Η πρόεδρος των Ευρωπαίων Ξεναγών είναι Θεσσαλονικιά και μιλά στην Parallaxi

Η Έφη Καλαμπουκίδου είναι το γνήσιο τέκνο της Θεσσαλονίκης, παράλληλα όμως είναι και μια διεθνής «παίκτρια» που εκπροσωπεί επάξια την Ελλάδα, καθώς τα 9 τελευταία χρόνια είναι Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Σωματείων Ξεναγών και τα 14 τελευταία χρόνια μέλος της διοίκησης.

Γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα τι σημαίνουν τουρισμός, ταξίδια και ξενάγηση και φυσικά πώς η συγκεκριμένη υπηρεσία συνδέεται με το νούμερο ένα «εξαγώγιμο προϊόν» αυτής της χώρας: Τον πολιτισμό. 

Σήμερα, που είναι Παγκόσμια Μέρα Ξεναγού (21/2), η Έφη Καλαμπουκίδου μιλά στην Parallaxi  για πολλά θέματα που έχουν πραγματικό ενδιαφέρον, για τον τουρισμό, τις ξεναγήσεις, τη Θεσσαλονίκη, αλλά και τη χώρα συνολικά, τις παγκόσμιες τάσεις που επικρατούν, ενώ μας δίνει και πολύτιμα tips για πιθανά μας ταξίδια.

Έχει επανέλθει η κανονικότητα στον τουρισμό και στις ξεναγήσεις στη μετα-lockdown εποχή και σε ποιο βαθμό; Οι πληγές κατά πόσο έχουν επουλωθεί;

«Ο τουρισμός επανάκαμψε πλήρως το 2023 όχι μόνο στις περισσότερες περιοχές της χώρας μας, αλλά και σε όλη την Ευρώπη σύμφωνα με τα στατιστικά που έχουμε. Είδαμε πέρυσι παγκοσμίως το φαινόμενο του λεγόμενου «revenge travel», δηλαδή να ταξιδεύει ο κόσμος για να ανακτήσει τον χαμένο χρόνο διακοπών από την εποχή των lockdowns στην πανδημία και – όπως μας λένε οι έρευνες – να είναι αποφασισμένος να κάνει οικονομίες για να ξοδεύει περισσότερα χρήματα πλέον σε ταξίδια, παρά σε υλικά αγαθά.

Οπότε για τον τουριστικό κλάδο γενικά οι πληγές έχουν επουλωθεί, με εξαίρεση τις περιοχές που άνοιξαν νέες πληγές όπως στην Θεσσαλία με τις πλημμύρες ή στη Ρόδο με την μεγάλη πυρκαγιά ή ακόμα η τεράστια απώλεια επισκεπτών από τη Ρωσία λόγω του πολέμου και χρειάζεται χρόνος για να επανακάμψουν.

Από την άλλη βλέπουμε ότι εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι στον τουρισμό και στην εστίαση που αναγκάστηκαν να αλλάξουν επάγγελμα τα χρόνια της πανδημίας, δεν επιστρέφουν στην προηγούμενη εργασία τους και γι’ αυτό υπάρχει τεράστια έλλειψη προσωπικού και στη χώρα μας αλλά και παγκοσμίως.

Γενικά φαίνεται ότι το 2024 έχει επίσης καλές προοπτικές, απ’ όσο μας δείχνουν προς το παρόν οι έρευνες, με αύξηση σε προκρατήσεις, πτήσεις, κρουαζιερόπλοια κι εκδρομές στην Ελλάδα».

Ποιες είναι οι νέες τάσεις στον τουρισμό και τα ανερχόμενα είδη; Αλλάζει το τοπίο σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες;

«Βλέπουμε από την εργασία μας ως επαγγελματίες ξεναγοί, αλλά και από τα προγράμματα στα τουριστικά πρακτορεία ότι πλέον ο κόσμος προτιμά – όταν έχει την οικονομική δυνατότητα να ταξιδεύει εκτός μεγάλων γκρουπ – να κλείνει πιο πριβέ υπηρεσίες στις ξεναγήσεις και στην περιήγησή του π.χ. με ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα ή με βανάκια με οδηγό, θέλει να βρίσκεται περισσότερο σε εξωτερικούς χώρους και κοντά στη φύση, χωρίς πλήθη και συνωστισμό, αποτελέσματα φυσικά της πανδημίας.

Επίσης, βλέπουμε την τάση του «slow tourism», που απομακρύνεται από το μοντέλο του ομαδικού και μαζικού τουρισμού σε μεγάλα γκρουπ, με τον επισκέπτη να προτιμάει την περιήγηση σε μια χώρα ή σε μια πόλη με άνεση χρόνου και με διάφορες δραστηριότητες, ώστε να την γνωρίσει καλύτερα και να συναναστραφεί με τους ντόπιους.

Με την εξ αποστάσεως εργασία, έχουμε πλέον κι επισκέπτες που μπορεί να μείνουν για διακοπές για μεγάλο διάστημα και να εργάζονται από μακριά, όχι απαραίτητα εγκατεστημένοι σε ένα μέρος, αλλά ταξιδεύοντας ανά τη χώρα, οπότε έτσι κερδίζουμε μια ακόμα κατηγορία κόσμου σε όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Γίνεται γενικά παγκοσμίως μια προσπάθεια όπως από την Ε.Ε., τα κράτη και τους οργανισμούς προβολής, όχι μόνο να γνωρίσει ο κόσμος τους πιο άγνωστους προορισμούς εκτός των πολύ τουριστικών, αλλά και να ταξιδεύει εκτός υψηλής σεζόν, πράγμα που έχει πολλά πλεονεκτήματα για την τοπική οικονομία, για τις επιχειρήσεις και για μας τους εργαζόμενους στον τουρισμό και εν τέλει για τον επισκέπτη.

Στις ξεναγήσεις μας ειδικότερα έχουμε μεγάλη αύξηση σε πριβέ μονοήμερες στην πόλη ή στα τριγύρω αξιοθέατα ή πολυήμερες εκδρομές εκτός πόλης, σε τουρ με θρησκευτικό ενδιαφέρον, όπως τα περίφημα «Βήματα του Αποστόλου Παύλου» που περιλαμβάνουν ξεναγήσεις στους Φιλίππους  και στην Καβάλα, στη Θεσσαλονίκη, στη Βέροια, στην Αθήνα και στην Κόρινθο, την εκδρομή στα Μετέωρα που γίνεται από δω και αυθημερόν αν δεν είναι μέρος πολυήμερης εκδρομής, στα θεματικά τουρ εβραϊκής κληρονομιάς λόγω της παράδοσης της πόλης μας με την κάποτε μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα, γαστρονομικά τουρ με γευσιγνωσία τοπικών προϊόντων στην πόλη ή και εκτός με επισκέψεις σε οινοποιεία ή και μαθήματα μαγειρικής. Όλα τα παραπάνω προσφέρονται από ξένα ή ελληνικά τουριστικά πρακτορεία πανελλαδικά, όπως επίσης και σε επιβάτες κρουαζιέρας σε επισκέπτες κάθε προέλευσης. Όλα αυτά βέβαια εκτός από τις ξεναγήσεις στα καθιερωμένα και διάσημα αξιοθέατα, μουσεία και μνημεία μας που είναι αυτονόητες».

Από ποιες χώρες έρχονται περισσότερο στην Ελλάδα και ποια τα μέρη στη Θεσσαλονίκη αλλά και σε όλη τη χώρα που προσελκύουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον των τουριστών;

«Παραδοσιακά στη χώρα μας στο νούμερο ένα είναι πανελλαδικά σε αριθμό αφίξεων οι Βρετανοί κι έπονται οι Γερμανοί κι οι Γάλλοι, Ιταλοί, Αμερικανοί. Δυστυχώς – όπως ξέρουμε τα τελευταία χρόνια με τον πόλεμο – έχουμε σχεδόν μηδενικές κρατήσεις από τη Ρωσία που θεωρείται πολύ σημαντική τουριστική αγορά ειδικά για τη Βόρεια Ελλάδα.

Στην πόλη μας μειώθηκαν πρόσφατα πολύ οι αφίξεις που είχαμε από το Ισραήλ, λόγω πολέμου, αλλά σιγά-σιγά οι πτήσεις από κει επανέρχονται. Αυτό δείχνει για άλλη μια φορά πόσο ευαίσθητος τομέας της οικονομίας είναι ο τουρισμός παγκοσμίως, όπως όλοι μας διαπιστώσαμε ειδικά με την πανδημία.

Επίσης, ως γνωστό, στη Βόρεια Ελλάδα έχουμε πολύ οδικό τουρισμό από τις γειτονικές χώρες και γενικά από όλα τα Βαλκάνια, επισκέπτες που μπορεί να έρθουν είτε για ένα σαββατοκύριακο, είτε για τις πολυήμερες διακοπές τους στις παραλίες μας και στις πόλεις μας.

Η Θεσσαλονίκη είναι γενικά αγαπητή και στους Κύπριους επισκέπτες μας, αλλά έχει και αρκετό εσωτερικό τουρισμό από την υπόλοιπη Ελλάδα ή τις μαθητικές εκδρομές που τονώνουν την οικονομία της. Και ο συνεδριακός τουρισμός ανακάμπτει αργά αλλά σταθερά. Επίσης, αναμένεται αύξηση φέτος στις αφίξεις κρουαζιερόπλοιων όχι μόνο στο λιμάνι της πόλης μας, αλλά και πανελλαδικά. Μερικά απ’ αυτά φέτος για πρώτη φορά θα διανυκτερεύουν στη Θεσσαλονίκη.

Στην πόλη μας, εκτός από τα παραπάνω που ανέφερα ως δημοφιλείς θεματικές ξεναγήσεις, επισκεπτόμαστε πολύ συχνά τους Βυζαντινούς ναούς μας, τα δύο μεγάλα μουσεία μας, το Αρχαιολογικό και του Βυζαντινού Πολιτισμού και την Άνω Πόλη. Μη ξεχνάμε ότι διαθέτουμε 15 μνημεία της UNESCO στην πόλη. Σε μονοήμερες εκδρομές υπάρχουν προγράμματα για την Βεργίνα και τη Βέροια, την Πέλλα, το Δίον και τον Όλυμπο, τους Φιλίππους και την Καβάλα, τα Μετέωρα, τη Χαλκιδική και την κρουαζιέρα του Αγίου Όρους».

Έχοντας ταξιδέψει σε πολλές χώρες του κόσμου, ποια θεωρείς πως είναι τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας ως ταξιδιωτικός προορισμός που πιθανώς να μην έχει αξιοποιήσει ακόμη και σε ποιους τομείς είμαστε πίσω;

«Θα αναφέρω μόνον ένα, το μεγαλύτερο και βασικό πρόβλημα στην Ελλάδα, το οποίο αφορά πολλούς και διάφορους τομείς, τοπικούς φορείς και Υπουργεία, κι έχει διαπιστωθεί κι επισημανθεί από πολλούς ειδικούς εδώ και καιρό: Η παντελής έλλειψη διαχείρισης προορισμών.

Όταν λέμε διαχείριση προορισμών εννοούμε τα πάντα. Τον μέγιστο αριθμό και την διασπορά σε ώρες της ημέρας των επισκεπτών σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία, στα ιστορικά κέντρα μιας πόλης, στο κάθε νησί μας ή ορεινό παραδοσιακό οικισμό, τη διασπορά αφίξεων της κρουαζιέρας στα λιμάνια μας, τις θέσεις πάρκινγκ για τα τουριστικά λεωφορεία και τα ΙΧ, την κίνηση και το μποτιλιάρισμα, την κατάληψη των παραλιών μας και του δημόσιου χώρου μας, την ηχορύπανση, τη διαχείριση των απορριμμάτων σε οικισμούς και στη φύση. 

Τι να πρωτοαναφέρω; Να πω για μελέτες ειδικών που έχουν μείνει στα συρτάρια των Υπουργείων; Να πω για ξένες χώρες και πόλεις που έχουν λάβει αυστηρά μέτρα ως προορισμοί για τη διαχείριση του τουρισμού τους και για αειφόρο ανάπτυξη, όπως Βαρκελώνη, Άμστερνταμ, Ντουμπρόβνικ, Φλωρεντία, Βενετία, Ρώμη, Κοπεγχάγη, κ.ά.; Να πω για προορισμούς μας όπως η Αθήνα, η Μύκονος, η Σαντορίνη ή η Κέρκυρα όπου ο τουρισμός «αναπτύσσεται» ανεξέλεγκτα σα να μην υπάρχει αύριο για τις μελλοντικές γενιές και τον τόπο τους;

Για την Ακρόπολη – με 20.000 πλέον επισκέπτες την ημέρα το 2023 – για την οποία μόλις στα τέλη της περσινής σεζόν αποφασίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού να εφαρμοστεί υποχρεωτικά ένα σχέδιο διασποράς των επισκεπτών της σε ώρες της ημέρας με προκράτηση εισιτηρίων από όλους τους επισκέπτες κι αυτό ακόμα ως ημίμετρο μετά από πολυετή διαμαρτυρία μας για την απελπιστική κι επικίνδυνη για όλους κατάσταση στον Ιερό Βράχο; Την χρόνια έλλειψη φυλακτικού προσωπικού σε μνημεία και μουσεία μας που κλείνουν για το χειμώνα τις μισές αίθουσές τους;

Ελπίζω πραγματικά ότι δεν είναι πολύ αργά για κάποιους δημοφιλείς προορισμούς μας να σωθούν κι ότι θα προλάβουν τα χειρότερα και ότι δε θα καταστρέψουν εντελώς την εικόνα τους. Να σταματήσει η αυθαιρεσία, η παρανομία κι η ασυδοσία από τις επιχειρήσεις, τους πολίτες και να γίνει επιτέλους πρόληψη από το κράτος κι απ’ όλους τους εμπλεκόμενους φορείς κι ιδιώτες για μια αειφόρα ανάπτυξη του τουρισμού και του πολιτισμού μας. Δε μετρούν μόνο οι αριθμοί των αφίξεων, των πτήσεων και των πλοίων κάθε χρόνο για να πανηγυρίζουμε!

Πάντως, για να επιστρέψω στην ερώτησή σου, παρόλο που έχω ταξιδέψει πολύ όπως λες, νομίζω σε πάνω από εκατό χώρες και σε όλες τις ηπείρους, η Ελλάδα δεν συγκρίνεται σε ομορφιά κι έχει πολλά πλεονεκτήματα, παρόλο που την πληγώνουμε τόσο, κι αυτό συνεχίζω να το λέω σε κάθε ευκαιρία».

Ως Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ξεναγών και εκπροσωπώντας όλους τους Ευρωπαίους συναδέλφους σου περίγραψέ μας ποια είναι τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ένας επαγγελματίας του χώρου.

«Ως πλήρως εργαζόμενη διπλωματούχος ξεναγός για την Ελλάδα εδώ και 35 χρόνια ταξιδεύω σε όλη τη χώρα για την εργασία μου κι είμαι σε επαφή με συναδέλφους, είμαι πάντα μέλος στο τοπικό σωματείο μας, τον Σύνδεσμο Ξεναγών Β. Ελλάδας, ενώ ως πριν μερικά χρόνια εκλεγόμουν στο Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξεναγών.

Τα 14 χρόνια που εκλέγομαι στο Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Σωματείων Ξεναγών – τα τελευταία 9 χρόνια στη θέση της προέδρου του Δ.Σ. – μπορώ να πω χωρίς σκέψη ότι το σημαντικότερο κοινό πρόβλημα όλων των επαγγελματιών ξεναγών της Ευρώπης είναι οι παράνομες ξεναγήσεις.

Δεν έχει σημασία αν υπάρχει σε κάθε χώρα νομοθεσία για το επάγγελμα του ξεναγού ή όχι. Παντού υπάρχουν οι κατάλληλα εκπαιδευμένοι και πιστοποιημένοι ξεναγοί και οι «μαϊμού»-ξεναγοί που κάνουν αντιποίηση επαγγέλματος και προσφέρουν ξεναγήσεις ψαρεύοντας πελάτες μέσα από το διαδίκτυο και τα κοινωνικά μέσα. Νομίζω είναι αυτονόητο – όπως και για όλους τους νόμιμους επαγγελματίες ή τις επιχειρήσεις – ότι θα πρέπει να υποστηριχθώ από το κράτος μου ως νομοταγής πολίτης, εγώ που ασκώ το επάγγελμά μου για το οποίο φορολογούμαι κι ασφαλίζομαι, ενώ θα πρέπει να τιμωρηθούν κάποιοι άλλοι που παρανόμως προβάλλονται, θησαυρίζουν και μου παίρνουν την εργασία αλλά δεν ελέγχονται, όπως ορίζει ο Νόμος.

Αυτό που λέω δεν είναι κάποιο συντεχνιακό αίτημα, αφού εξάλλου δεν ήμασταν ποτέ «κλειστό επάγγελμα», όπως ακούμε καμιά φορά. Αφορά στην τήρηση της νομοθεσίας και την προστασία της εργασίας μου και την προστασία του καταναλωτή-επισκέπτη που έχει δικαιώματα όποια χώρα και να επισκεφθεί, όποια τουριστική υπηρεσία και να αγοράσει να λάβει τις νόμιμες υπηρεσίες για τις οποίες έχει πληρώσει. Δυστυχώς όμως υπάρχει τεράστια παραπλάνηση καταναλωτή στον τουρισμό, γι’ αυτό κι έχουν τις περισσότερες καταγγελίες τα σωματεία καταναλωτών κάθε χρόνο.

Τα τελευταία δε χρόνια έχει εμφανιστεί σε πολλές κυρίως μεγάλες πόλεις στην Ευρώπη το φρούτο των λεγόμενων «free tours». Ο καθένας που δηλώνει ότι είναι ξεναγός για να βγάλει χρήματα, έχει βρει το κόλπο να μαζεύει διαδικτυακά κόσμο για δήθεν «δωρεάν ξεναγήσεις» σε πόλεις κι αξιοθέατα και στο τέλος της ξενάγησης να απαιτεί φιλοδώρημα που συνήθως είναι 10 ως 20 ευρώ ανά άτομο!  Εννοείται ότι όλοι αυτοί δεν είναι νόμιμα τουριστικά πρακτορεία ή διπλωματούχοι ξεναγοί, δεν έχουν το δικαίωμα να ξεναγούν, ούτε καν να διοργανώνουν τουρ και κατά καιρούς εμφανίζονται περισσότερο στην Αθήνα και στη λιγότερο στη Θεσσαλονίκη.

Άλλο πρόβλημα μας ειδικότερα για την ποιότητα υπηρεσιών των μελλοντικών ξεναγών στην Ελλάδα, είναι ότι εδώ και 10 περίπου χρόνια το Υπουργείο Τουρισμού υποβαθμίζει συστηματικά και συχνά τροποποιεί την επαγγελματική εκπαίδευση του ξεναγού που προσφέρουν οι κρατικές Σχολές Ξεναγών, με την περικοπή ωρών διδασκαλίας κι εκπαιδευτικών εκδρομών. Παράλληλα η σημερινή Υπουργός Τουρισμού υπέγραψε πάλι μετά από χρόνια έγκριση για φέτος να διοργανωθούν τα ανεπαρκή δίμηνα ταχύρρυθμα σεμινάρια που προσφέρονται με πληρωμή από ΑΕΙ της χώρας και ως επί το πλείστον δεν περιλαμβάνουν σπουδαστές που να μιλούν τις ξένες γλώσσες που χρειάζεται η αγορά, αλλά κατ’ εξοχή αγγλόφωνους. Έτσι δυστυχώς τα τελευταία χρόνια με όλες τις παραπάνω αλλαγές που έγιναν, βλέπουμε πολλούς επαγγελματίες ξεναγούς με ελλιπείς γνώσεις και ελάχιστη πρακτική άσκηση στο πεδίο, που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στα απαιτητικά προγράμματα εκδρομών στην Ελλάδα. Το εδώ Υπουργείο Τουρισμού συνεχίζει να αγνοεί το ευρωπαϊκό πρότυπο για τους ξεναγούς, όσα χρόνια και αν κάνουμε έκκληση να υιοθετηθεί από την Ελλάδα.

Πόσο κατοχυρωμένο είναι το επάγγελμα του ξεναγού στην Ελλάδα, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο; Ένας νέος έχει κίνητρο να ακολουθήσει το επάγγελμα και ποιος είναι ο ορθός τρόπος για να το πράξει;

«Είναι κατοχυρωμένο με νομοθεσία το επάγγελμα μας στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, ειδικά στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα ρυθμίστηκαν όλες οι λεπτομέρειες για την εκπαίδευση, την ασφάλιση, τη φορολογία και την προστασία του επαγγέλματός μας από το 1977 με το νόμο 710/77, ο οποίος βέβαια από τότε έχει τροποποιηθεί αρκετές φορές.

Υπάρχει δηλαδή συγκεκριμένη εκπαίδευση από τις κρατικές επαγγελματικές Σχολές Ξεναγών διετούς φοίτησης, που ανήκουν στο Υπουργείο Τουρισμού και είναι σε λειτουργία συνολικά 5, στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κρήτη, Ρόδο και Κέρκυρα. Μετά την επιτυχή φοίτηση και τις διπλωματικές εξετάσεις, ο σπουδαστής λαμβάνει το δίπλωμα του ξεναγού και την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος και μπορεί να ξεκινήσει εργασία στις ξένες γλώσσες τις οποίες μιλάει.

Η διαδικασία για φοίτηση στις κρατικές Σχολές Ξεναγών είναι η έγκαιρη κατάθεση αίτησης όταν βγαίνουν κάθε φορά προκηρύξεις για την έναρξη νέας σχολής κατά τόπους από το Υπουργείο Τουρισμού, συνήθως κάθε χρόνο και για τις 5 διαφορετικές σχολές μας ξεχωριστά.

Επειδή είναι καθαρά επαγγελματική σχολή για την άσκηση του συγκεκριμένου επαγγέλματος, η διαδικασία δεν είναι μέσω των πανελλαδικών εξετάσεων του Υπουργείου Παιδείας». 

Το επάγγελμα του ξεναγού στην Ελλάδα σταματά να γίνεται εποχικό; Το κόστος της ξενάγησης έχει αυξηθεί;

«Είναι αλήθεια ότι από το 2023 άρχισαν να αυξάνονται σε αρκετούς προορισμούς μας οι επισκέπτες ακόμα και στους μήνες της χαμηλής σεζόν, γεγονός που είναι πολύ καλό για όλους τους επαγγελματίες στον τουρισμό αλλά και για την οικονομία μας γενικά. Όταν βρίσκουν καλές προσφορές σε πτήσεις και διαμονή, που είναι τα βασικά έξοδα ενός ταξιδιού, από το Νοέμβριο ως το Μάρτιο πολλοί πλέον κάνουν ταξίδια είτε για τριήμερο city break σε μια πόλη, είτε για να περιηγηθούν στη χώρα μας για πιο πολλές μέρες, εκτός δηλαδή του κλασικού εποχικού μοντέλου «ήλιος και θάλασσα» που αποφέρει στην οικονομία εισόδημα μόνο το καλοκαίρι.

Ενισχύεται έτσι εκτός της παραλίας κι ο πολιτιστικός τουρισμός, ακόμα και από Έλληνες που ταξιδεύουν μέσα στη χώρα μας εκτός υψηλής περιόδου. Η υψηλή τουριστική σεζόν για μας στα περισσότερα μέρη σημαίνει συνήθως 6 μήνες εργασίας, όχι κάθε μέρα φυσικά. Ένας ξεναγός στην Ελλάδα συνήθως εργάζεται κατά μέσο όρο 150 ως 200 μέρες το χρόνο σε μια επιτυχημένη τουριστική χρονιά.

Οι επισκέπτες που έχουμε στη χαμηλή σεζόν είναι συνήθως αυτοί που δεν έχουν μικρά παιδιά, είναι ανεξάρτητοι χωρίς υποχρεώσεις, οι λεγόμενοι «empty nesters» δηλαδή 50άρηδες και 60άρηδες που τα παιδιά τους έχουν μεγαλώσει, οι συνταξιούχοι ή ακόμα κι εργαζόμενοι που πλέον συχνά δουλεύουν εξ αποστάσεως, όποτε δεν έχουν περιορισμό να πρέπει να ταξιδέψουν εκτός Ιουλίου κι Αυγούστου που κλείνουν τα σχολεία.

Το κόστος της ξενάγησης αυξήθηκε ελαφρά το 2023, μετά από δύο χρόνια παντελούς ανεργίας μας με την πανδημία, όπως εξάλλου έγινε και με τις περισσότερες υπηρεσίες, αφού αυξήθηκε δραματικά το κόστος ζωής και δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, όπως ξέρουμε. Όσο υπάρχει ζήτηση, αλλά ταυτόχρονα αυξάνεται η άμεση κι η έμμεση φορολογία κι οι τιμές στα αγαθά κι υπηρεσίες, λογικό είναι να αυξάνονται κάπως κι οι αμοιβές ξενάγησης».

Προσωπικά για εσένα ποιο ήταν το κίνητρο να ακολουθήσεις αυτό το δρόμο; Ποιες ήταν οι στιγμές που δε θα ξεχάσεις στην πορεία σου και ποιες οι «αγαπημένες σου ξεναγήσεις»;

«Προσωπικά εγώ… ανακάλυψα τη Σχολή Ξεναγών μέσω του πατέρα μου, που μου πρότεινε να δώσω εξετάσεις στην τότε σχολή της Θεσσαλονίκης, που κάποτε υπαγόταν στον ΕΟΤ. Στη συνέχεια κατά τη φοίτησή μου κι έχοντας εξαίρετους καθηγητές, όπως ο Δ. Παντερμαλής, ο Κ. Κωτσάκης, ο Γ. Γούναρης, ο Σ. Ανδρέου κ.ά., αλλά και κάνοντας την απαραίτητη στους ξεναγούς εντατική πρακτική άσκηση με τις εκπαιδευτές εκδρομές μας σε όλη την Ελλάδα, αγάπησα το αντικείμενο. Στην αρχή είχα άδεια ξενάγησης σε αγγλικά, στα οποία όπως είπα προηγουμένως υπάρχει πληθώρα ξεναγών, αλλά στην πορεία της φοίτησής μου μάθαινα και γερμανικά για να επεκταθώ επαγγελματικά.

Θεωρώ ότι η καλύτερη επένδυση που μπορεί να κάνει κάποιος σε σπουδές, όποιο επάγγελμα και να επιλέξει, είναι οι ξένες γλώσσες και ποτέ μου δε μετάνιωσα που δεν σπούδασα σε κάποιο ΑΕΙ που θα με οδηγούσε με σιγουριά στην ανεργία.

Αγαπημένα μου μέρη στην περιοχή μας για ξενάγηση είναι – εκτός από τα αξιοθέατα της Θεσσαλονίκης όλων των εποχών και θεμάτων – η επίσκεψη στην Βεργίνα – αρχαίες Αιγές – και στην ορεινή Χαλκιδική. Όμως γενικά προσπαθώ να προωθώ σε πολυήμερες εκδρομές μου και σε νέα προγράμματα πρακτορείων αγαπημένα μου μέρη που είναι σχετικά άγνωστα στο εξωτερικό, όπως την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Θράκη. Σιγά-σιγά έχω κάποια αποτελέσματα και χαίρομαι πολύ όταν ξαναγυρίζω σ’ αυτά τα μέρη 2-3 φορές το χρόνο. 

Αξέχαστες στιγμές από ξεναγήσεις μου είναι πολλές, αλλά για να μην επεκταθώ θα αναφέρω μόνο κάποιες:

• Η Αμερικάνα «σούπερ-γιαγιά» όταν ήρθε ήταν 76 ετών, πρώην καθηγήτρια αρχαίων ελληνικών σε πανεπιστήμιο των ΗΠΑ, που όχι μόνο έφερε τα παιδιά και τα εγγόνια της για μια βδομάδα στην Ελλάδα, αλλά τους είχε μάθει και συνταγές ελληνικών φαγητών και τους είχε αναθέσει να κάνουν από πριν εργασίες και παρουσιάσεις με διάφορα θέματα της ελληνικής μυθολογίας ή των αρχαιολογικών χώρων που επισκεφθήκαμε μαζί. Ήταν μια αξέχαστη οικογενειακή εκπαιδευτική εμπειρία για μένα και για την πολυμελή οικογένεια. Φέτος θα ξαναέρθουν και θα τους ξεναγήσω σε διαφορετικά μέρη, ενώ η γιαγιά είναι ήδη στα 80 της χρόνια!

• Το ζεύγος των αγαπημένων μου – επίσης 80χρονων – Αυστραλών, που αφού ήρθαν ήδη δύο φορές στην Ελλάδα, μένοντας από 3 βδομάδες κάθε φορά, κι οργώσαμε μαζί πολλές περιφέρειες της χώρας, θέλουν κι αυτοί να ξαναέρθουν μόλις τα καταφέρουν. Απίθανο το γεγονός ότι σε κάθε ταξίδι τους – εκτός από τις ξεναγήσεις μου – περνούν κάποιες μέρες κάνοντας για ώρες ορειβασία και πεζοπορία σε μονοπάτια στα βουνά μας, όχι μαζί μου φυσικά, αλλά με ειδικούς πιστοποιημένους οδηγούς βουνού!

• Ο best seller Αμερικανός συγγραφέας Mitch Albom που ξενάγησα πέρυσι για 3 μέρες στη Θεσσαλονίκη – χωρίς καν να ξέρω τότε πόσο διάσημος είναι παγκοσμίως – όταν ήρθε να κάνει συγγραφική έρευνα για την εβραϊκή κοινότητα στην πόλη μας για να εμπνευστεί και να αντλήσει πληροφορίες για μέρη, δρόμους, καθημερινή ζωή κι ανθρώπους και να γράψει το βιβλίο του «The little liar» που μόλις κυκλοφόρησε, με ιστορία και μυθιστορία που διαδραματίζεται στη Θεσσαλονίκη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο ίδιος δεν σταματάει να μιλάει στις περιοδείες που κάνει συνεχώς στις ΗΠΑ για την προώθηση του βιβλίου και στις ραδιοφωνικές εκπομπές του για την Ελλάδα, τη Θεσσαλονίκη και την Κρήτη, όπου στα 23 του χρόνια πέρασε μια αξέχαστη σεζόν τραγουδώντας και παίζοντας πιάνο σε ξενοδοχείο του νησιού για να βγάλει το χαρτζιλίκι του διασκεδάζοντας τους τουρίστες στη δεκαετία του ’80. Ελπίζω σε περισσότερους επισκέπτες στην πόλη μας λόγω της μεγάλης δημοφιλίας του βιβλίου του!

Τι κοινό έχουν τα παραπάνω παραδείγματα; Είναι επαναλαμβανόμενοι επισκέπτες, έφυγαν ευχαριστημένοι από τις εμπειρίες που απέκτησαν εδώ, αγαπούν την Ελλάδα, θέλουν να γνωρίσουν κι άλλα μέρη της και τη διαφημίζουν στο εξωτερικό».

Ποιο θα μπορούσε να είναι το intro για μια ξενάγηση στη Θεσσαλονίκη; Η έμφαση στον πολυπολιτισμικό της χαρακτήρα μονάχα ή κάτι άλλο;

«Θα πω μόνο λίγες λέξεις, που θεωρώ χαρακτηριστικές για την προβολή της: Πολυπολιτισμικότητα, γαστρονομία, νεολαία, παραλία».

Ποια είναι τα σημεία στην πόλη με την μεγαλύτερη πολιτισμική αξία; Μήπως πολλές φορές δεν καταλαβαίνουμε πού περπατάμε;

«Προσωπικά απ’ όλα μας τα μνημεία έχω μια αδυναμία στη Ροτόντα, γιατί είναι ένα μοναδικό για την Ελλάδα μνημείο στη λίστα της UNESCO με ζωή πολλών αιώνων από τη ρωμαϊκή ως τη σύγχρονη εποχή και με αλλαγή της χρήσης του 4 φορές, χαρακτηριστικό της πολυπολιτισμικού παλίμψηστου στην πόλη μας. Στις ξεναγήσεις μου μου αρέσουν οι βόλτες σε κρυμμένες γωνιές στα στενά της Άνω Πόλης με τους κρυμμένους βυζαντινούς ναούς της κι στις αγορές όπως το Καπάνι, το Μπιτ Παζάρ ή η πλατεία ’Αθωνος με τα καρεκλάδικα. Επίσης, ό,τι απέμεινε ανάμεσα στις πολυκατοικίες από τη συνοικία των Εξοχών στα ανατολικά της πόλης με τις επαύλεις.

Γενικά, όπου και να περπατήσεις στο κέντρο της πόλης βλέπεις κάτι ενδιαφέρον από όλες τις εποχές, όχι μόνο μνημεία. Έχουμε π.χ. τα πανέμορφα κτίρια του μεσοπολέμου που ανοικοδομήθηκαν μετά την μεγάλη πυρκαϊά του 1917 από εξαιρετικούς Έλληνες ή ξένους αρχιτέκτονες και που θα πρέπει να τα διατηρήσουμε ως κόρη οφθαλμού. Αυτά συνήθως δεν τα παρατηρούμε καθόλου όταν κινούμαστε με αυτοκίνητο ενώ είναι διάσπαρτα σε όλο το κέντρο, δίπλα μας.

Έχουμε όπως θα ξέρεις και πολλούς υπόγειους αρχαιολογικούς θησαυρούς σε όλο το κέντρο της πόλης, άλλους εντελώς κρυμμένους από την ανοικοδόμηση κι άλλους να έχουν κάπως αναδειχθεί. Και φυσικά αναμένουμε με αγωνία να δούμε τι θα δούμε όταν επιτέλους ανοίξουν οι κεντρικοί σταθμοί του πολύπαθου μετρό της πόλης μας, μετά την κατάτμηση κι επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων».

Η Θεσσαλονίκη βλέπουμε να προσελκύει περισσότερους τουρίστες τα τελευταία χρόνια, ενώ αναπτύσσεται και η κρουαζιέρα. Σε τι επίπεδο βρίσκεται ο τουρισμός αυτή τη στιγμή στην πόλη και ποια είναι τα εμπόδια για τη μεγαλύτερη ανάπτυξή του;

«Ναι, όντως είδαμε κάποια μετα-πανδημική αύξηση των επισκεπτών στην πόλη μας το 2023, είτε με οδικούς επισκέπτες, είτε με πτήσεις και με κρουαζιερόπλοια, αλλά όχι μεγάλη, ούτε και με συνεχή ροή. Οι αφίξεις είναι περισσότερο τα σαββατοκύριακα, τις γιορτές, ή στην υψηλή σεζόν Απριλίου-Οκτωβρίου κυρίως με τα γκρουπ των πρακτορείων που διανυκτερεύουν εδώ συνήθως κανένα διήμερο. Οι επιβάτες από τα κρουαζιερόπλοια είναι ως γνωστό περαστικοί και μπορεί μεν να συμβάλουν οικονομικά σε κάποιους επαγγελματικούς κλάδους, όπως τα πρακτορεία, τα λεωφορεία κι οι ξεναγοί, αλλά δεν αποτελούν σημαντικό εισόδημα για την αγορά ενός προορισμού γενικά.

Θα γκρινιάξω πάλι, αλλά δεν μπορώ να πω ότι υπάρχει η κατάλληλη στρατηγική και συντονισμένη προσπάθεια προβολής από τους κατακερματισμένους τοπικούς φορείς προβολής της πόλης μας. Δεν μπορεί να προβάλουν και να εκπροσωπούν την πόλη – ή και τον κάθε προορισμό της χώρας μας – ξεχωριστά ο Δήμος, η Περιφέρεια, ο Οργανισμός Τουριστικής Προβολής, το Thessaloniki Conventions Bureau, και το κάθε σωματείο επαγγελματιών του τουρισμού ή να βλέπουμε σε τουριστικές εκθέσεις στο εξωτερικό χωριστά σταντ προβολής, λες κι είμαστε μαλωμένοι. Αυτό έχει επισημανθεί πολλές φορές από ειδικούς στον τουρισμό εδώ και χρόνια, αλλά ο κάθε φορέας συνεχίζει να κάνει καμπάνια, να ξοδεύει έτσι περισσότερα κονδύλια και να βολεύει κάποιους «ημετέρους» σε κάποιες θέσεις μετεκλογικά. Κι επιστρέφουμε στο βασικό εμπόδιο που ανέφερα παραπάνω, δηλαδή την έλλειψη διαχείρισης προορισμού, που ισχύει και για την πόλη μας.

Για μας που εργαζόμαστε στον τουρισμό, τα πιο βασικά – κι αυτονόητα είναι τα πρακτικά καθημερινά προβλήματα – ότι δεν έχουμε πάρκινγκ οργανωμένο κοντά στο ιστορικό κέντρο για τα τουριστικά λεωφορεία, κι ότι δεν έχουμε εδώ και πάρα πολλά χρόνια ανοιχτές, φυλασσόμενες και καθαρές δημόσιες τουαλέτες κοντά στα αξιοθέατα δηλ. στην περιοχή μεταξύ Λευκού Πύργου, λιμανιού και Άνω Πόλης, αλλά ούτε κι εκτός κέντρου. 

Να επισημάνω εδώ ότι το Σωματείο Φίλων του Ιστορικού Κέντρου Θεσσαλονίκης στο οποίο είμαι μέλος κάνει τα τελευταία χρόνια πολύ σημαντικό έργο με εθελοντική εργασία των μελών του με καθαρισμό και βάψιμο σε μνημεία, πινακίδες, σχολεία, τοίχους της πόλης κλπ, σε συνεργασία με τους ενεργούς πολίτες και τις αρχές της πόλης μας. Επίσης διοργανώνει ξεναγήσεις για το κοινό και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Αλλά δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μόνοι μας την παραβατικότητα αν δεν εφαρμοστεί η νομοθεσία».

Η αισθητική της Θεσσαλονίκης σε τι επίπεδο βρίσκεται και πόσο απέχουμε από το να χαρακτηριστούμε μια σύγχρονη πόλη με δεδομένο το κυκλοφοριακό, της έλλειψης πρασίνου και της μη επαρκούς αξιοποίησης του δημόσιου χώρου;

«Γνωρίζουμε όλοι μας για το κυκλοφοριακό έμφραγμα στην πόλη εδώ και μερικούς μήνες λόγω της έναρξης των έργων του περίφημου fly over, την έλλειψη χώρων στάθμευσης και την έλλειψη αστυνόμευσης που οδηγεί στην παράνομη στάθμευση παντού. ‘Όμως για μας δεν αρκεί μόνο η παρουσία τροχαίας στους πολύ κεντρικούς δρόμους μεταξύ Εγνατίας και παραλίας. Γινόμαστε ρεζίλι καθημερινά στους τουρίστες περιμένοντας να απομακρύνει ο κάθε παράνομα παρκαρισμένος το μηχανάκι ή το όχημά του για να περάσουμε από δρόμους απ’ όπου περνούν μάλιστα κι τα αστικά λεωφορεία.

Τα πάρκιγκ σε αξιοθέατα όπως μπροστά στο ναό του Αγ. Δημητρίου, το Αρχαιολογικό Μουσείο, τον Πύργο του Τριγωνίου στα Κάστρα, που προορίζονται αποκλειστικά για τη σύντομη στάθμευση των τουριστικών λεωφορείων όχι μόνο είναι ελάχιστα σε αριθμό, αλλά είναι μονίμως κατειλημμένα από ΙΧ ή με παρατημένα για ώρες λεωφορεία. Εμείς πρέπει να καλούμε την τροχαία για παραβάσεις, αλλά δεν είναι λύση αυτή.

Τι άλλο να πρωτοαναφέρω από έργα που ανακοινώθηκαν εδώ και χρόνια και που ακόμα δεν έχουν μελετηθεί ή χρηματοδοτηθεί για να ξεκινήσουν και κόλλησαν στη γραφειοκρατία; Την ανάπλαση της ΔΕΘ; Την δημιουργία του πάρκου μνήμης στην πλατεία Ελευθερίας; Τη δημιουργία του νέου Μουσείου Ολοκαυτώματος; Την ανάπλαση της πλατείας Διοικητηρίου; Το μετρό; Το ενοποιημένο παραλιακό μέτωπο της μητροπολιτικής Θεσσαλονίκης; Ή ότι τίποτε δεν γίνεται ακόμα και σε μικρή ανάπλαση π.χ. ενός πάρκου γειτονιάς ή παρτεριού αν δεν το χρηματοδοτήσει κάποιος γνωστός σπόνσορας; Κι αυτό μετά το εγκαινιάζουμε, φωτογραφιζόμαστε και πανηγυρίζουμε λες και το έφτιαξε η τοπική αυτοδιοίκηση! Το ταμείο του Δήμου μας είναι μείον, αλλά βλέπουμε σημαντικές κινήσεις εδώ κι δύο μήνες, οπότε αναμένουμε έργα και πράξεις».

Το χειρότερο σχόλιο που έχεις ακούσει για τη Θεσσαλονίκη ή την Ελλάδα σε κάποια ξενάγησή σου;

«Ευτυχώς, η πλειοψηφία των επισκεπτών σχολιάζει ακόμα θετικά την εμπειρία ενός ταξιδιού στην Ελλάδα, παρά τα προβλήματα που έχουμε και προσπαθούμε να κουκουλώνουμε.

Όλοι μας περάσαμε την μνημονιακή περίοδο που μπορεί να είχαμε κάποιος κακοπροαίρετους τουρίστες που σχολίαζαν αρνητικά την οικονομία και το κράτος μας, όταν η Ελλάδα ήταν στα καθημερινά δελτία ειδήσεων και η δυσφήμιση ήταν συνεχής. Ευτυχώς αυτό πέρασε, αλλά έχει πλάκα νομίζω πως όταν ξεναγώ Γερμανούς, πολλοί είναι αυτοί που με ρωτούν τι απέγινε ο Βαρουφάκης που τους έχει μείνει αξέχαστος από την εποχή της παντοδυναμίας του Σόιμπλε! Ίσως και να θυμούνται το όνομά του περισσότερο από κάθε άλλου πολιτικού της Ελλάδας.

Θα επαναλάβω ότι τα αρνητικά σχόλια είναι σχεδόν πάντα για τα graffiti στους τοίχους και για τα σκουπίδια στους δρόμους στις μεγάλες πόλεις μας ή για τις χωματερές στη φύση».

Πόσο φροντίζουμε τελικά τους αρχαιολογικούς μας χώρους και ποια είναι η άποψή σου για την τιμολογιακή πολιτική που ακολουθείται;

«Πολλοί αρχαιολογικοί χώροι είναι στο παρατημένοι έλεος των βανδάλων και του χρόνου, αφού δεν υπάρχει ποτέ επαρκές προσωπικό στο Υπουργείο Πολιτισμού, λείπει η πολιτική βούληση για προσλήψεις ώστε να προστατευθούν, να καθαριστούν, να συντηρούνται και να λειτουργούν κάθε μέρα για αρκετές ώρες τα μνημεία μας. 

Οι τιμές εισιτηρίων μνημείων και μουσείων είναι κάτι που δεν έχω αντίρρηση να αυξάνεται στους πολυσύχναστους και πιο δημοφιλείς χώρους, όπως άλλωστε συμβαίνει σε όλον τον κόσμο. Δυστυχώς δεν επιτρέπεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία να υπάρχουν διαφορετικές τιμές ή να είναι δωρεάν η είσοδος για τους Έλληνες και πιο ακριβές για τους ξένους, αφού όλοι οι πολίτες της Ε.Ε. έχουν τα ίδια δικαιώματα. Οπότε είτε θα έπρεπε να είναι εντελώς δωρεάν για όλους, πράγμα που θα οδηγούσε στη μη βιώσιμη διαχείριση των μνημείων και στο κλείσιμο πολλών από αυτά, είτε όλοι να πληρώνουν την ίδια τιμή, όπως γίνεται τώρα.

Το απαράδεκτο είναι όταν ανακοινώνονται νέα μέτρα και τιμές από το Υπουργείο Πολιτισμού – τώρα πλέον κι ανεξάρτητα από τα μεγάλα μας μουσεία που ιδιωτικοποιήθηκαν πρόσφατα -την τελευταία στιγμή και να αιφνιδιάζουν την αγορά, ενώ τα τουριστικά πρακτορεία τιμολογούν και στέλνουν τα πακέτα με τα προγράμματά τους στο εξωτερικό πολλούς μήνες πριν». 

Θέλεις να μοιραστείς κάποιες προτάσεις για πιθανές ξεναγήσεις σε μέρη που δεν είναι τόσο δημοφιλή στην Ελλάδα αλλά κατ΄ εσέ κρύβουν μεγάλη αξία και ομορφιά;

«Οι προτάσεις που πάντα κάνω σε ξένους επισκέπτες ή πρακτορεία όταν με ρωτούν είναι για πιο άγνωστες στο εξωτερικό περιοχές μας, όπως οι εκδρομές στην Ήπειρο με πρόγραμμα σε Ιωάννινα με το νησί της λίμνης, Ζαγοροχώρια, Πάργα, αρχαία Δωδώνη, Νεκρομαντείο Αχέροντα, αρχαία Κασσιώπη ή στη Δυτική Μακεδονία με Καστοριά, Νυμφαίο, Φλώρινα, Πρέσπες ή στη Θράκη με Ξάνθη, Έβρο, Σαμοθράκη ή στη Θεσσαλία με το Πήλιο, Μετέωρα, χωριά ορεινών Τρικάλων.

Στους Έλληνες βέβαια τα περισσότερα από αυτά τα μέρη είναι γνωστά, αλλά πάντα υπάρχει κάτι που δεν γνωρίζουμε για εξερεύνηση όσες φορές και να πάμε κάπου. Τα μέρη που προτείνω δεν έχουν μόνο μνημεία, αρχαιότητες, ναούς, μονές, αλλά και καταπληκτική παραδοσιακή γαστρονομία με παραγωγούς τοπικών προϊόντων κι οινοποιεία που αξίζει κάποιος να δοκιμάσει ή δραστηριότητες στη φύση μακριά από τον μαζικό τουρισμό».

Ταξιδεύεις διαρκώς. Το αγαπημένα σου ταξίδια και ποιες εικόνες που δεν θα ξεχάσεις από αυτά.

«Ταξιδεύω εκτός Ελλάδας για τουρισμό, συνήθως το χειμώνα που δεν εργάζομαι ως ξεναγός. Περισσότερο ξεχωρίζω τις χώρες τις Λατινικής Αμερικής και πιο αγαπημένες μου ταξιδιωτικές εμπειρίες είναι το Περού, η Κούβα, το νησί του Πάσχα και το Μεξικό κι από την Ευρώπη η μακρινή Ισλανδία, το κάθε μέρος για διαφορετικούς λόγους. Θα αναφέρω μόνο κάποιες αξέχαστες εικόνες στην Ισλανδία όπου τα τοπία είναι εξωπραγματικά λόγω της μαύρης ηφαιστειακής λάβας, παγετώνων, καταρρακτών, θερμών πηγών, με την ήλιο το καλοκαίρι που πήγα να δύει ελάχιστα στις δύο τα ξημερώματα.

Στο νησί του Πάσχα τα επιβλητικά πέτρινα αγάλματα, τα moai, που είναι διάσπαρτα στη φύση και τα άγρια άλογα που βόσκουν ελεύθερα. Το Μεξικό και το Περού οι μοναδικοί αρχαιολογικοί χώροι στα βουνά ή κρυμμένοι μέσα σε ζούγκλες κι στην Κούβα η πανέμορφη αποικιακή αρχιτεκτονική της και οι παραλίες της.

Αλλά και πάλι, όπου και να ταξιδέψω, στην Ελλάδα θέλω πάντα να επιστρέφω!».