Γιάννης Πάσχος: Η αδυναμία στη κοινωνία που δεν αποδέχεται τη διαφορετικότητα, μπορεί να γίνει δύναμη και δημιουργία

Με αφορμή την πρόσφατη βράβευση του  στα φετινά Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας, ο ποιητής και πεζογράφος Γιάννης Πάσχος μιλάει στην Parallaxi για αυτή τη διάκριση, τι σημαίνει για εκείνος κάθε λογής βραβείο, την άποψη του για τη νέα εκδοτική πραγματικότητα και το πρόσφατο βιβλίο του «Το χρονικό ενός δυσλεξικού» (εκδόσεις Περισπωμένη).

Το λογοτεχνικό έργο του σπουδαίου λογοτέχνη, περιλαμβάνει ποιήματα, συλλογές διηγημάτων, νουβέλες και δοκίμια τα οποία για χρόνια παρέμεναν αδημοσίευτα. Το Μάρτιο του 2005 εκδόθηκε το πρώτο του ποιητικό κείμενο από τις εκδόσεις Οδός Πανός με τίτλο “Lila Teman”. Ποιήματα, διηγήματα και κείμενά του έχουν δημοσιευθεί στα περιοδικά Οδός Πανός, Φαρφουλάς, Soul, Δρομολόγιο, Δέλεαρ, Ίαμβος, στις εφημερίδες, Καθημερινή, Ελευθεροτυπία, Πριν, Παρόν, Ηπειρωτικός Αγών και στο διαδίκτυο, poeticanet, protagon.gr, human traffic, toportal, φρέαρ, Ποιείν.

«Lila Teman», «Ζωή εκτός ωραρίου», «Μια νυξ δ’ εν έτος», «Μη φεύγεις», «Μεγάλες διώρυγες», «Οι μαγικές ιστορίες του Δον Ντομίνγκο», «Φοβού τα βρέφη» κι όχι μόνο, με «Το χρονικό ενός δυσλεξικού» ως πιο πρόσφατο, να αποτελεί και την έναρξη της συζήτησης.

Το «Χρονικό ενός δυσλεκτικού» είναι μια αυτοβιογραφική νουβέλα ενηλικίωσης. Πώς έφτασε λοιπόν να γίνει βιβλίο;

Ένα βράδυ καθώς περιηγούμουν στο διαδίκτυο έπεσα πάνω σε ένα τεστ για δυσλεκτικούς. Αποδείχθηκα συνεπέστατος δυσλεκτικός! Έτσι, ήρθαν στον νου μου τα χρόνια που πέρασαν και τι έχω τραβήξει με αυτή την ιστορία από τότε που ήμουν παιδί. Οι αναμνήσεις μου ήταν όλες τόσο εξαιρετικά διαυγείς και τόσο στέρεα παρούσες, που, καθώς με συνεπήραν στο παρελθόν του χρόνου,  αποφάσισα  να καταγράψω το χρονικό αυτό, το χρονικό ενός δυσλεκτικού που δεν γνώριζε ότι ήταν δυσλεκτικός, γιατί η δυσλεξία μου «διαγνώσθηκε» όταν ήμουν ήδη στα  σαράντα πέντε (!).

Επιλέγοντας έναν ανθρώπινο, τρυφερό και γλυκόπικρο τρόπο γραφής σε αυτό το βιβλίο, τι στοχεύατε να μεταδώσετε στον αναγνώστη σας;

Η αλήθεια είναι ότι δεν σκόπευα να μεταδώσω κάτι στον αναγνώστη. Η επιθυμία μου ήταν να φτιάξω ένα ενδιαφέρον βιβλίο και ο τρόπος γραφής του να αντανακλά την αίσθησή μου για όλα αυτά που βίωσα.  Στην πορεία διαπίστωσα ότι το βιβλίο λειτούργησε για τους άλλους σε πολλές περιπτώσεις παρηγορητικά και, σε άλλες, ακόμη και  λυτρωτικά.  Με όχημα τη δυσλεξία, μου δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσω για τα κουσούρια που τυχόν κουβαλάμε όλοι μας, μικρά ή μεγαλύτερα και  για την αναγκαιότητα συμφιλίωσης μαζί τους. Γράφοντας πάντως, συνειδητοποίησα  κι εγώ πως η αδυναμία σε μια κοινωνία που δεν αποδέχεται τη διαφορετικότητα, ανεξάρτητα τι υποστηρίζεται  θεωρητικά, μπορεί να γίνει δύναμη και δημιουργία.

Είναι ένα βιβλίο που παρακινεί τους ανθρώπους να κατευθύνουν τις ζωές τους εκεί που θα είναι καλύτερα; – Το χρειαζόμαστε αυτό και γιατί συχνά το ξεχνάμε;

Το βιβλίο θα έλεγα ότι είναι ένας ύμνος στην προσπάθεια, στη συνεχή και συνεπή προσπάθεια, στον αγώνα να ξεπεράσουμε κάθε φορά τα εμπόδια που συναντάμε. Το καλύτερο είναι προσωπική υπόθεση, αλλά ο δρόμος προς το καλύτερο είναι κοινός  και αυτό που τον χαρακτηρίζει είναι  η επιμονή, η υπομονή, η προσπάθεια και η συνέπεια στη ματιά απέναντι στα πράγματα της ζωής.  Για μένα η προσπάθεια ήταν και είναι κομμάτι μου, έχει ενσωματωθεί αναπότρεπτα στον τρόπο της ζωής μου, τόσο, που να μην  καταλαβαίνω πια ότι είναι προσπάθεια, είναι μάλλον κάτι αυτονόητο για την ύπαρξή μου. Ακόμη και οι αποτυχημένες προσπάθειες κάποτε πιάνουν τόπο.  Δυστυχώς, το όλο σύστημα δεν ευνοεί την ενθάρρυνση και την αποδοχή  και συνεπώς δεν αναδεικνύει και την προσπάθεια. Το εύκολο και το πρόσκαιρο, σε πολλές περιπτώσεις, φαίνεται πιο βολικό, με αποτέλεσμα να ξεχνάμε ή να κρατάμε  σε ύπνωση τις μεγάλες δυνάμεις που κρύβει ο καθένας μέσα του.

Ένα Ειδικό Βραβείο στα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία για βιβλίο που προάγει σημαντικά τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα, τι σημαίνει για εσάς και πόσο σημαντικές είναι οι διακρίσεις – αναγνώριση για έναν συγγραφέα;

Μου έδωσε  χαρά το βραβείο,  όπως και να το κάνουμε είναι μια αναγνώριση της δουλειάς σου, αλλά μέχρι εδώ. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζεται το έργο κάποιου, αλλά το πιο σημαντικό  είναι η σχέση που αποκτάς με το αναγνωστικό κοινό. Αυτό που μοιράζεσαι. Αυτό  είναι που με χαροποιεί ιδιαίτερα και αυτό, έφτασε σε μένα πριν ακόμη τις βραβεύσεις, γιατί το βιβλίο είχε μια περίεργη δύναμη, τόσο, που πήγαινε σχεδόν από μόνο του, από στόμα σε στόμα. Ένα βραβείο πάντως σίγουρα βοηθά να ανοίξει αυτή η σχέση με περισσότερους αναγνώστες.  Ας μη ξεχνάμε όμως, ότι υπάρχουν υπέροχα βιβλία που δεν έτυχαν κάποιου βραβείου και το αναγνωστικό κοινό τα αγάπησε ή και άλλα που  πέρασαν  ίσως απαρατήρητα παρ΄όλο που υπήρξαν αξιόλογα.

Ποια είναι η διαδικασία που τηρείτε την περίοδο της συγγραφής ενός βιβλίου;

Δεν γράφω ποτέ με πρόγραμμα ή σχεδιάζοντας. Αρχίζω με κάτι, ίσως ελάχιστο, που ξεκινά να με τριβελίζει και το ακολουθώ. Αυτή η πορεία, συντροφιά με  μια σκέψη, με μια εικόνα, με μια μουσική, συνήθως με βγάζει σε κάποιο δρόμο. Προσπαθώ πάντως την περίοδο που γράφω να είμαι συνεπής σε αυτό που κάνω ανεξαρτήτως  αποτελέσματος.

Είμαστε σε μία εποχή που πάρα πολλοί – και όλο και νεότεροι ή διασημότεροι από άλλα επαγγέλματα ή από τα social media – γράφουν βιβλία. Αλλάζουν οι εκδοτικές συνήθειες, τι γίνεται ακριβώς και πόσο αυτό μπορεί να επηρεάζει τον αναγνώστη;

Δεν ξέρω τι γίνεται με τις εκδοτικές συνήθειες, έχω πάντως την αίσθηση ότι τον αναγνώστη δεν μπορεί να τον ξεγελάσει κανείς. Άντε να την πατήσει κάποια φορά, επηρεασμένος από τα social media ή από οτιδήποτε άλλο. Στο τέλος, το βιβλίο που θα θυμάται θα είναι αυτό που τον ταξιδεύει, που του αλλάζει, έστω και πρόσκαιρα,  τον ορίζοντα, που του ανοίγει τη θέα του στον κόσμο και στην εικόνα του εαυτού. Δεν είμαι σίγουρος αν απάντησα στην ερώτησή σας.

Τι θα περιμένουμε από εσάς στο επόμενο διάστημα;

Σε λίγες μέρες θα κυκλοφορήσει  το ποιητικό κείμενο με τίτλο «Ο Χριστός παρακαλάει το σώμα του να κατέβει από τον σταυρό» από τις εκδόσεις Περισπωμένη. Πραγματεύεται  τη σύγκρουση του σώματος με τον ψυχισμό μπροστά στον επερχόμενο θάνατο. Ο τόπος που διαδραματίζεται είναι το ιστορικό χωροχρονικό πλαίσιο της Σταύρωσης του Χριστού.  Επίσης, είναι έτοιμη για έκδοση μια σειρά ιστοριών με τίτλο ΟΥΡΕΣ,  είναι ιστορίες  πραγματικές και  φανταστικές, ιστορίες με επιστημονική βάση  και μυθοπλαστική ενατένιση.  

*Ο Γιάννης Πάσχος είναι ομότιμος καθηγητής ιχθυολογίας. Γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1954, σπούδασε Βιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ειδικεύτηκε στη Μοριακή Βιολογία και τη Γενετική των υδρόβιων οργανισμών στην Ουγγαρία και τη Νορβηγία. Εργάστηκε σε ιχθυογεννητικούς σταθμούς και το 1997 ανέλαβε το εργαστήριο υδατοκαλλιεργειών του ΤΕΙ Ηπείρου. Συμμετείχε ως επιστημονικός υπεύθυνος σε πολλά ερευνητικά προγράμματα, σε γνωμοδοτικές επιτροπές, εκπροσώπησε την Ελλάδα σε διεθνείς συναντήσεις, διετέλεσε πρόεδρος επιστημονικών συνεδρίων και κριτής σε επιστημονικά περιοδικά. Το 2016 βραβεύτηκε για την προσφορά του στην Ιχθυολογία.