Ολιβιέρο Τοσκάνι: Ο άνθρωπος που άλλαξε τον κόσμο της διαφήμισης

Συνέντευξη: Γιώργος Τούλας

Επέστρεψε φέτος εκεί από όπου ξεκίνησε. Ο κόσμος τον έμαθε με τις καμπάνιες της Μπένετον. Στην πραγματικότητα όμως υπήρξε υπερδραστήριος και  σήμερα περνά και πάλι μια φάση τρελής δημιουργίας. Είναι ένας συναρπαστικός άνθρωπος, μια σκεπτόμενη κεφαλή που με το φακό του καταφέρνει να ξύσει πίσω από τον αμφιβλυστροειδή, να προκαλέσει δονήσεις στον εγκέφαλο. Ο Μπένετον τον κάλεσε ξανά κοντά του. Ο Γιώργος Τούλας τον συνάντησε πριν μερικά χρόνια στην Θεσσαλονίκη.

–Πώς είστε αυτή την εποχή; Νοσταλγείτε κάτι από τα χρόνια της συνεργασίας μας με τη Μπένετον;

-Είμαι μια χαρά. Δεν νομίζω πως έχασα τίποτα αφήνοντας τη Μπένετον. Ότι είχα συνεχίζει νάναι μαζί μου. Εκείνοι μάλλον με έχασαν. Βέβαια έχασα τα χρήματα που έβγαζα και το τεράστιο προμόσιον που είχα εκεί. Αλλά τώρα πια δουλεύω στα αλήθεια καλύτερα. Κάνω περισσότερα εντιτόριαλ μόδας, κάνω βιβλία, περιοδικά. Ετοίμασα ένα επετειακό αφιέρωμα για τα 30 χρόνια της Λιμπερασιόν, κάνω μόδα. Δεν νομίζω ότι νοσταλγώ τίποτα.

–Θα ξανακάνατε κάτι παρόμοιο;

-Δεν σχεδιάζω ποτέ ξέρετε. Ειλικρινά δεν ξέρω αν θα το ξανάκανα.

-Δηλαδή μου λέτε ότι πάτε σε ότι τύχει;

–Είμαι προνομιούχος άνθρωπος. Μπορώ και δουλεύω για διαφορετικά πρότζεκτ σε μέρη σαν την Fabrica στην Τοσκάνη, να ταξιδεύω πολύ, να εκθέτω δουλειές μου σε όλο τον κόσμο, σαν αυτή με τους μελλοθάνατους, μια άλλη για την οστεοπόρωση με εικόνες σωμάτων, μία ενάντια στον Φιντέλ Κάστρο που ανοίγει τώρα στην Ισπανία με εικόνες αντιφρονούντων, ή μία άλλη με το τι έκαναν οι Ναζί στην Ιταλία που κάνει το γύρο της χώρας. Όταν έφυγα από τη Μπένετον το ήθελα. Ήταν πολύ πιεστική δουλειά.

–Δουλέψατε για καιρό στη μόδα.

-Και συνεχίζω ακόμη. Μόλις τέλειωσα μια δουλειά για αμερικάνικο περιοδικό, ενώ κάνω και διάφορα άλλα πράγματα.

-Πιστεύετε ότι στη μόδα έχουν συμβεί όλα και ανακυκλώνονται ή υπάρχουν πράγματα ακόμα να γίνουν;

–Έχουν γίνει σχεδόν όλα. Περιμένω και γω το νέο που θα έρθει. Οι νέοι κάνουν φρέσκα πράγματα που μου αρέσουν. Θέλω όμως να δω μια νέα ηθική. Ότι συμβαίνει στη μόδα είναι ίδιο με αυτό που συνέβαινε πριν 40 χρόνια. Απλά τώρα είναι πιο εμπορικό. Τα περιοδικά είναι ίδια και ίσως χειρότερα. Έχω δουλέψει για την πρώτη ιταλική Vogue και για όλα τα μεγάλα περιοδικά. Δεν υπάρχει πια δημιουργία. Τώρα είναι όλα απλά προϊόντα προς πώληση. Η μόδα δεν ανήκει σε ένα κοινωνικό ή πολιτικό όραμα. Το μίνι ας πούμε άλλαξε τη ζωή των γυναικών πιο πολύ και από την κοινωνιολογία. Θέλω να δω κάτι τέτοιο να ξανασυμβαίνει. Τώρα το μόνο που κάνει η μόδα είναι τα κορίτσια ανορεξικά. Αυτό κάνει η μόδα.

–Αντιμετωπίσατε συχνά προβλήματα με τη λογοκρισία. Πιστεύετε ότι σήμερα τα πράματα είναι καλύτερα;

-Νομίζω πως είναι το ίδιο. Όσο η κοινωνία έχει ταμπού, αρνείται να αποδεχτεί πολλά πράγματα. Το σεξ είναι ακόμα πρόβλημα. Η θρησκεία, η ζωή, ο θάνατος το ίδιο. Κανείς δεν μιλά για το θάνατο στον κόσμο της επικοινωνίας. Είναι οδηγία αυτό. Είναι ταμπού. Ξέρετε πρέπει να είμαστε για πάντα εδώ για να καταναλώνουμε. Ζούμε σε ένα κόσμο προστατευμένο. Φοβόμαστε να κάνουμε τα πάντα. Μπορεί από αφέλεια, για οικονομικούς λόγους ή για ηθικούς. Δεν παίρνουμε ρίσκα. Κυρίως στη δημιουργία.

-Είχατε πει παλιά ότι ο εργοδότης που θα σας προσλάβει, όπως ο Μπένετον, πρέπει να έχει κουράγιο. Ισχύει ακόμα ή βάλατε νερό στο κρασί σας;

-Τα πράγματα είναι χειρότερα τώρα. Δεν με νοιάζει η φόρμα, η αισθητική αλλά μόνο η ανθρώπινη κατάσταση.

-Μοιάζει να σας απασχολεί συχνά το τι συμβαίνει στον κόσμο.

-Όχι τόσο πολύ. Δεν μπορώ να εξηγήσω γιατί διάφορα άσχημα πράγματα συμβαίνουν στον κόσμο. Ξέρω πως δεν μπορώ να αλλάξω τον κόσμο. Αλλά από την άλλη δεν απαγορεύεται να λες ότι σκέφτεσαι. Ζούμε σε μια δημοκρατία και θέλω να μπορώ να λέω ελεύθερα ότι θέλω. Δεν με νοιάζει αν μου κάνουν κριτική και αν λένε ότι είμαι λάθος.

–Δηλαδή ακούτε όλες τις κριτικές που σας γίνονται χωρίς να θυμώνετε;

-Συνήθως τις δέχομαι. Έχουν πιο πολύ ενδιαφέρον από τα κομπλιμέντα. Βρίσκω και τη χειρότερη κριτική ενδιαφέρουσα. Τις σέβομαι, δεν λέω ότι είναι ηλίθιες ή λάθος. Είναι χρήσιμες. Όλες. Σκέφτεσαι και καταλαβαίνεις γιατί κάποιος λέει αυτό ή εκείνο. Με ενδιαφέρει ο διαφορετικός λόγος.

-Υπάρχουν πράγματα τριγύρω που σας κάνουν να ελπίζετε; Νέες ιδέες ας πούμε.

-Αν επιζήσουμε και δεν καταστρέψουμε τον πλανήτη γιατί κάποιος δεν πάτησε το λάθος κουμπί, θα γίνουμε καλύτεροι, είμαι σίγουρος. Πρέπει να περάσουμε από τα σκατά για να γίνουμε καλύτεροι. Δεν πιστεύω ότι με το να κηρύσσεις τον πόλεμο σε μια χώρα τη βοηθάς. Αυτό συνέβαινε εξήντα χρόνια πριν που οι Ιταλοί σκότωναν τους Έλληνες. Πήγαμε σε πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν που θυμίζουν εκείνες τις εποχές.

–Σκεπτόμενα μυαλά υπάρχουν γύρω μας;

-Ναι πιστεύω πως υπάρχουν. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν άνθρωποι που πρέπει να τους πιστέψουμε και να τους δώσουμε την ευκαιρία. Σε κάποια υπόγεια ίσως κάποια παιδιά φτιάχνουν το μέλλον. Στη μουσική τα βιβλία το σινεμά.

-Πριν σας γνωρίσω είχα μια αίσθηση πως είστε πεσιμιστής. Διαπιστώνω πως είστε πολύ αισιόδοξος.

–Δεν ήμουν ποτέ πεσιμιστής. Καθόλου. Οι πεσιμιστές υποκρίνονται ότι όλα είναι εντάξει. Δεν θέλουν να τα αλλάξουν. Όταν είσαι αισιόδοξος θέλεις την επανάσταση. Θέλεις να πάνε όλα καλύτερα. Κριτικάροντας το παρόν δεν γίνεσαι απαισιόδοξος. Ξέρετε ο παράδεισος τελικά ίσως να μην είναι σπουδαίος. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν θες να πάς.

-Βασίσατε τη δουλειά σας σε ένα μεγάλο βαθμό στην πρόκληση σοκ στο κοινό. Μετά την 9/11 και όσα ακολούθησαν νομίζω πως τα είδαμε όλα. Πιστεύετε πως μπορεί να μας σοκάρει πια τίποτε στο μέλλον;

-Νομίζω πως θάρθουν και άλλα. Δεν ξέρεις ποτέ τι είναι σοκαριστικό στ’ αλήθεια. Αλλά η 9/11 ήταν όντως ότι πιο απίστευτο είδα ποτέ. Αλλά το μέλλον μας επιφυλάσσει και άλλα.

-Πως σας φαίνεται η Αμερική;

-Είναι σπουδαία χώρα. Αν θες να μιλήσεις σπουδαία για μια χώρα για την Αμερική θα μιλήσεις. Αν θες να μιλήσεις άσχημα πάλι για την Αμερική θα μιλήσεις. Ζηλεύουμε γιατί η Αμερική έχει ότι ψάχνουμε εμείς. Εκεί ζούνε οι πιο άσπροι, οι πιο μαύροι, οι πιο Ιταλοί, οι πιο Έλληνες και οι πιο Αμερικάνοι.

–Με την Ευρώπη συγκλίνει ή αποκλίνει πια;

–Λένε πως η Ευρώπη είναι το κέντρο της κουλτούρας. Τρίχες. Η Ευρώπη είναι διαφορετική λόγω γλωσσών και εθνοτήτων. Στην Αμερική πρώτα είναι Αμερικάνοι. Τη μέρα που θα πούμε και μεις πως πρώτα είμαστε Ευρωπαίοι και μετά Ιταλοί ή Έλληνες θα πάμε καλά. Αλλά θα αργήσει. Είμαστε όλοι περήφανοι για τις εθνικότητες μας αλλά όχι γιατί είμαστε Ευρωπαίοι. Πιστεύω πως οι νέοι δεν πρέπει να σπουδάζουν στη χώρα τους αλλά σε άλλη χώρα. Δεν θα σχηματίζουν μόνο μία κουλτούρα. Θα κατανοήσουν διαφορετικές αξίες. Δεν είμαι περήφανος που είμαι Ιταλός, αλλά θέλω να είμαι περήφανος για ότι διαλέξω.

-Αλήθεια πως σας φαίνεται η Ιταλία του Μπερλουσκόνι;

-Νομίζω πως χάσαμε το πρεστίζ που είχε η χώρα. Όλα είναι γελοία. Ζούμε μια γελοία φάση. Οι άνθρωποι βαρέθηκαν τους πολιτικούς, δεν έχουν κουλτούρα. Η πολιτική είναι σαν το φανατισμό στο γήπεδο.

–Ακολουθείτε πιο πολύ το ένστικτο ή τη λογική;

-Πάω με το ένστικτο. Υπήρξα τυχερός. Το βλέπω γύρω μου και το πιστεύω. Είμαι υγιής, είμαι στα 63 και δουλεύουν όλα ρολόι. Αυτό είναι το πιο σημαντικό. Το πεπρωμένο ήταν γενναιόδωρο μαζί μου. Δεν νοιάζομαι για τα λεφτά. Δουλεύω γιατί μαρέσει ότι κάνω.

–Ποιο είναι το πιο σπουδαίο πράγμα που σας έμαθε η ζωή;

-Να ακολουθώ το ένστικτο νομίζω. Είμαι τυχερός που δεν νοιάζομαι για τη συναίνεση. Δεν με νοιάζει να με αποδέχονται όλοι και δεν γίνεται. Δεν μπορείς να αρέσεις σε όλους. Δεν απέκτησα περιουσία σχετική με τη δουλειά. Δεν έχω στούντιο, ούτε τίποτα. Έχω ένα χώρο και βοηθούς, αλλά ως εκεί. Έτσι είμαι ελεύθερος. Μπορεί να στείλω όποιον θέλω στο διάολο και να διαλέγω ότι θεωρώ καλύτερο.

-Ναι αλλά το λέτε αυτό με τη ασφάλεια των χρημάτων.

-Σίγουρα, απλά ποτέ δεν φτάνουν και πάντα θέλεις περισσότερα. Έχω σπίτια, μια φάρμα και 65 άλογα. Όμως δεν είναι αυτός ο πλούτος μου. Πλούτος είναι ότι θα πάω για σκι με τους φίλους μου το άλλο Σαββατοκύριακο. Θα πάρουμε το τραίνο από το Παρίσι και θα πάμε. Μετά από μια τρελλή βδομάδα στο Ελσίνκι, τη Μαδρίτη, τη Θεσσαλονίκη και το Παρίσι.

-Σας κουράζουν τόσα ταξίδια;

–Νοιώθω σαν τζάνκι ώρες ώρες.

-Σπίτι νοιώθετε κάποιο μέρος;

-Θα σας πω μια ιστορία για να καταλάβετε. Πριν λίγες μέρες ξύπνησα σε ένα ξενοδοχείο. Νόμισα ότι είμαι στο σπίτι μου. Στο κρεβάτι μου. Γύρισα λοιπόν χαλαρά προς την άκρη του, πιστεύοντας πως υπήρχε πολύς χώρος, όπως στο κρεβάτι μου. Όμως ήμουν αλλού και έπεσα κάτω.

–Με όλα αυτά που λέτε να υποθέσω ότι βλέπετε και μπερδεμένα όνειρα.

-Δεν βλέπω όνειρα ποτέ. Ή τουλάχιστον δεν τα θυμάμαι.

Ο Ολιβιέρο Τοσκάνι γεννήθηκε το 1942 στο Μιλάνο. Σπούδασε φωτογραφία στην Kunstgewerbeschule της Ζυρίχης. Συνεργάστηκε με τα μεγαλύτερα γυναικεία περιοδικά, όπως τα “Elle”, “Vogue”, “Lei”, “G.Q.”, “Harper’s Bazaar”. 

Υπήρξε εμπνευστής περίφημων διαφημιστικών εκστρατειών για λογαριασμό μεγάλων επιχειρήσεων στο χώρο της μόδας, όπως Jesus Jeans, Prenatal, Valentino, Esprit και Fiorucci. Το 1982 άρχισε τη συνεργασία του με την Benetton, προσανατολίζοντας την επικοινωνιακή πολιτική της επιχείρησης στην κοινωνική θεματική και ειδικότερα στα μηνύματα ειρήνης και ανεκτικότητας.

Έχει πάρει πολλά βραβεία, ανάμεσα στα οποία το Grand Prix d’ Aifichage, το Grand Prix Unesco και, το 1989, το Χρυσό Λιοντάρι του Φεστιβάλ των Κανών για τηλεοπτικό σποτ. Το 1995 δημοσίευσε το La pub est une charogne qui nous sourit και το Ciao Mamma, το 1991 ανέλαβε δημιουργικός διευθυντής του περιοδικού “Colors” και το 1993 διευθυντής του κέντρου επικοινωνιακής έρευνας Fabrica.