.: Είμαστε αφέντες και δημιουργοί. Δεν θεωρώ ότι είμαστε έρμαια. Γενικότερα, δεν θεωρώ ότι είμαστε έρμαιο σε ο,τιδήποτε. Μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο, μπορούμε να τον κάνουμε καλύτερο, μπορούμε να γίνουμε εμείς καλύτεροι και σαφώς, μπορούμε να γίνουμε και χειρότεροι. Και το γεγονός ότι έχουμε επιλογή…είναι wow! Δηλαδή έχεις την επιλογή να γίνεις καλύτερος κι έχεις και την επιλογή να γίνεις χειρότερος; Έχεις επιλογές! Που σημαίνει τι; Ότι είσαι ζωντανός, δεν έχεις πεθάνει. Hello, δεν είσαι δέντρο, μπορείς να μετακινηθείς.

– Οι διαλέξεις σας έχουν θέμα τον «φόβο της γελοιότητας στην τέχνη του χορού». Τι είναι για εσάς γελοίο;

Μ.Μ.: Ο,τιδήποτε είναι ακατέργαστο, μη λουστραρισμένο και βρώμικο, μπορεί να εμπεριέχει το στοιχείο της γελοιότητας. Κάτι που έχει τσαλακωθεί. Και ο πόνος του άλλου μπορεί να προκαλέσει γέλιο σε αυτόν που τον βλέπει.

Σ.Κ.: Ο άνθρωπος, όμως, δεν γελάει επειδή είναι σαδιστής. Δεν γελάς επειδή είσαι κακός. Γελάς γιατί το ίδιο συμβαίνει και σ’ εσένα. Γι’ αυτό η τέχνη του κλόουν είναι πολύ καθαρτική, και για τον performer αλλά και για το κοινό. Γελάς με το λάθος, με το πρόβλημα. Βλέπεις έναν άνθρωπο στη σκηνή που είναι μες στα προβλήματα και που του συμβαίνουν όλο ατυχίες και… γελάς; Δεν ντρέπεσαι; Γελάς με τον πόνο μου; Όχι! Γελάς γιατί ταυτίζεσαι. Σου φεύγει από πάνω σου ένα βάρος, ότι, ναι, μπορώ να κάνω κι εγώ λάθος.

– Είστε από τους πρώτους που έφεραν και πραγματοποίησαν clown variety show στην Ελλάδα. Πώς μπήκατε σε αυτό;

Μ.Μ.: Κατά τύχη. Ξεκινώντας από πολύ μικρή ηλικία στη δημιουργία, πάντα τα έργα μου είχαν το στοιχείο και την τεχνική της κωμωδίας, τα χαρακτηριστικά του comedy. Τις ανατροπές, τον ρυθμό. Χωρίς, όμως, εγώ να το γνωρίζω. Σιγά σιγά άρχισα να ψάχνομαι. Είχα ανοίξει ένα studio στου Ψυρρή και, κατά τύχη, ήρθε το πρώτο σεμινάριο clown, με την Gözde Atalay και τον Παναγιώτη Κόκκορη. Στο δεύτερο σεμινάριο σκέφτηκα να συμμετάσχω κι εγώ. Κι εκεί μου άνοιξε μία πόρτα! Βρήκα όλα αυτά που σκεφτόμουν κι αισθανόμουν και μάλιστα τα βρήκα και γραπτά και με κανόνες. Και λύσσαξα από τότε. Είναι ένας κόσμος δύσκολος, γιατί χρειάζεται να είσαι αυθεντικός και να έχεις συνέπεια, αλλά με καλύπτει πλήρως.

-Ποια είναι η σχέση του κοινού στην Ελλάδα με το θέατρο κλόουν;

Σ.Κ.: Η αλήθεια είναι ότι στην αρχή ήμουν πάρα πολύ διστακτική πώς θα πάρει το ελληνικό κοινό τον θεατρικό κλόουν. Και τελικά είδα ότι συμμετέχουν οι Έλληνες, ανταποκρίνονται, αντιδρούν, θέλουν να ανέβουν στη σκηνή και να μιλήσουν. Είναι πολύ μπροστά ο Έλληνας. Εγώ εξεπλάγην λίγο, επειδή μπορεί να ήμουν και κάπως πιο προκατειλημμένη, ότι είμαστε συντηρητική κοινωνία.

– Τι είναι η «Α ΚΙΝ», η ομάδα που διευθύνετε καλλιτεχνικά;

Μ.Μ.: Το «Α ΚΙΝ» προέρχεται από την ακινησία. Επειδή θεωρώ ότι η ακινησία εμπεριέχει τη μεγαλύτερη μορφή κίνησης, ονόμασα το 1997 την επαγγελματική ομάδα μου «Α ΚΙΝ». Επίσης, επειδή αγαπάω πάρα πολύ τους ανθρώπους, ξεχώρισα το Α από το ΚΙΝ. Το Α είναι ο άνθρωπος. Βέβαια, η «Α ΚΙΝ» δεν υπάρχει πια γραφειοκρατικά, έκλεισε μετά τον covid. Τα πράγματα, όμως, δεν πεθαίνουν έτσι απλά. Μπορεί να μην υπάρχει αυτός ο συγκεκριμένος χώρος, αλλά συνεχίζουν και τα μαθήματά μου και τα σεμινάριά μου και οι δημιουργίες. Έρχονται κοντά άνθρωποι που θέλουν να δημιουργήσουν, από οποιαδήποτε μορφή τέχνης, ερασιτέχνες κι επαγγελματίες.

– Μπορεί να έρθει στην «Α ΚΙΝ» και κάποιος που δεν έχει κανένα σχετικό υπόβαθρο;

Μ.Μ.: Για εμένα τέτοιου είδους άνθρωποι είναι μεγάλο challenge [πρόκληση]. Αν καταφέρεις έναν άνθρωπο χωρίς σχετική εμπειρία να τον ανεβάσεις πάνω στη σκηνή, να υλοποιήσει την ιδέα του και να είναι χαρούμενος γι΄ αυτό που έχει κάνει, τότε είσαι καλός στη δουλειά σου. Έχεις πετύχει.