H Λυδία Κονιόρδου στην Parallaxi: «Χρειάζεται να ξανασυναντήσουμε ο ένας τον άλλον»

Πάνε αρκετά χρόνια από την πρώτη φορά που την είδα στο θέατρο, πάλι κάποιο ζεστό καλοκαίρι όπως αυτό φέτος, σε μία από τις καταθέσεις ψυχής της – όπως τις αποκαλώ – όλες τις φορές που τη “συνάντησα” θεατρικά. Κάτι που η Λυδία Κονιόρδου το “κουβαλάει” δεκαετίες αποτελώντας μία σίγουρη επιλογή και μία συγκίνηση τόσο για αυτά που ερμηνεύει όσο και για τις πολύτιμες ερμηνείες της.

Αυτό το καλοκαίρι, συναντά επί σκηνής τον θρυλικό Μπάμπη Παπαδόπουλο που γνωρίσαμε από τις Τρύπες μία άλλη εποχή και σε σκηνοθεσία του Χρήστου Σουγάρη φέρνει στη Θεσσαλονίκη (αλλά και σε μία σειρά από πόλεις της Ελλάδας όλο το καλοκαίρι) το συγκλονιστικό έργο του Ισπανού Μιγκέλ Ντελ Άρκο «Ελένη – Η δίκη μιας πόρνης», εμπνευσμένο από το “Ελένης εγκώμιον” του σοφιστή Γοργία, την Ελένη του Ευριπίδη και την Ιλιάδα του Ομήρου. Ένας μονόλογος με πρωταγωνίστρια την Ωραία Ελένη, που έρχεται να επανορθώσει τις αδικίες που ο μύθος και η “επίσημη” εκδοχή των γεγονότων έχουν σωρεύσει στο πρόσωπο της γυναίκας που στάθηκε-όπως λένε-η αφορμή του Τρωικού πολέμου και των δεινών με τα οποία εκείνος βασάνισε για δέκα χρόνια τους Έλληνες και τους Τρώες.

Με αφορμή την παράσταση στη Θεσσαλονίκη, στο Θέατρο Κήπου, την Δευτέρα 28 και την Τρίτη 29 Ιουλίου στις 21.30, η σπουδαία Λυδία Κονιόρδου μιλά στην Parallaxi για τα νοήματα του κειμένου και όσα κοινά βρίσκει με τη σημερινή εποχή.

Αυτές είναι οι πρώτες παραστάσεις εκτός Αθηνών για την «Ελένη» σας. Τι αποκομίζετε από τη μέχρι τώρα εμπειρία;

Αυτό που βιώνω από το κοινό σε αυτή την παράσταση, σε τέτοια επαναλαμβανόμενη ένταση και συγκίνηση, δεν το έχω συναντήσει ξανά. Στο τέλος, ο κόσμος χειροκροτεί όρθιος, φωνάζει μπράβο, είναι βαθιά συγκινημένος. Για μένα αυτό είναι πολύ συγκινητικό γιατί μιλάμε για ένα έργο που καταθέτεις κομμάτια της ψυχής και της ζωής σου. Μόνο έτσι μπορείς να το υποστηρίξεις. Αφορά τις ζωές όλων μας.

Η «ωραία Ελένη» συναντά τον σύγχρονο κόσμο;

Ακριβώς. Η Ελένη έρχεται από τα βάθη του μύθου για να συναντήσει έναν σύγχρονο Έλληνα, όπως τον υποδύεται ο Μπάμπης Παπαδόπουλος, ο θρυλικός κιθαρίστας από τις Τρύπες, ο οποίος έχει γράψει και τη μουσική της παράστασης. Μαζί παίζουμε και τρία τραγούδια επί σκηνής. Είναι δύο κόσμοι που συναντιούνται. Η Ελένη ζητά να κάνει μια δίκη για τον εαυτό της, με ένορκους το κοινό. Λέει τα δικά της επιχειρήματα, με τα δικά της λόγια. Θίγει το ποιος γράφει την Ιστορία, πώς γράφεται, ποιος έχει τη δύναμη να πει το αφήγημα. Και τελικά αποκαλύπτει ότι υπήρξε απλώς ένα άλλοθι για έναν μεγάλο πόλεμο, κάτι που έχει γράψει και ο Γοργίας στο «Ελένης Εγκώμιον», που υπήρξε και πηγή έμπνευσης για τον συγγραφέα μας, τον Μιγκέλ Ντελ’ Αγκο.

Δεν είναι λοιπόν μια παράσταση μόνο για την τιμή της Ελένης. Είναι για την τιμή κάθε γυναίκας και κάθε αδύναμου

Ακριβώς. Είναι για όλους τους αδύναμους ανθρώπους που δεν έχουν φωνή. Που η ιστορία γράφεται εις βάρος τους από τους ισχυρούς. Σήμερα αυτό λέγεται «fake news», ό,τι δεν μας βολεύει, το βαφτίζουμε ψέμα. Και έτσι χάνεται η αλήθεια, χάνεται το μέτρο. Η Ελένη αποκαλύπτει την υποκρισία πίσω από τους πολέμους, τις ψεύτικες αιτίες. Το ζούμε και σήμερα με το πρόσχημα των πυρηνικών στο Ιράκ, η ισοπέδωση της Γάζας με άλλοθι την αναζήτηση της Χαμάς. Η Ελένη λέει: «Εξαφανίστηκε μια πόλη ολόκληρη μέχρι να με βρουν». Ακούγεται σημερινό, έτσι δεν είναι;

Ποιο είναι το στοιχείο που φέρνει ισορροπία στη σκηνή; Υπάρχει και χιούμορ μέσα σε όλο αυτό το βάρος;

Ναι, η ίδια η Ελένη αντιμετωπίζει με αυτοσαρκασμό τον εαυτό της ως την «ωραιότερη γυναίκα του κόσμου» και όλα όσα συνέβησαν γύρω της. Υπάρχει ειρωνεία, υπάρχει σαρκασμός. Είναι σημαντικές ανάσες. Η μουσική της παράστασης είναι ένα σώμα μαζί με το έργο, δεν περιγράφει, αλλά αναπνέει μαζί του.

Τι μάθατε για την Ελένη μέσα από αυτό το κείμενο;

Αισθάνθηκα ότι μπαίνω στις υπαρξιακές διαδρομές κοριτσιών και γυναικών που έχουν υποστεί βία και δεν μιλάω μόνο για τον βιασμό. Υπάρχει και η λεκτική, η σωματική, η κοινωνική βία. Πολλά κορίτσια, και εγώ ως νεαρή γυναίκα, έχουμε δεχτεί χυδαία σχόλια, παρενοχλήσεις, φόβο. Να μην τολμάς να μπεις σε ένα λεωφορείο που είναι γεμάτο κόσμο. Αυτό δημιουργεί τραυματική εμπειρία σε ένα νέο κορίτσι. Και μια διαστρέβλωση της χαράς, της αγάπης και του έρωτα. Αυτό εγώ νιώθω οτι η Ελένη προσπαθεί να μας κάνει να νιώσουμε πώς αυτή η βία έχει εφαρμοστεί μέσα στους αιώνες, αλλά και τώρα ακόμα. Αυτό το έργο, σε συνδυασμό με το #MeToo, μας βάζει να κοιτάξουμε κατάματα όλα αυτά. Πόσες γυναίκες απειλήθηκαν να χάσουν τη δουλειά τους, να εξαφανιστούν από προσώπου γης αν δεν ενέδιδαν στις πιέσεις των ισχυρών ανδρών. Αυτή η παράσταση βάζει ακόμα μια φωνή που διαχρονικά συνδέεται με αυτές τις φωνές και που επιτέλους αυτό κάποτε πρέπει να σταματήσει.

Ποια είναι η άποψη σας για αυτό που συνέβη με το MeToo στο θέατρο;

Κοιτάξτε, το θέατρο είναι ένας προβεβλημένος χώρος, αλλά αυτά συμβαίνουν παντού. Στην Ιατρική, στη Νομική, σε κάθε εργασιακό χώρο. Απλώς το θέατρο βγαίνει πιο εύκολα στη δημοσιότητα. Πίσω όμως από αυτό υπάρχουν άνθρωποι που φοβούνται, που απειλούνται, που σιωπούν γιατί ξέρουν ότι μπορεί να «μαυριστούν» και να μην ξαναδουλέψουν. Το θέατρο, ευτυχώς, έχει πολλές δυνατότητες. Υπάρχουν πολλοί δρόμοι για να συνεχίσει κάποιος, κι αποδείχθηκε ότι τα κορίτσια που καταγγέλλουν δεν εξαφανίζονται. Όμως το γεγονός ότι κάποιος τολμά να απειλήσει μια νέα γυναίκα ή έναν νέο άντρα πως θα τον διαγράψει αν δεν ενδώσει – αυτό πρέπει να τελειώσει και να σκέφτονται πλέον διπλά πριν προβούν σε τέτοιες συμπεριφορές.

Γιατί από όσα ήταν η Ελένη, έχουμε κρατήσει το Ωραία;

Γιατί έτσι γράφτηκε η ιστορία. Ο πατέρας της, ο Τυνδάρεως που δεν είναι ο πραγματικός πατέρας της καθώς ο μύθος λέει πως είναι παιδί του Δία και της Λήδας, ήθελε να την παντρέψει για λόγους συμμαχίας και συμφερόντων. Η καταγωγή της λοιπόν δημιουργεί έναν άλλο μύθο που την απογυμνώνει από τη δική της βούληση. Από τον πατέρα της που ήθελε να την πουλήσει και να επωφεληθεί κάνοντας μια εμπορική συμφωνία με τον γάμο της. Αυτό ξέρετε συμβαίνει σε πλούσιες οικογένειες ακόμα και τώρα που μιλάμε, όπου υπάρχουν κορίτσια που δεν τα αφήνουν να κάνουν την επιλογή τους αλλά τα κρατούν απομονωμένα για να μπορέσουν να κλείσουν συμφωνίες με τον γάμο τους.  Επομένως αυτό δημιούργησε ένα μύθο γύρω από την Ελένη οτι είναι η πιο όμορφη γυναίκα του κόσμου, και ξέρετε όταν υπάρχει ένας μύθος οι άνθρωποι τείνουν να τον πιστέψουν. η ιστορία έχει γραφτεί για να χρεώσει στην Ελένη ότι ήταν τόσο όμορφη. Να χρεώσει στην Ελένη το ότι εγκατέλειψε το σπίτι της, τον άντρα της, το παιδί της και ακολούθησε τον Πάρη ως άπιστη βασίλισσα, ως πόρνη και ως ξελογιάστρα. Αυτό είναι το κυρίαρχο αφήγημα που έχει γραφτεί γύρω από την Ελένη. Στο έργο, η ίδια η Ελένη δημιουργεί τις συνθήκες της δίκης της με τους θεατές να τους καλεί να συμμετέχουν ως ενόρκους. Για να αποφασίσουν αν είναι αθώα ή όχι και για να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Λέει την ιστορία της, λέει το πώς βιάστηκε από το Θησέα όταν ήταν νέα, λέει το πώς ανταλλάχθηκε με τον Μενέλαο για καθαρά εμπορικούς ρόλους και για λόγους Συμμαχίας. Η Ελένη καταλήγει να είναι «η αιτία του πολέμου», η «πόρνη», η «άπιστη βασίλισσα» και ποτέ το κορίτσι που δεν είχε λόγο στη ζωή του. Το μόνο της «σφάλμα» ήταν ότι ερωτεύτηκε παράφορα έναν άντρα.

Πώς γεννήθηκε αυτή η συνεργασία με τον Χρήστο Σουγάρη και τον Μπάμπη Παπαδόπουλο;

Ο Σουγάρης είχε το κείμενο, σε μετάφραση της Μαρίας Χατζηεμμανουήλ και μου το πρότεινε. Το διάβασα και είδα μέσα πολλές αρετές, είδα ότι μιλάει για θέματα άμεσα, σημερινά, παγκόσμια. Η μουσική του Μπάμπη ενώνει αρμονικά τα κομμάτια. Η παράσταση είναι ένα ενιαίο σώμα λόγου και ήχου.

Μέσα στην καθημερινότητά σας, τι σας δίνει ελπίδα σήμερα;

Είναι πολλά πράγματα που μας ανησυχούν. Και αυτό δεν μπορώ να το κρύψω. Η εποχή μας είναι μια δύσκολη εποχή που χρειαζόμαστε να αντιμετωπίσουμε με τόλμη και με παρρησία πολλά πράγματα που συμβαίνουν γύρω μας. Και χρειάζεται αρκετή δύναμη αλλά και αλληλεγγύη ο ένας με τον άλλον. Γιατί ακριβώς όλο το σύστημα που υπάρχει γύρω μας μας έχει απομονώσει τον έναν από τον άλλον. Μας έχει κλείσει στα σπίτια μας και δεν νιώθουμε οτι είμαστε μαζί με άλλους. Χρειάζεται να ξανασυναντήσουμε ο ένας τον άλλον. Όταν συμβαίνει αυτό, εμένα μου δίνει ελπίδα. Δηλαδή όταν νιώθω οτι οι άνθρωποι ξαναβρίσκουν ο ένας τον άλλον, συνομιλούν ο ένας με τον άλλον και δεν απομονώνονται στο κινητό τους, αλλά κοιτάζονται.  Αυτό μου δίνει ελπίδα. Ότι υπάρχει ακόμα η δυνατότητα να επικοινωνούμε, να κινούμαστε μαζί για κάτι που πιστεύουμε για το καλό του κόσμου. Αυτό μου δίνει εμένα ελπίδα και μία αίσθηση οτι κι εγώ θα μπορέσω να συμβάλλω με τις δυνάμεις μου σε αυτό το κοινό αίσθημα. Έχει έρθει η εποχή που το «μαζί» είναι το οξυγόνο μας. Είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε να ζούμε και να σταματάμε όλη αυτή τη βία που γίνεται από τα κέντρα εξουσίας ανά τον κόσμο. Που αδιαφορούν για τους ανθρώπους και το μοναδικό τους μέλημα είναι το κέρδος και η απληστία.

Αυτό το βλέπουμε και τον υπερτουρισμό, τις αλλαγές στον τόπο, τη φύση

Ασφαλώς. Όπως στον πόλεμο, έτσι και εδώ – κάποιοι κερδίζουν πρόχειρα, αλλά καταστρέφουν μακροπρόθεσμα το ίδιο το κεφάλαιο του τόπου: την ομορφιά του. Αν καταστραφεί η ομορφιά αυτού του τόπου δεν θα έρχεται κανένας. Ερημοποιείται η χώρα, και δεν θα μείνει τίποτα για τις επόμενες γενιές. Ακόμα και το νερό δεν το διαχειριζόμαστε σωστά – στην αγροτική παραγωγή, στην καθημερινότητα. Πρέπει να επανεξετάσουμε τις πολιτικές μας.

Πέμπτη χρονιά στη «Γη της Ελιάς». Το φανταζόσασταν;

Όχι, δεν το ξέραμε εξαρχής. Είναι όμως μια ευτυχής συγκυρία. Έχουμε δεθεί σαν οικογένεια, μπροστά και πίσω από τις κάμερες. Υπάρχει μια αγάπη, ένα κλίμα που πιστεύω ότι περνά και στον θεατή. Είναι Μια ευτυχής συγκυρία και πιστεύω ότι αυτό εκπέμπεται και από τον Ανδρέα Γεωργίου και την Βάνα Δημητρίου. Φτιάχνουν ιστορίες που κρατάνε το ενδιαφέρον του κοινού κι αυτό είναι σημαντικό. Μου λείπει το καλοκαίρι όταν δεν βρισκόμαστε τόσο το γύρισμα όσο και η παρέα που έχουμε κάνει. Είναι μια συντροφιά, μια δημιουργική χαρά.

Τι θα θέλατε να πάρει μαζί του κάποιος φεύγοντας από την «Ελένη»;

Να νιώσει την ανάγκη να ψάχνει βαθύτερα. Να συνδεθεί με την εμπειρία του άλλου. Να ανοιχτεί. Να μην μένει μόνος. Η μοναξιά σήμερα είναι τοξική και οδηγεί σε απόγνωση. Ειδικά οι νέοι άνθρωποι πρέπει να νιώσουν πως δεν είναι μόνοι. Εγώ προσπαθώ να τους το πω αυτό με ό, τι πιο ακριβό και αληθινό έχω ζήσει. Μέσα από την Ελένη, εγώ καταθέτω μία ιστορία σαν να είναι η δική μου.

*Ελένη – Η δίκη μιας πόρνης | Θέατρο Κήπου | Δευτέρα 28 & Τρίτη 29 Ιουλίου 2025 | Ώρα έναρξης: 21.30 | Προπώληση : more.com