Άννα Μυκωνίου – Αθανάσιος Κολαλάς: Οι άνθρωποι πίσω από το Φεστιβάλ Επταπυργίου

Για έκτη χρονιά, το Φεστιβάλ Επταπυργίου ετοιμάζεται να προσφέρει στο κοινό της Θεσσαλονίκης μαγικές βραδιές με παραστάσεις υψηλού επιπέδου, θεματικές και συνήθως και ειδικά φτιαγμένες για την διοργάνωση.

Μεγαλύτερο σε διάρκεια (5 Ιουνίου μέχρι και 23 Ιουλίου), το Φεστιβάλ θα παρουσιάσει 7 παραγωγές (όπερα, αφιερώματα, βραδιές ποίησης και μουσικής, συναυλίες έντεχνης μουσικής), σε 15 παραστάσεις, στις οποίες συμμετέχουν 270 καλλιτέχνες και υποστηρίζονται από 45 τεχνικούς. Συντελεστές είναι εξαιρετικοί καλλιτέχνες, οι περισσότεροι από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.

Φέτος ο καλλιτεχνικός προγραμματισμός χτίζεται γύρω από τη γυναίκα, τη γυναίκα των διαφορετικών τόπων και χρόνων. Η γυναίκα ήταν πάντα κεντρικό πρόσωπο στην τέχνη. Η τέχνη την λάτρεψε, της συμπαραστάθηκε, την εξιδανίκευσε. Η μάνα, η σύντροφος, η δημιουργός, η καλλιτέχνης, θύμα αλλά και αγωνίστρια, η γυναίκα που καταπιέζεται και «απειλείται».

Για τον προγραμματισμό του Φεστιβάλ, τους θεματικούς άξονες του αλλά και την στενή, πλέον, σχέση του με το κοινό και τους καλλιτέχνες της Θεσσαλονίκης, μιλούν οι δύο “ηθικοί αυτουργοί” του. Οι άνθρωποι που το δούλεψαν από το ξεκίνημα του, το οραματίστηκαν και το γιγάντωσαν στο πέρασμα των χρόνων. Η Άννα Μυκωνίου που βρίσκεται στο τιμόνι του Κέντρου Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας από το 2015 και ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ, Αθανάσιος Κολαλάς εξηγούν στην Parallaxi πώς είναι να δημιουργείς ένα μεγάλο φεστιβάλ!

Ποιοι είναι οι βασικοί άξονες του Φεστιβάλ Επταπυργίου φέτος;

Αθ. Κολαλάς: Φέτος ο καλλιτεχνικός μας προγραμματισμός στήθηκε γύρω από την γυναίκα. Σοκαρισμένοι από τα περιστατικά έμφυλης βίας, που αυξάνονται ολοένα, νιώσαμε ότι έπρεπε να ρίξουμε τα φώτα πάνω στη γυναίκα, να μην μείνουμε αδιάφοροι σε ό, τι συμβαίνει γύρω μας και μας αφορά. Με αυτό το σκεπτικό επιλέχθηκε η Όπερα «Παλιάτσοι» του Λεονκαβάλλο, όπου κατ’ ουσίαν είναι μια ιστορία γυναικοκτονίας που την «πειράζουμε» με τέτοιο τρόπο, ώστε να διευρυνθεί σε ιστορία ενδοοικογενειακής βίας,  που έχει τη γνωστή τραγική κατάληξη. Από το  φετινό φεστιβάλ που είναι αφιερωμένο στη γυναίκα δεν θα μπορούσε να λείπει και το αφιέρωμα στις γυναίκες στιχουργούς και συνθέτες, που από πέρσι συζητάμε με την Μαργαρίτα Ζορμπαλά και την Μαρία Παπαγεωργίου «……Γυναίκες δημιουργοί». Και βέβαια επιλέχθηκε μια σπουδαία καλλιτέχνης η Ευανθία Ρεμπούτσικα, για να στηθεί γύρω της η φετινή αφιερωματική βραδιά του Φεστιβάλ Επταπυργίου. Μια μουσικός που μας χάρισε αγαπημένες μελωδίες και  μας ταξιδεύει με μουσικές γεμάτες χρώματα και μυρωδιές Ανατολής και Δύσης, πάντα με την δική της τρυφερή γυναικεία ματιά.  Και φυσικά, ο «Φεδερίκο Γκαρσία Λόρκα», ο ποιητής και θεατρικός συγγραφέας που θα λέγαμε ότι μέσα από τα έργα του παρουσίασε, μελέτησε, αγκάλιασε εν τέλη τις γυναίκες της εποχής του, θα τιμηθεί στις βραδιές ποίησης και μουσικής, όπου μέσα από  αφηγήσεις, απαγγελίες, και μελοποιημένα ποιήματα θα στηθεί ουσιαστικά μια ατμοσφαιρική παράσταση γύρω από τον Ανδαλουσιανό ποιητή. Τέλος εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι ένας επιχορηγούμενος δημόσιος φορέας πρέπει να πηγαίνει κόντρα στο ρεύμα, να καταθέτει προτάσεις που κάποιος θα τις θεωρούσε «αντιεμπορικές», αλλά που έχουν ένα δικό τους ισχυρό καλλιτεχνικό αποτύπωμα. Αυτός είναι και ο λόγος που συμπεριλάβαμε στο πρόγραμμα το «#SKGlive! Από την παράδοση στο σύγχρονο», με  τέσσερα Βορειοελλαδίτικα μουσικά σχήματα, που θα παρουσιάσουν την δουλειά τους και είμαι σίγουρος ότι θα γοητεύσουν το κοινό.

Πώς αποφασίσατε να φτιάξετε μία μεγάλη παράσταση για τον Λόρκα; Τι είναι αυτό που ξεχωρίζετε από αυτόν;

Α. Μυκωνίου: Τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Επταπυργίου, παρουσιάζουμε ένα υβριδικό, νέο είδος παράστασης, τις βραδιές ποίησης και μουσικής. Το υποβλητικό αυτό μνημείο υπαγορεύει εκδηλώσεις «ιδιαίτερες». Από το πρώτο Φεστιβάλ, το 2019, το κοινό αγκάλιασε τις βραδιές ποίησης και μουσικής και είναι φυσικό επακόλουθο να τις καθιερώσουμε! Φέτος είχα αρχικά αποφασίσει να ασχοληθώ με μια γυναίκα ποιήτρια αλλά με ένα περίεργο τρόπο είχε καρφωθεί ο Λόρκα στο μυαλό μου. Οι ηρωίδες κυρίως των θεατρικών του έργων με στοίχειωναν. Δεν τον απασχολούν τόσο οι αντιδράσεις των ανδρών στα θεατρικά του έργα. Είναι γραμμένα, για να φωτίσουν την γυναικεία ψυχοσύνθεση. Η Μαριάνα Πινέδα, η Μπερνάλτα Άλμπα και οι κόρες της, η Δόνα Ροζίτα, η Νύφη στον Ματωμένο γάμο, η θαυμαστή  Μπαλωματού, η Γέρμα, η Μπελίσα είναι οι ηρωίδες του. Γυναίκες που ζουν σε μια σκληρή ανδροκρατούμενη κοινωνία, εγκλωβισμένες σε προκαταλήψεις και στερεότυπα, αλλά και σε κανόνες που έχουν θεσπιστεί από άνδρες. Ο Λόρκα συνθέτει τα πορτραίτα τους και αναλύει τον ρόλο τους μέσα σε μια πατριαρχική κοινωνία που ο μισογυνισμός είναι βαθιά ριζωμένος. Αυτό είναι που με ιντριγκάρισε σε αυτή την μελέτη. Και αυτό είναι που θα φωτίσουμε στο Επταπύργιο μέσα από αποσπάσματα από 20 μελοποιημένα ποιήματα και απαγγελίες.

Το Φεστιβάλ έχει μείνει στη συνείδηση των θεατών, ως μια διοργάνωση που υπάρχει η δυνατότητα να δούμε μεγάλα και σπουδαία θεάματα. Φέτος, ανυπομονούμε για την όπερα του Ruggero Leoncavallo «I Pagliacci». Πείτε μου περισσότερα γι’ αυτό

Αθ. Κολαλάς: Πραγματικά το Φεστιβάλ στοχεύει στο να παράγει καλλιτεχνικά προϊόντα που δύσκολα θα τολμούσαν ιδιώτες παραγωγοί ή άλλοι φορείς. Η όπερα αποτελεί ίσως το πιο περίπλοκο και δύσκολο είδος τέχνης μιας και περιλαμβάνει θέατρο, μουσική, εικαστικά, και ως εκ τούτου σπάνια χαιρόμαστε παραγωγές όπερας στην πόλη μας, πόσο μάλλον παραγωγές που είναι φτιαγμένες από το δυναμικό της πόλης. Με επιλεγμένο ρεπερτόριο, προσιτό εισιτήριο και αξιολογότατες παραγωγές προσδοκούμε να συμπληρώσουμε το κενό αυτό που υπάρχει στα καλλιτεχνικά δεδομένα της πόλης και παράλληλα να εκπαιδεύσουμε το κοινό και ειδικότερα τους νέους. Παράλληλα βέβαια δε μπορούμε να μην επηρεαζόμαστε από την κοινωνική καθημερινότητα. Ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός γυναικοκτονιών ειδικά στη χώρα μας αλλά και η καθολική προσπάθεια για αντιμετώπιση του φαινομένου, μας ανάγκασαν να διαλέξουμε ένα έργο που θα «είχε κάτι να πει» σχετικά. Σημειωτέων, καθώς σκηνοθετώ κιόλας την συγκεκριμένη παραγωγή, από την αρχή αισθανόμουνα ότι δραματουργικά έπρεπε να μετακινήσουμε κάπως το κέντρο βάρους της όπερας ( πέρα από το δράμα του Παλιάτσου, και την δολοφονία της γυναίκας του απλά λόγω απιστίας) προς την καθημερνή μας πραγματικότητα, δηλαδή την βία- ενδοοικογενειακή και έμφυλη.  Μελετώντας το έργο αποδομήθηκαν όλοι οι ανδρικοί χαρακτήρες και διαπίστωσα ότι στην πραγματικότητα η πρωταγωνίστρια είναι ανάμεσα σε μια διελκυστίνδα  τριών ανδρών που κακοποιητικά, ο κάθε ένας με τον τρόπο του, την τραβάει προς το μέρος του. Η  ιστορία παρακολουθεί τη σχέση των πρωταγωνιστών ενός περιοδεύοντος θιάσου της Commedia del Arte. Δραματουργικά, παρά το εξαιρετικά συγκινησιακό αποτύπωμα που αφήνουν οι ευαίσθητες στιγμές που ο συνθέτης χαρίζει στον Παλιάτσο, ή το φαινομενικά τρυφερό ερωτικό ντουέτο, κάτω από την επιφάνεια κρύβονται δύο χαρακτήρες που προσεγγίζουν την πρωταγωνίστρια είτε χειριστικά είτε κακοποιητικά και με τρόπο τέτοιο που δε της επιτρέπουν ούτε να το καταλάβει ούτε και να αντιδράσει. Και αυτό είναι επίσης και ένα από τα μηνύματα που θέλουμε να περάσουμε, μπορεί δηλαδή κάτι να μοιάζει αθώο ή να μας έχει πείσει ότι είναι φυσιολογικό, δε σημαίνει όμως ότι είναι κιόλας. Η ενημέρωση σχετικά με κακοποιητικές συμπεριφορές (λεκτικές η και σωματικές) και η σωστή ανάγνωση ακόμα και των πρώιμων σημάτων τους, είναι βασικό στοιχείο για την εξάλειψη τέτοιων καταστάσεων και πραγματικά ελπίζουμε μέσα από τη φετινή μεγάλη μας παραγωγή ναι ευαισθητοποιήσουμε, στοχεύοντας σε μια κοινωνία λίγο ποιο υγιή και ασφαλή για όλους.

Πόση ευθύνη έχει ένας θεσμός όπως το Φεστιβάλ Επταπυργίου κάθε χρόνο για εσάς, όταν καλείστε να φτιάξετε ένα πρόγραμμα αντάξιο των προηγούμενων χρόνων και της αποδοχής;

Αθ. Κολαλάς: Το Φεστιβάλ Επταπυργίου αποτελεί αυτή την στιγμή έναν από τους σημαντικότερους πολιτιστικούς θεσμούς. Βαδίζοντας στον έκτο χρόνο του και έχοντας αναλάβει τα καλλιτεχνικά ηνία του από την πρώτη χρονιά, νιώθω ότι η ευθύνη είναι μεγάλη και το άγχος μεγαλύτερο. Αλλά είναι και μεγάλη η ικανοποίηση να βλέπουμε την ανταπόκριση του κοινού, σε όλο αυτό που ετοιμάζουμε, μέσα σε 6 μήνες προετοιμασίας. Ήδη 4 από τις παραστάσεις μας είναι sold out και η προπώληση στις υπόλοιπες είναι πολύ ικανοποιητική. Στο φετινό Φεστιβάλ υπογράφουμε πέντε δικές μας παραγωγές  αξιοποιώντας το ντόπιο καλλιτεχνικό δυναμικό. Είναι σημαντικό να έχεις τον πλήρη έλεγχο και αυτό είναι το συστατικό που κάνει την διαφορά. Τα τελευταία χρόνια τα περισσότερα Φεστιβάλ της χώρας απλά υποδέχονται και φιλοξενούν παραγωγές καλλιτεχνικές που στήνονται στην Αθήνα. Εμείς αντίθετα παρουσιάζουμε νέο πρωτογενές «προϊόν» στο οποίο συμμετέχουν αξιοκρατικά οι καλύτεροι. Χαιρόμαστε που ο κόσμος το υποστηρίζει και το εισπράττει όλο αυτό.

Έχοντας πολλά χρόνια θητείας στον πολιτισμό, ποια είναι η αίσθηση σας για το κοινό της Θεσσαλονίκης; Είναι ένα κοινό δύσκολο, απαιτητικό;

Α. Μυκωνίου: Το κοινό της Θεσσαλονίκης είναι δίκαιο, αυστηρό αλλά και γενναιόδωρο. Σέβεται τους καλλιτέχνες, ενθουσιάζεται και χειροκροτεί το ποιοτικό θέαμα αλλά και δεν ανέχεται, δεν καταπίνει «τις αρπαχτές». Έχω δει να αποθεώνει αξιόλογες προσπάθειες νέων ανθρώπων, από όπου και αν προέρχονται και να καταβαραθρώνει καλλιτεχνικές αστοχίες αναγνωρισμένων ονομάτων. Γι’ αυτό και το φοβούνται πολλές φορές παραγωγοί και καλλιτέχνες. Τη Θεσσαλονίκη δεν την ξεγελάς με επάργυρα μπακίρια. Πρέπει να διαχωρίσουμε όμως το υπάρχον από το εν δυνάμει κοινό. Το υπάρχον είναι αυτό που από την παρακολούθηση μιας εκδήλωσης ή ενός πολιτιστικού γεγονότος αντλεί ικανοποίηση. Το εν δυνάμει είναι αυτό στο οποίο πρέπει να  παρασχεθεί πληροφόρηση, κίνητρα και μύηση για να μπορέσει να ενταχθεί στο υπάρχον κοινό. Δεν το κρύβω ότι μας ενδιαφέρει το εν δυνάμει κοινό, γιατί είναι μεγαλύτερο αριθμητικά και δυσκολότερο να το προσεγγίσεις. Αυτή είναι μια  μεγάλη πρόκληση. Κατ’ ουσίαν είναι ένα κοινό που χρειάζεται να δημιουργηθεί, να μορφοποιηθεί και κυρίως να εκπαιδευτεί σωστά. Είναι ένας στόχος μακροπρόθεσμος που απαιτεί συνέχεια, συνέπεια και επιμονή. Και είναι και ένας στόχος που απαιτεί υπευθυνότητα γιατί το εν δυνάμει κοινό εκπαιδεύεται αλλά και απογοητεύεται, χτίζεται αλλά και γκρεμίζεται.

Κρατάω και τη διάθεση σας να προβάλετε τους καλλιτέχνες της Θεσσαλονίκης μέσω αυτού του Φεστιβάλ αλλά και όχι μόνο. Αρκούν όμως κάποιες διοργανώσεις για να κρατήσουν το καλλιτεχνικό δυναμικό στην πόλη και να μην αναγκαστούν να φύγουν στην Αθήνα ή θα πρέπει να γίνουν κι άλλες κινήσεις στην πόλη – όχι απαραίτητα από εσάς μόνο – ώστε να κρατήσουμε τους καλλιτέχνες στη Θεσσαλονίκη;

Α. Μυκωνίου: Ξεκινάω με μια γενική διαπίστωση για να αναπτύξω τον προβληματισμό  μου. Τα σημαντικά πολιτιστικά, προϊόντα κάθε μορφής, θέατρο, χορός, μουσική, εικαστικά μορφοποιούνται στην Αθήνα και μετά περιοδεύουν σε θέατρα, φεστιβάλ φιλοξενίας και σκηνές σε όλη την Ελλάδα. Το πρόβλημα που δημιουργείται ως επακόλουθο – γνωστό εδώ και χρόνια-  αφορά τους  καλλιτέχνες της Περιφέρειας. Αναγκάζονται να πάρουν τον δρόμο για την Πρωτεύουσα ή αρκούνται σε πολύ λιγότερα ή πέφτουν σε ένα λήθαργο απραξίας. Εμένα αυτό με πονάει από την ώρα που ανέλαβα, εδώ και εννέα χρόνια. Έχω αποχαιρετήσει εξαιρετικούς συνεργάτες που δεν άντεξαν την «ανομβρία» της Θεσσαλονίκης. Πρέπει να κρατήσουμε τους καλλιτέχνες μας στον τόπο τους. Και σίγουρα δεν αρκούν κάποιες διοργανώσεις μεμονωμένες, δεν αρκεί το Φεστιβάλ Επταπυργίου που δίνει χώρο σε δημιουργούς της πόλης, δεν αρκεί ούτε και το #SKGLIVE Music FEST, που θεσπίσαμε φέτος. Όλα αυτά είναι σταγόνα στον ωκεανό. Και θα σας πω που εντοπίζω μέρος του  προβλήματος.  Πέρα από κάποιες αξιόλογες ιδιωτικές πρωτοβουλίες και τους εποπτευόμενους από το ΥΠΠΟΑ φορείς -το ιστορικό ΚΘΒΕ, την αξιόλογη Κρατική Ορχήστρα μας και το Μέγαρο μουσικής Θεσσαλονίκης-  ελάχιστοι  είναι οι πολιτιστικοί φορείς, οι δήμοι  που τολμούν να εμπλακούν με την δημιουργία. Να στήσουν δηλαδή καλλιτεχνικά κάτι νέο, πάνω σε μια φρέσκια ιδέα, πάντα σε συνάφεια με τα ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά και να αξιοποιήσουν καλλιτέχνες της Περιφέρειας. Και αν αυτό μοιάζει δύσκολο, τουλάχιστον ας επιλέγουν για τα καλοκαιρινά τους Φεστιβάλ και νεότερους καλλιτέχνες και ντόπια σχήματα και θεατρικές παραστάσεις. Και για να το κάνω πιο σαφές. Οι Δήμοι και οι ιδιώτες αντί να διαλέγουν για τα καλοκαιρινά τους Φεστιβάλ αποκλειστικά από τις 20-30 παραγωγές των Αθηνών θα πρέπει να προσκαλούν στο χώρο τους και ντόπια σχήματα, δίνοντας τους την δυνατότητα να εκφραστούν καλλιτεχνικά και να βιοποριστούν.

Είχατε «αντιστάσεις» που έπρεπε να αντιμετωπίσετε ή να ξεπεράσετε για να εδραιώσετε αυτό το Φεστιβάλ στη συνείδηση του κοινού;

Αθ. Κολαλάς: Στην αρχή οι δυσκολίες ήταν πολλές. Η εσωτερική αυλή ενός μνημείου, σχετικά άγνωστου στο μέσο Θεσσαλονικιό, έπρεπε να μεταμορφωθεί σε θεατρικό/ συναυλιακό χώρο. Σε ένα  χώρο πολιτισμού με μια ιδιαίτερη «ταυτότητα» και με μια ποιοτική και κλασική κατεύθυνση.  Αλλά ήταν και τα απλά θέματα που και αυτά όμως είχαν την βαρύτητα τους. Να εξοικειωθεί το κοινό με την πρόσβαση, με το ότι δεν πωλούνται νερά, αναψυκτικά και αλκοόλ στο χώρο, να πειστούν οι κυρίες να μην φορούν τακούνια.  Αλλά με υπομονή, χρόνο με τον χρόνο ο θεσμός μας κερδίζει έδαφος, γίνεται όλο και πιο γνωστός και αυτό είναι μεγάλη ανταμοιβή.

Ποιοι είναι οι στόχοι σας για το μέλλον, τόσο του Φεστιβάλ Επταπυργίου, όσο και άλλων κινήσεων ως Κέντρο Πολιτισμού Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας;

Α. Μυκωνίου: Στόχος μου είναι η  εξωστρέφεια του φορέα μου. Στόχος μας να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε οι παραγωγές του Φεστιβάλ Επταπυργίου,  να παρουσιάζονται σε όλη την Ελλάδα. Μόνον έτσι θα αξιοποιήσουμε πραγματικά το καλλιτεχνικό δυναμικό μας. Είναι μια πρόκληση και εμείς αγαπάμε τις προκλήσεις