Έλσα Μουρατίδου: «Αν δεν υπάρχεις στα αθηναϊκά πράγματα, η δουλειά σου είναι απίθανο να ακούγεται συχνά»

Αν μιλήσει κάποιος για τα πρόσωπα που περήφανα εκπροσωπούν τη μουσικής σκηνή της Θεσσαλονίκης δημιουργικά και με απόλυτη συνέπεια σε όσα κάνουν, το όνομα της Έλσας Μουρατίδου θα είναι σίγουρα στα πρώτα που θα πει.

Με προϋπηρεσία 20 χρόνων σε θέατρα, φεστιβάλ και σκηνές σε Ελλάδα και εξωτερικό (Τουρκία, Βουλγαρία, Ισπανία, Γαλλία, Γερµανία, Αυστραλία, και αλλού) και με τη συμμετοχή της σε εξαιρετικά μουσικά σχήματα όπως οι αγαπημένες Stringless, οι Argatia Ensemble, οι Tir Fada (κέλτικη µουσική) και projects όπως το «L’alma de Saloniko» με τραγούδια Ισπανοεβραίων της Θεσσαλονίκης και το «Plan C – Caucasus» με τραγούδια του Καυκάσου, η Έλσα Μουρατίδου επέστρεψε με μία νέα δισκογραφική δουλειά.

Η χαρισματική ερμηνεύτρια μαζί με το Elsa Mouratidou Sextet παρουσιάζουν λοιπόν το νέο τους άλµπουµ «Epsilon & Theta / Έρωτας & Θάνατος» με 12 τραγούδια που εξερευνούν τις βαθύτερες έννοιες του έρωτα και του θανάτου όπως ακριβώς αφήνει ο τίτλος του να εννοηθεί. Με στοιχεία από την ελληνική παράδοση και τις γειτονικές µουσικές παραδόσεις, αλλά µε µια φρέσκια, σύγχρονη µατιά, το άλμπουμ παντρεύει την αυθεντικότητα της παράδοσης µε τη σημερινή καλλιτεχνική έκφραση.

Με αφορμή την κυκλοφορία του άλμπουμ, η Έλσα Μουρατίδου μιλάει στην Parallaxi για την πορεία της στη μουσική και το νέο της βήμα!

Παρουσιάζεις μία νέα δισκογραφική δουλειά με έντονα τα παραδοσιακά στοιχεία. Πώς γεννήθηκε αυτή η δουλειά;

Νιώθω την παραδοσιακή μουσική σαν να είναι κάπως ο φυσικός μου χώρος. Όλα τα χρόνια που τραγουδώ, έχω βρεθεί σε διάφορα μουσικά σχήματα που την πραγματεύονται. Πρώτα οι ΒΟΡΕΙΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ, με βαλκανική μουσική και μπόλικη δόση αυτοσχεδιασμού, έπειτα οι Stringless, που αρχικά βασίστηκαν σε παραδοσιακό υλικό διαφόρων περιοχών της Ελλάδας και των Βαλκανίων. Το Argatia Ensemble, με μουσικές της Μαύρης Θάλασσας. Οι Tir Fada με παραδοσιακή μουσική από την Ιρλανδία και τη Σκωτία. Τώρα το L’alma de Saloniko trio, με σεφαραδίτικα και το Plan C (Caucasus) με μουσικές των λαών του Καυκάσου. Αλλά και πολλά άλλα που είχαν πιο βραχύβια μουσική πορεία. Παρ’ όλα αυτά δεν θεωρούμαι ακριβώς τραγουδίστρια παραδοσιακής μουσικής! Κι αυτό γιατί πάντα η αντιμετώπιση που είχα σε όλα τα είδη παραδοσιακής μουσικής ήταν με μια έντονη διάθεση πειραματισμού. Νομίζω, το «Epsilon & Theta» είναι αυτό που αντικατοπτρίζει καλύτερα το πως αντιλαμβάνομαι την παραδοσιακή μουσική και πως αγαπώ να την ερμηνεύω. Οπότε ήταν το φυσικό επακόλουθο της πορείας μου ως τώρα.

Θα πρέπει την παράδοση να την αντιμετωπίζουμε ως ένα μουσειακό είδος ή υπάρχουν ακόμα τρόποι να την εξελίξουμε και να τη φέρνουμε στο σήμερα;

Αυτή είναι η αιώνια ερώτηση! Πριν 20 χρόνια που είχε κυκλοφορήσει η δισκογραφική δουλειά με τους Βόρειους Εταίρους με τίτλο «Παράδοση a jazz» πάλι θυμάμαι αυτή ήταν η ερώτηση που μας έκαναν. Και τότε και τώρα, η απάντηση παραμένει για μένα ίδια. Η παράδοση, το λέει και η λέξη, είναι αυτό που παραδίδουν οι προηγούμενοι στους επόμενους. Πάντα προστίθενται νέα στοιχεία και παραδίδεται στους μεθεπόμενους! Οτιδήποτε δεν μετουσιώνεται, απονεκρώνεται. Όπως και η γλώσσα. Φυσικά, δεν έχουμε όλοι την ίδια άποψη πάνω σε αυτό. Αλλά για μένα, η προσκόλληση στο παρελθόν με τρόπο συντηρητικό κι όχι ανανεωτικό, είναι συνυφασμένη με επικίνδυνα εθνικά ιδεολογήματα. Και στην Ελλάδα το κόμπλεξ της ταύτισης της δημοτικής μουσικής με την περίοδο της χούντας είναι ένα πολύ δυνατό παράδειγμα. Κάναμε πολύ καιρό να τα αποσυνδέσουμε αυτά τα δυο και να αφήσουμε να συνεχίσουν τον δρόμο τους…

«Έρωτας και θάνατος» ο τίτλος του άλμπουμ και σκέφτομαι πόσο δίπλα ή απέναντι είναι τελικά αυτές οι δύο εμπειρίες;

Όπως έγραψα και στο ένθετο του δίσκου, είναι δυνάμεις που σε τραβούν από δυο αντίθετες μεριές, αλλά ταυτόχρονα κατά κάποιον μαγικό τρόπο εμπεριέχουν η μία την άλλη. Τόσο ισχυρή η μια, όσο και η άλλη. Όταν τελειώνει ο έρωτας, ένας μικρός θάνατος. Όταν χτυπάει την πόρτα ο θάνατος, κρατιέσαι με νύχια και με δόντια από τη ζωή, με ό, τι πιο ζωογόνο, τον έρωτα.

Από τη Μακεδονία μέχρι την Κρήτη κι από την Βουλγαρία μέχρι την Τουρκία τα τραγούδια που επέλεξες. Τι κοινό βρήκες ή τι σε γοήτεψε σε αυτά και τα χώρεσες σε μία δουλειά;

Είναι τραγούδια που με διαφορετικό τρόπο το καθένα, βρέθηκαν μπροστά μου σε διάφορες στιγμές της ζωής μου. Για παράδειγμα το «Kara toprak», το τούρκικο τραγούδι, το είχα ακούσει πρώτη φορά, όντας φοιτήτρια στην Κομοτηνή από φίλους μου που σπούδαζαν στην Κωνσταντινούπολη. Το Μακεδονίτικο, «Με μήνυσε η αγάπη μου», το άκουγα στην εφηβεία από τη δισκοθήκη του πατέρα μου, όπως και το πρώτο κομμάτι του δίσκου, που έρχεται από τον Πόντο. Θαρρείς και με διάλεξαν τα ίδια τα τραγούδια. Όταν τα έβαλα σε μια σειρά, από μόνα τους μου έδειξαν τι τα έδενε… Γιατί πάντα τον άνθρωπο τα ίδια πράγματα τον βασανίζουν, η ζωή και ο θάνατος. Και φυσικά ο έρωτας.

Το άλμπουμ ακούγεται πλέον μέσα από τα ραδιόφωνα του Βελιγραδίου, της Καταλονίας και της Μασαχουσέτης σε Σερβία, Ισπανία και ΗΠΑ αντίστοιχα όπως έγραψες εσύ. Πώς νιώθεις όταν έχει τόση ανταπόκριση η δουλειά σου;

Νιώθω όπως ακριβώς ένιωσα όταν πέρασα στο Πανεπιστήμιο (γέλια). Όλα τα γυμνασιακά μου χρόνια αισθανόμουν ότι ήμουν ανάμεσα σε ανθρώπους που δεν με κατανοούν κι ότι κάτι παράξενο τρέχει με την πάρτη μου! Όταν βρέθηκα στην Κομοτηνή, ξαφνικά βρέθηκα ανάμεσα σε κόσμο που είχα κοινά βιώματα και κοινή οπτική στα πράγματα. Τώρα αισθάνομαι ότι η μουσική μου, ακουμπάει ανθρώπους πέρα από τα σύνορα που νιώθουν κι αυτοί τη μουσική, κάπως σαν εμένα…

Πόσο μπορεί να δυσκολεύει έναν καλλιτέχνη που δεν ζει στην Αθήνα η απόφαση του να κάνει τέχνη και να πρέπει να τη διαδώσει;

Πάρα πολύ. Κακά τα ψέματα. Αν δεν υπάρχεις μέσα στα αθηναϊκά πράγματα, η δουλειά σου είναι απίθανο να ακούγεται συχνά, μέσα από κανάλια επικοινωνίας που διαχέουν τη μουσική σε  όλο τον Ελλαδικό χώρο. Αν δεν σε εκπέμπει η Αθήνα, δε σε ξέρει η Ελλάδα. Τέλος. Ό, τι ακούγεται από μέσα της Θεσσαλονίκης, αφορά το κοινό της Θεσσαλονίκης και πάλι ένα πολύ μικρό μέρος του. Από αυτή την άποψη είμαστε ένα μικρό χωριό.

Ποιες ήταν οι δικές σου δυσκολίες από παλιότερα μέχρι αυτόν τον καινούριο δίσκο;

Οι δικές μου δυσκολίες, σε ένα βαθμό σίγουρα έχουν να κάνουν με την επιλογή μου να μην κατεβώ στην Αθήνα. Αλλά και η επιλογή μου να κάνω οικογένεια και να δώσω ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ενέργειάς μου σε αυτό. Από κει και πέρα, κομμάτι μεγάλο έχουν και οι φόβοι μου. Αλλά και η μη ύπαρξη μέχρι στιγμής της ανάγκης να ξεχωρίσω από μια ομάδα και να κάνω κάτι που να έχει αποκλειστικά την προσωπική μου σφραγίδα.

Πόσο σε δυσκολεύει όλη αυτή η προώθηση ενός δίσκου που σήμερα πρέπει να την κάνει όλη ο ίδιος ο καλλιτέχνης και μάλιστα κυρίως, μέσα σε έναν τεράστιο ωκεανό ηλεκτρονικής πληροφορίας;

Η αλήθεια είναι ότι είναι πολύ δύσκολο. Γιατί αν δεν δείξω εγώ προσωπικά ότι έχω την δύναμη και τη διάθεση να “τρέξω” τον εαυτό μου, κανένας δε μπορεί να πιστέψει σε μένα, για να με βοηθήσει… Κάποιες φορές αισθάνομαι ότι πελαγώνω, κάποιες άλλες λέω ότι άργησα, και άλλες απλά σταματώ και λέω στον εαυτό μου “Κάνε ό, τι μπορείς κάθε φορά και μην αυτομαστιγώνεσαι για ό, τι άλλο έπρεπε να κάνεις”.

Είναι η Θεσσαλονίκη ένας τόπος που μπορεί κάποιος να δημιουργήσει καλύτερα σε σχέση με την πολύβουη Αθήνα; – Ποια υπερ και ποια κατά θα έλεγες; 

Μέχρι τώρα πίστευα πως ναι. Γιατί πάντα η μουσική σκηνή της πόλης ήταν ζωντανή. Μετά τη καραντίνα, όπου πάρα πολλοί μουσικοί έφυγαν οριστικά από εδώ, άρχισα να αισθάνομαι εγκλωβισμένη. Από την άλλη, είναι μικρή η πόλη, είναι συγκεκριμένα τα στέκια των μουσικών, λίγο να κυκλοφορήσεις θα πέσεις σίγουρα σε γνωστούς και φίλους. Και κάπως έτσι προκύπτουν ιδέες και μουσικές συνευρέσεις. Υπάρχει μια αθωότητα ακόμα σε αυτό το κομμάτι στην πόλη. Η Αθήνα, δε νομίζω ότι το είχε αυτό ποτέ.

Ποια τραγούδια ξεχωρίζεις λίγο παραπάνω από το νέο άλμπουμ;

Μμμ… Θα έλεγα σίγουρα το ποντιακό, που για μένα είναι ένα προσωπικό στοίχημα. Να κάνω την ποντιακή μουσική είδος εξαγώγιμο! Και μετά τα δυο τραγούδια που μου ματώνουν την ψυχή, το «Όσο βαρούν τα σίδερα» και το  «Με γέλασαν τα πουλιά»…

Είναι μία εποχή που το παραδοσιακό τραγούδι επιστρέφει, δεδομένων των αστικών πανηγυριών που ανθούν  και των συναυλιών που όλο και πιο συχνά ακούμε τραγούδια να εντάσσονται στα προγράμματα;

Ενώ παγκοσμίως η world σκηνή βρίσκεται σε πτωτική πορεία, εμείς στην Ελλάδα παραδόξως τώρα ξυπνήσαμε! Οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ύπαρξη μουσικών πανεπιστημίων τα τελευταία 20 χρόνια που γεννάνε κάθε χρόνο εκπληκτικούς μουσικούς σε διάφορα είδη της παραδοσιακής μας μουσικής. Σκέψου πως όταν στην γειτονική Βουλγαρία, διέσωζαν την μουσική πολιτιστική τους κληρονομιά μετουσιώνοντας την σε αυτό που έχουμε πλέον όλοι στα αυτιά μας ως βουλγάρικη πολυφωνική μουσική, εδώ στην Ελλάδα τα παραδοσιακά όργανα δεν ήταν αναγνωρισμένα από το κράτος! Μπορούσες να σπουδάσεις μόνο δυτική μουσική, αν ήθελες κάποιο δίπλωμα…

Τι θα μπορούσες να ευχηθείς για την Έλσα το 2025;

Εύχομαι να μη σταματώ να βρίσκω κίνητρα που θα με οδηγούν σε νέους δρόμους, όλο και πιο μακρινούς, όλο και πιο πλατείς…

* Η Έλσα Μουρατίδου και το Elsa Mouratidou Sextet παρουσιάζουν το νέο τους άλµπουµ, «Epsilon & Theta / Έρωτας & Θάνατος». Το άλµπουµ είναι πλέον διαθέσιµο σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρµες, όπως Spotify, Apple Music, Deezer, Tidal και πολλές άλλες. Περιλαµβάνει 12 τραγούδια που εξερευνούν τις βαθύτερες έννοιες του έρωτα και του θανάτου. Η µουσική του αντλεί στοιχεία από την ελληνική παράδοση και τις γειτονικές µουσικές παραδόσεις, µε µια φρσκια, σύγχρονη µατιά. Άλλοτε µινιµαλιστικό και άλλοτε µε έντονες jazz επιρροές, το Epsilon & Theta παντρεύει την αυθεντικότητα της παράδοσης µε τη σηµερινή καλλιτεχνική έκφραση.

Ξεχωρίζουν δύο πρωτότυπες συνθέσεις: • Ένα κοµµάτι σε µουσική και στίχους της Αλεξίας Χρυσοµάλλη. • Ένα κοµµάτι της Έλσας Μουρατίδου, σε στίχους της Χριστίνας Κωστάκη, το οποίο βασίζεται σε παραδοσιακά µοτίβα.

Επίσης, περιλαµβάνεται µια νέα στιχουργική απόδοση από την Έλσα Μουρατίδου πάνω σε παραδοσιακή µελωδία από τη Θράκη.

Elsa Mouratidou Sextet είναι: • Έλσα Μουρατίδου – Φωνή • Εύη Καζαντζή – Βιολοντσέλο • Onur Șentürk – Παντούρι, Σάζι, Ποντιακή λύρα • Φίλιππος Κωσταβέλης – Πιάνο, Rhodes • Πέτρος Δαµιανίδης – ΚοντραµπάσοΕΛΣΑ ΜΟΥΡΑΤ • Δηµήτρης Τασούδης – Τύµπανα