Η ζωή των Ελλήνων φοιτητών στη Ρουμανία την εποχή Τσαουσέσκου

Ήταν το μακρινό 1976, όταν μετά την υπογραφή μορφωτικής συμφωνίας μεταξύ της Ελλάδας και της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Ρουμανίας, πραγματοποιήθηκαν οι πρώτες μαζικές εγγραφές Ελλήνων φοιτητών στα πανεπιστήμια της βορειότερης χώρας των Βαλκανίων. Ήταν η εποχή που δεκάδες 18χρονοι και λίγο παραπάνω, αποχαιρετούσαν τους γονείς τους για να βρεθούν στην Ρουμανία και να σπουδάσουν.

Ένας από αυτούς τους φοιτητές εκείνων των χρόνων, ήταν και ο Στράτος Κερσανίδης, δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφος που πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Τρανσιλβάνια Μπλουζ» (Εκδόσεις Εύμαρος) με θέμα του τις αναμνήσεις του από εκείνη την εποχή σε ένα πολυσυλλεκτικό πορτρέτο της καθημερινής ζωής στη Ρουμανία του Τσαουσέσκου.

Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου, ο συγγραφέας του μιλάει στην Parallaxi για την διαδικασία συγγραφής του και τα χρόνια εκείνα…

Γνωρίζω πως κάνατε πέντε χρόνια έρευνα για το «Τρανσιλβάνια μπλουζ». Πώς προέκυψε αυτό το βιβλίο και πόσο δύσκολη ήταν η διαδικασία συγγραφής του;

Δεν θα έλεγα δύσκολη τη διαδικασία συγγραφής του βιβλίου. Το παν ήταν να πάρω απόφαση να το ξεκινήσω, κάτι που είχα για αρκετά χρόνια στο μυαλό μου. Όλα αυτά τα χρόνια, λοιπόν, σχεδίαζα νοερά διάφορα πράγματα κι όταν δόθηκε η αφορμή που με οδήγησε στην απόφαση, περίπου ήξερα τι ήθελα να κάνω. Από εκεί και μετά άρχισα την έρευνα που σήμαινε διάβασμα κάμποσων βιβλίων, ατελείωτες ώρες στο διαδίκτυο, συναντήσεις και συζητήσεις με ανθρώπους, δύο ταξίδια στη Ρουμανία, φωτογραφήσεις και έρευνα για παλιές φωτογραφίες. Και οφείλω να ομολογήσω ότι όλη τούτη η διαδικασία μου άρεσε πολύ γιατί ενεργοποίησα τη μνήμη μου, έμαθα πράγματα που δεν ήξερα, γνώρισα λεπτομέρειες και σε βάθος κάποια άλλα. Να φανταστείτε ότι παρασύρθηκα σε ένα γοητευτικό κόσμο αναζήτησης με αποτέλεσμα στο τέλος, και αφού είδα τον τεράστιο όγκο του υλικού που είχε μαζευτεί, να αναγκαστώ ένα μεγάλο μέρος να το αφαιρέσω.

Πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωμένη εργασία που μας επιτρέπει να γνωρίσουμε πώς έζησαν οι Έλληνες φοιτητές σε μια σοσιαλιστική χώρα, πώς σπούδασαν και πώς βίωσαν τη διάψευση του σοσιαλιστικού παραδείσου. Τι θυμάστε από τα δικά σας βιώματα εκείνα τα χρόνια;

Το τι θυμάμαι από εκείνα τα χρόνια σε ένα μεγάλο βαθμό περιλαμβάνεται μέσα στο βιβλίο. Κατά τα άλλα, νομίζω πως όντως είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεται ένα βιβλίο με αυτό το θέμα, δηλαδή τη ζωή των Ελλήνων φοιτητών στη Ρουμανία την εποχή του Νικολάε Τσαουσέσκου. Βέβαια το θέμα δεν είναι η διάψευση του σοσιαλιστικού παραδείσου, αυτό εμπεριέχεται και γίνεται αντιληπτό σε μεγάλο μέρος του, αλλά εγγίζει και άλλα ζητήματα όπως η καθημερινότητά μας, η ιστορική συγκυρία, η διεθνής πολιτική κατάσταση, η πολιτική προσφυγιά του Εμφυλίου αλλά και κάποια άλλα γεγονότα που συνέβησαν τότε όπως ένα αεροπορικό δυστύχημα, ο φονικός σεισμός του 1977, η δράση ενός κατά συρροή δολοφόνου κ.λπ. Δηλαδή δεν υπάρχει καμία διάθεση δαιμονοποίησης και αφορισμού του καθεστώτος Τσαουσέσκου αλλά, νομίζω ότι επιχειρώ μια ψύχραιμη προσέγγιση, πάντοτε βέβαια μέσα από τη δική μου πολιτική και ιδεολογική ματιά.

Το βιβλίο προσεγγίζει την πολιτική προσφυγιά του Εμφυλίου, μέσα από τις ιστορίες Ελλήνων που γνωρίσατε, καθώς και άλλων που ανακαλύψατε στην έρευνα σας. Ήταν πολλοί αυτοί οι άνθρωποι και από την έρευνα σας αντιληφθήκατε να τους έχει αφήσει κάτι στον ψυχισμό τους όλη εκείνη η εποχή;

Οι άνθρωποι γνώρισα εκεί ήταν μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού. Βέβαια δεν μου είναι άγνωστη η ιστορία της πολιτικής προσφυγιάς καθώς είναι ένα κομμάτι της Ιστορίας που προσωπικά με απασχολεί. Η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι που γνώρισα ζούσαν με το όνειρο επιστροφής στην πατρίδα, και κάποιοι τα κατάφεραν καθώς στη δεκαετία του 1970 και του 1980 είχαν αρχίσει να γίνονται δεκτοί στην Ελλάδα. Την ίδια ώρα όμως είχαν βιώσει τη διάψευση και την προδοσία τόσο από την πολιτική του Κ.Κ.Ε. όσο και από το καθεστώς. Ούτε στιγμή όμως δεν έπαψαν να τρέφουν συναισθήματα ευγνωμοσύνης προς τη χώρα που τους φιλοξένησε, τους πρόσφερε μόρφωση, δουλειά, αξιοπρέπεια.

Ήταν εύκολο να γράψετε ένα βιβλίο που μπλέκει την  ιστορία με την μυθοπλασία;

Η αλήθεια είναι ότι η ιδέα να εμπλέξω στην αφήγησή μου το στοιχείο της μυθοπλασίας, μου ήρθε κατά τη διάρκεια της συγγραφής. Κατ’ αρχήν το βρήκα ενδιαφέρον ως πειραματισμό και στη συνέχεια θεώρησα ότι έτσι θα είναι ίσως πιο ελκυστικό για τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες. Δεν ξέρω αν το πέτυχα αλλά τα μέχρι στιγμής μηνύματα που έχω είναι μάλλον θετικά. Πάντως προσωπικά το ευχαριστήθηκα.

Και λόγω της ιδιότητας σας, το βιβλίο έχει σπουδαίες εικόνες – κινηματογραφικές θα έλεγα – που περιγράφετε με τον δικό σας τρόπο. Ήταν σκοπός σας να μη διαβάζουν μόνο οι αναγνώστες αλλά να μπορούν να «δουν» με κάποιον τρόπο αυτά που περιγράφετε;

Η δημιουργία εικόνων δεν αποτελεί το σκοπό του κάθε συγγραφέα; Αυτό δεν είναι και ένα στοιχείο επιτυχίας ενός βιβλίου; Εφόσον λοιπόν λέτε ότι διαβάζοντάς το είδατε «σπουδαίες εικόνες» με κάνετε και χαίρομαι. Πάντως μιας και αναφέρεστε στην ιδιότητά μου ως κριτικού κινηματογράφου, το μέλημά μου ήταν αφενός η δημιουργία εικόνων αλλά εξίσου με ενδιέφερε η ροή του λόγου (εικόνας), η δημιουργία συναισθημάτων με την εναλλαγή (μοντάζ) και, φυσικά, ο συγγραφικός (σκηνοθετικός) ρυθμός.

Αν στο επόμενο βιβλίο σας ήταν πρωταγωνίστρια η Θεσσαλονίκη, σε ποια εποχή θα μας μεταφέρατε και γιατί;

Για να είμαι ειλικρινής, αν και κάπου βαθιά μέσα στο μυαλό υπάρχει κάτι που με τριβελίζει, δεν έχω σκεφτεί κάποιο επόμενο βιβλίο. Ακόμη βρίσκομαι υπό την επήρεια του «Τρανσιλβάνια μπλουζ», η έκδοση του οποίου ήταν για μένα κάτι σαν την εκπλήρωση ενός χρέους. Αν πάντως αποφασίσω να προχωρήσω σε αυτό που βρίσκεται εν υπνώσει στο μυαλό μου, η Θεσσαλονίκη θα έχει σημαντικό ρόλο ως σημείο όμως μιας ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής και μιας εποχής και κάποιων δραματικών γεγονότων που πολλοί από εμάς κουβαλάμε μέσα μας.