Μάγδα Φύσσα: Δεν ψηφίζεις φασίστες για να εκδικηθείς ένα σύστημα

Η μεγάλη κυρία, η γυναίκα σύμβολο, αυτή που συνεπήρε με τον αγώνα της μια ολόκληρη χώρα, που στέκεται δίπλα σε όποιον έχει αδικηθεί ή αγωνίζεται, σε μια κουβέντα επίκαιρη.

 Συνέντευξη: Γιώργος Τούλας, Μυρτώ Τούλα

 Συνηθίζεται ο πόνος της απώλειας;

Ο χρόνος δεν λειτουργεί παρηγορητικά, απλά συνηθίζεις την καινούρια ζωή. Δεν συνηθίζεις το γεγονός, συνηθίζεις την καινούργια κατάσταση, η οποία είναι πολύ μαύρη και οδυνηρή. Σίγουρα υπάρχουν φωτεινές ημέρες, όμως η θλίψη, ο πόνος και η απώλεια γενικά που βιώνεις, δεν σε αφήνει να χαρείς. Όποια χαρά και να πάρεις, έχει το συναίσθημα της χαρμολύπης μέσα. Τα παιδιά, τα εγγόνια μου, είναι μεγάλη βοήθεια στο να αντέχω. Είναι στιγμές που νιώθεις ευγνωμοσύνη, από τον κόσμο που βλέπεις που σε έχει αποδεχτεί και νοιάζεται για το δικό σου θέμα και είναι δίπλα σου. Όλα αυτά, βοηθούν στο να στεκόμαστε ακόμη όρθιοι. Η ζωή άλλαξε τελείως, είναι άσχημη, δεν είναι όμορφη και τις όμορφες στιγμές τις αδυνατίζει η χαρμολύπη.

Εγώ, τον θάνατο τον έχω ζήσει από τα 20 μου, που χάσαμε την αδερφή μου, η οποία ήταν 29 ετών. Έχω δει την μαμά μου να θρηνεί το παιδί της. Πόναγα, γιατί πόναγε, αλλά δεν μπορούσα να καταλάβω τον πόνο της, επειδή πενθούσα κι εγώ, νόμιζα πως πονάω περισσότερο από την μαμά μου. Στο μυαλό των 20, υπήρχε μία αμφιβολία πως η μαμά μου δεν αγαπούσε τόσο την αδερφή μου, όσο εγώ τον Παύλο μου. Όλες οι μανάδες περνάμε από αυτό το στάδιο, νομίζουμε πως εμείς είμαστε οι καλύτερες μαμάδες. Η μητέρα μου τότε, είχε μία αξιοπρεπή στάση, δεν ήθελε να μεταφέρει στα υπόλοιπα παιδιά της, τον δικό της πόνο και κρατήθηκε για να αντέξει τα παιδιά της. Τώρα την καταλαβαίνω.

-Οι γονείς σας σας κληροδοτήσαν αξίες και αρετές που κουβαλάτε ως κληρονομιά.

Τώρα πια μπορώ να πω με υπερηφάνεια, πως είχα δύο αξιόλογους γονείς, ήταν ο σταθμός μας. Έπαιξε ρόλο το ότι μεγάλωσα σε μία μικρή κοινωνία, σε ένα χωριό, δεν θυμάμαι να συμβαίνει ποτέ κάτι πολύ κακό στο χωριό μου, δεν υπήρχε άνθρωπος που να τον δείχναμε με το δάχτυλο και λέγαμε πως είναι κακός. Αυτή η εικόνα του μικρού τόπου με βοήθησε στο ότι είχα πάρει την παιδεία που την κρατούσα σαν κόρη οφθαλμού.

Από μικρή, τα πράγματα που με ενοχλούσαν δεν τα ακολουθούσα, δεν άφηνα περιθώριο να με πληγώσουν. Καταλάβαινα μέχρι που μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος, όταν θέλει να πικράνει κάποιον. Παραδείγματος χάριν, όταν λέγανε στον άλλον, αυτός είναι βλάχος, υποτιμητικά, δεν μπορούσαν να καταλάβουν πως είναι τιμή για εκείνον, τον κάνει να αισθάνεται περήφανο με αυτή την υποτίμηση.

Υπάρχει από πάντα η απαξίωση, όσων προερχόμασταν από χωριό, όταν όμως έχεις έναν κύκλο στο σπίτι σου που σε προστατεύει, λίγο σε ενδιαφέρει τι λένε οι άλλοι. Είμαι το τελευταίο παιδί στην οικογένεια, οπότε ως τελευταίο παιδί παρατηρούσα, ακούγοντας τις παρατηρήσεις που έκαναν οι γονείς μου στα μεγαλύτερα αδέρφια μου, προλάβαινα εγώ να μην τα κάνω.

-Βρεθήκατε στην Αθήνα, σε μία εργατική γειτονιά, άνθρωποι του μόχθου. Υπήρξαν φορές που να σκεφτήκατε πως ίσως είναι άδικο που υπάρχουν άνθρωποι που τους ήρθαν όλα έτοιμα;

Ποτέ δεν το σκέφτηκα, για εμένα η καλύτερη ζωή, είναι αυτό που έχεις μέσα στο σπίτι σου. Αν εκεί υπήρχε δυστυχία αυτό θα με πονούσε. Παίζει ρόλο φυσικά το ότι μεγάλωσα στο χωριό, εκεί δεν υπήρχε το παιδί που ήταν καλύτερα από εσένα, ήμασταν όλα το ίδιο. Και φυσικά το σημαντικότερο από όλα. Δεν υπήρχε το εμπόρευμα, οπότε δεν μάθαμε με το χρήμα, μάθαμε με την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, το ότι οι γονείς μας προσπαθούσαν να μην μας στερήσουν το φαγητό μας και ό,τι χρειαζόμασταν σαν οικογένεια. Δεν είχαμε κάτι να ζηλέψουμε, ήμασταν όλοι ίσοι. Δεν καταλαβαίνω γιατί να διαφοροποιείσαι από τον άλλον. Μέχρι εκεί που φτάνει το χέρι σου.

Ούτε η δουλειά με έχει κουράσει, δούλεψα σκληρά, είναι ξεκάθαρο πως το κάνεις για οικονομικούς λόγους, για να βοηθήσεις και ακριβώς εκεί που βοηθάς με αυτό είναι που είσαι εντάξει. Πάντα μου άρεσε η γαζωτική, είναι πολύ δύσκολη, γιατί δεν έχει φασόν, το πιάνεις από την αρχή και έρχεται η ολοκλήρωση. Εγώ ήμουν, σε τρεις ειδικότητες στο δέρμα, οπότε ολοκλήρωνα ό,τι έπιανα στα χέρια μου και γι΄ αυτό μου άρεσε και τόσο πολύ. Όταν έκανα την κόρη μου, δεν δούλευα ήμουν με τα παιδιά στο σπίτι, γιατί έχουν και τέσσερα χρόνια διαφορά μεταξύ τους. Έτσι, έμαθα να ράβω, για να έχω την κόρη μου όπως την ήθελα. Υπήρχε η επιβράβευση και από τον άνδρα μου, έβλεπε τα ρούχα και μου έλεγε “μπράβο, είδες τι κατάφερες;”

 -Έχετε κάποιο απωθημένο που σας έχει μείνει από τότε που ήσασταν νέα;

Όχι. Ήθελα παιδιά έκανα παιδιά. Όμως έχω μετανιώσει ότι δεν έκανα άλλο παιδί. Μετά τον Παύλο μου, όμως είπα ότι αν ήξερα τι θα συνέβαινε δεν θα έκανα κανένα. Εγώ γεννήθηκα και ήμουν τυλιγμένη με τον ομφάλιο λώρο, χωρίς την ανάσα μου, βοήθησε ο πατέρας μου για να επανέλθω και κάποια στιγμή μέσα στον πόνο μου που έχασα τον Παύλο, είχα την μητέρα μου κοντά και της είπα “μανούλα μου, γιατί δεν με αφήσατε να πεθάνω, θα είχα γλιτώσει απ’ όλο αυτό.” Και γυρίζει και μου λέει “εγώ παιδί μου να είχα πεθάνει, να μην είχα κάνει κανένα σας, πόσα θα είχατε γλιτώσει.” Πόσο έχω μετανιώσει γι΄ αυτό που της είπα.

Και τώρα λέω πως μακάρι να μην είχα κάνει παιδιά, όμως τι νόημα θα είχε η ζωή χωρίς αυτά; Η μαμά μου, ήταν πολύ ήσυχος άνθρωπος, χαμηλών τόνων και ο μπαμπάς μου ήταν το ακριβώς αντίθετο, νευρικός, οι κινήσεις του όλες ήταν σπαστικές. Έχω πάρει την ευστροφία του πατέρα μου αλλά και την ένωση και την ηρεμία της μητέρας μου στα μεγάλα της προβλήματα.

Πού πιστεύετε πως οφείλεται η νέα άνοδος της ακροδεξιάς;

Στο ίδιο το σύστημα, αυτοί το θάψανε, αυτοί το αναδείξανε. Το συμπέρασμα που έχω βγάλει εγώ όλα αυτά τα χρόνια που είμαι και στις δικαστικές αίθουσες και που διάβασα πολύ παραπάνω, είναι πως η Ελλάδα πάντα έτσι ήταν, απλά για κάποιο λόγο τους είχαν θαμμένους και φυσικά, για τους δικούς τους λόγους τους βγάλανε πάλι στην επιφάνεια. Δεν την έζησα εγώ την μαυρίλα, η γειτονιά μου δεν ήταν από τις γειτονιές, που συνέβαιναν ακροδεξιά γεγονότα καθημερινά, περάσανε μια-δυο φορές από εμάς. Ήταν πιο συχνά αυτά τα γεγονότα στην Νίκαια, εγώ τα άκουγα από τον Παύλο μου, αλλά δυστυχώς, όχι τόσο. Ο Παύλος τα ήξερε, τα ξέρανε τα παιδιά, έξω ήταν, εμείς οι μεγαλύτεροι όμως, όχι τόσο. Αρχίσαμε να βλέπουμε τι συμβαίνει, όταν ήδη είχαν μπει στην βουλή, με το χαστούκι του Κασιδιάρη στην Κανέλλη και πάλι, δεν πείστηκε ο κόσμος.

Για εμένα, δεν ψηφίζεις εκδικητικά και δεν πάει το ρημάδι το χέρι σου να ψηφίσει φασίστες, μόνο και μόνο γιατί θέλεις να εκδικηθείς ένα σύστημα ολόκληρο. Ψηφίζεις φασίστες γιατί έτσι είσαι.

Μετά το 2013 και τις δικαστικές αίθουσες, τα είδαμε όλα, είδαμε τους φασίστες από όλες τις πλευρές. Η άνοδος της ακροδεξιάς που βλέπουμε σε όλο τον κόσμο δεν με τρομάζει, σταμάτησα να φοβάμαι πια. Η ανθρωπότητα έχει αποφασίσει γι αυτό και θα το λουστεί. Αλίμονο από τις νέες γενιές που έρχονται, αυτό με πονάει. Αυτός είναι ο λόγος που κάνουμε εκδηλώσεις. Όλα έχουν να κάνουν με την παιδεία, αν μπορέσουμε να φτιάξουμε αυτό το κομμάτι, θα φτιάξει και η ανθρωπότητα.

Χρειάστηκαν ανθρωποθυσίες και σε σας και στα Τέμπη για να ταρακουνηθεί ο κόσμος.

Δεν νομίζω ότι εμένα και τους γονείς τον Τέμπών μας βοηθά το γεγονός της ανθρωποθυσίας. Για ποιον λόγο εν καιρώ ειρήνης να υπάρχουν ανθρωποθυσίες; Και στην περίπτωση μου, ο κόσμος τι κατάλαβε το 2015 τους ξαναεξέλεξε.

Αν φτάσαμε στο σημείο να βρεθούν σε δικαστική αίθουσα και να είναι κατηγορούμενοι για εγκληματική οργάνωση μέχρι και ο αρχηγός τους, το χρωστάμε στον Παύλο, όχι σε εμένα, ούτε στο  αντιφασιστικό κίνημα που είχα δίπλα μου. Αν ο Παύλος δεν άντεχε αυτά τα 4 λεπτά, δεν θα είχε γίνει τίποτα, ο Ρουπακιάς θα είχε φύγει. Ήταν όλα στημένα μια χαρά. Η αστυνομία εκεί, ο δολοφόνος με το αυτοκίνητο έτοιμος να φύγει. Από εκεί και πέρα, ότι εγώ δεν έκατσα με σταυρωμένα χέρια, αυτό που θέλανε δηλαδή να γίνει, να κάτσω σπίτι να κλαίω και να χτυπιέμαι λες και δεν είχα χρόνο να θρηνήσω, θα τους ρωτήσω πότε θα χτυπηθώ, η ομάδα με τους δικηγόρους και το αντιφασιστικό κίνημα που μου έλεγε προχώρα τους έβαλε στην φυλακή. Το ότι καταδικάστηκαν για εγκληματική οργάνωση, μια χαρά, στα ελαφρά πέσανε. Ο Νίκος Ρωμανός είναι μέσα στην φυλακή για μισό δακτυλικό αποτύπωμα σε ένα κτίριο που ισοπεδώθηκε, οι δολοφόνοι είναι έξω ακόμη.

Αυτή την εποχή η απονομή της δικαιοσύνης μας προβληματίζει όλους. Αυτό φαντάζομαι είναι το βασικό καύσιμο που σας κρατά τόσο ενεργή;

Η δικαιοσύνη, είναι δύο μέτρα και δύο σταθμά. Ρίχνεις ζάρια και όπου κάτσει. Άμα είσαι τυχερός και έχεις μία καλή έδρα μπορεί να υπάρξει. Όσον αφορά την δικαστική έδρα, η κοινωνική πίεση και κατακραυγή που υπάρχει έξω από τις αίθουσες δεν παίζει κανέναν ρόλο.

Εμείς στον πρώτο βαθμό είχαμε μία πολύ δυνατή πρόεδρο, αντίθετα δεν είχαμε καλή εισαγγελέα. Αν ασκήθηκε πίεση όσον αφορά τον κόσμο που υπήρχε απ’ έξω, αυτό που ζούσανε από τους φασίστες μέσα στις αίθουσες, ήταν πολύ χειρότερο. Αν δεις τον Λαγό μέσα στο δικαστήριο, είναι ένα κτήνος, δεν μάθανε τίποτα απολύτως. Σου λένε ευθαρσώς, να τους ζητήσεις συγγνώμη που τους τρέχεις.

Έχω ζήσει απίστευτα πράγματα, πολλές φορές έλεγα τι άλλο θα ζήσουμε. Είσαι μεταξύ ζωής και θανάτου, λες “δεν είναι δυνατόν αυτό να το ζει άνθρωπος”. Η υπεράσπιση των φασιστών είναι χειρότερη από αυτούς, είναι ελεεινοί.

Στην Θεσσαλονίκη δεν έρχομαι συχνά, γιατί το αντιφασιστικό κίνημα έπρεπε να έχει κλείσει τα γραφεία της Χρυσής Αυγής, εμένα το ότι είναι ανοιχτά ακόμη τα γραφεία με ενοχλεί και με πονάει, δεν μπορώ να μπαίνω στην Θεσσαλονίκη και να τα βλέπω. Οι φασίστες ποντάρουν στον φόβο, πρέπει να βρούμε τρόπο να αλλάξουν τα πράγματα.

Και πώς κρατάς τον κόσμο μακριά από την ακροδεξιά ως αντίδραση;

Στην εποχή μας, όποτε οι γονείς είναι αποκαμωμένοι, γυρνάνε σπίτι κομμάτια και τα βγάζουν δύσκολα πέρα ενώ το παιδί όλη την ημέρα είναι στο κινητό υπάρχει κουράγιο οι γονείς να μιλήσουν στα παιδιά και να τα τραβήξουν μακριά από τις ακραίες συμπεριφορές και την ακροδεξιά ρότα;

Αυτό δεν είναι και το χρέος του γονιού; O καθένας από εκεί που είναι και ό,τι μπορεί να κάνει. Ο γονιός και κουρασμένος ή ταλαιπωρημένος να είναι, θα πρέπει να ξενυχτήσει για το παιδί του. Βλέπουμε περιπτώσεις που οι γονείς είναι αποκαμωμένοι και πάνε σπίτι και δεν μπορούν να ασχοληθούν καθόλου, βλέπουμε όμως και τους άλλους γονείς, οι οποίοι και ο ένας και ο άλλος είναι με ένα κινητό ανά χείρας και δεν ξέρει τι γίνεται με το παιδί του. Εμένα είναι οι εγγονές μου σε αυτή την ηλικίας, 14 η μία, 10 η άλλη και αυτό που θέλω να πω είναι πως όταν γίνεται δουλειά από μικρή ηλικία, κάπως τα παιδιά καταλαβαίνουν, έχουν άμυνες και δεν παραδίδονται εύκολα.

 Γίνατε στόχος εκατομμύρια φορές ανθρώπων που τους ενοχλούσε η δημόσια παρουσία σας και ο λόγος σας. Σκεφτήκατε ποτέ να αποσυρθείτε;

Ούτε καν τους λάμβανα υπόψιν μου. Δεν νομίζω πως είχα περιθώριο να κάτσω και να ασχοληθώ με όλο αυτό. Δεν υπήρχε το περιθώριο. Είχα να αντιμετωπίσω τον πόνο μου και τον θρήνο μου αλλά ταυτόχρονα έπρεπε να είμαι όρθια και να είμαι εκεί. Και να μην φεύγω, να ακούω και να βλέπω τα στοιχεία. Σου τρώει πάρα πολύ χρόνο αυτό όλο, το υλικό είναι τεράστιο, δεν πρέπει να σου ξεφύγει τίποτα.

Δεν μπορώ να φανταστώ τι περνάει ο σύλλογος Τεμπών. Δεν μπορώ να καταλάβω ποιος πιστεύει όλα αυτά που βγαίνουν για την κ. Καρυστιανού. Πιστέψτε με, δεν τα λαμβάνει υπόψη του κανένας σοβαρός άνθρωπος όλα αυτά, αντιθέτως, όλα τα απαξιωτικά σχόλια σε δυναμώνουν. Για εμένα, δεν πρέπει να την απασχολούν όλα αυτά, θα πρέπει να δουν που θα πάνε την υπόθεση, γιατί αυτό δεν είναι πια μόνο δικό τους θέμα, μας αφορά όλους. Θα πετάξουν και τα Τέμπη στο συρτάρι; Είναι δυνατόν; Ακόμη και τώρα τρομοκρατούν τον κόσμο, αλλά δεν θα δειλιάσει, θα βγει στους δρόμους. Μετά την απόφαση την δική μας, ο κόσμος απέκτησε ξανά την γενναιότητα του, ήταν μεγαλειώδες αυτό που ζήσαμε στις 7 Οκτώβρη του 2020.

Μετά από εκεί, ενωθήκαμε, ενώθηκε το αντιφασιστικό που ήταν χίλια κομμάτια ακόμη και ο κόσμος της αριστεράς ήρθε και κούμπωσε. Κανένας δεν περίμενε τόσο κόσμο στις τελευταίες πορείες των Τεμπών, απλά ο κόσμος άρχισε να μην φοβάται, ξέρει πως θα φάει δακρυγόνα και παρ’ όλα αυτά βγήκε στον δρόμο, γιατί θα μπορούσε κάλλιστα να είναι το δικό του το παιδί στο τρένο.

Τα Τέμπη δεν είναι η περίπτωση η δική μας, δεν μπορούν να αμαυρωθούν όπως είχε συμβεί στην αρχή με την δική μας υπόθεση που ακούστηκε “τι δουλειά είχε”, “για το ποδόσφαιρό έγινε”, “αναρχικός με την ακροδεξιά”, στα Τέμπη, έχει να κάνει το κράτος το οποίο προσπαθεί να συγκαλύψει ένα τόσο τραγικό γεγονός, με τόσες ψυχές που δολοφονήθηκαν και στην πλειοψηφία τους ήταν παιδιά.

Η Μαρία έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο στην ένωση του κόσμου, αν υπήρξε μία Μαρία στο Μάτι τα πράγματα δεν θα ήταν έτσι, η υπόθεση δεν θα πήγαινε για πλημμέλημα, 103 άνθρωποι κάηκαν ζωντανοί. Αυτό τους καίει, το γεγονός του ότι, βγήκε ο σύλλογος μπροστά και η Μαρία και γι΄ αυτό έχουν και τους δικούς τους που γράφουν αυτά που γράφουν.

Ουδέποτε δεν ασχολήθηκα με αυτά, μία φορά ένας από την Θεσσαλονίκη βγήκε και είπε πως πήραμε αποζημίωση με ένα τρελό ποσό, ε, σε αυτόν στείλαμε εξώδικο και μία φορά στείλαμε επιστολή στον πρόεδρο της Βουλής για τον Κυριάκο Βελόπουλο, γιατί στην εκπομπή του, είπε πως πήραμε αποζημίωση, ενώ θα έπρεπε να πάρει και η μητέρα της Μυρτούς, που ένας άντρας άφησε το παιδί ανάπηρο. Μετά από αυτό, βγήκε και ζήτησε συγγνώμη δημόσια.

Επίσης, κάναμε μήνυση, στον άνθρωπο που μου είπε “που είναι τώρα ο Παύλος”, εκείνη την στιγμή, νομίζω πως θα ήθελα να έχω πεθάνει, δεν άντεχα άλλο, δεν ήθελα να ζήσω άλλο. Ήθελα να φύγω, να πάω να βρω το παιδί μου, να το πάρω αγκαλιά, να μην ξαναδώ τίποτα. Εκείνη ήταν η πιο φριχτή ημέρα της ζωής μου. Η αστυνομία δεν έκανε τίποτε απολύτως, υπήρχε μονάχα ένας αστυνομικός που προσπάθησε να με προστατεύσει. Οι υπόλοιποι έκαναν τα αίσχη τους, δεν τους ακούμπησε κανένας.

Δεχτήκατε απειλές όλο αυτό το διάστημα;

Ναι δέχθηκα, στο δικαστήριο με προκαλούσαν με κινήσεις, μου έλεγαν “άμα βγεις έξω…θα δεις”, πολλά όμως δεν τα θυμάμαι, δεν με ενδιέφερε καθόλου, το είχα δηλώσει κιόλας, “τι θα κάνουν, θα με σκοτώσουν;”, ό,τι ήταν να πάθω, το έπαθα, αν πέθαινα θα είχα λυτρωθεί. Μετά από την δολοφονία του παιδιού σου, μπαίνεις σε έναν άλλον κόσμο.

Αυτή την αλληλεγγύη που εκφράσατε απέναντι σε ανθρώπους που πέρασαν παρόμοιες τραγωδίες, στους γονείς του Ζακ, της Τοπαλούδη την είχατε από πάντα; Τη συμπόνια.

Πάντα αισθανόμουν την συμπόνια, αλλά πρέπει να ζήσεις αυτόν τον χαμό, τότε νοιώθεις συγγενείς με τον άλλον. Βλέπεις τον πατέρα του Λουκμάν, μια βιβλική φυσιογνωμία, πονάς πολύ, οι γονείς του Ζακ περάσανε πολλά. Συμπονάς, γιατί καταλαβαίνεις, ξέρεις πως είναι ακριβώς εκείνη την ώρα να βρεθεί ένας άνθρωπος να σου ακουμπήσει τον ώμο. Όχι να σου μιλήσει, απλά να σου ακουμπήσει τον ώμο.

Από εδώ και πέρα τι εκκρεμεί στην υπόθεση του Παύλου που δεν έχει ολοκληρωθεί και θέλατε να πάρει έναν δρόμο;

Θέλω να τελειώσει το δικαστήριο, περιμένουμε το 2026. Θέλω να στήσω πολύ καλά τον σύλλογο του παιδιού μου, να δυναμώσουν τα παιδιά, έχουμε βρει έναν χώρο και μπαίνουν όλα σε μία σειρά. Να σταθεροποιηθεί η 10η του Απρίλη που αφορά το rap master και έχει κατοχυρωθεί από τον ίδιο τον Παύλο και το αντιφασιστικό φεστιβάλ του Σεπτεμβρίου που θα ολοκληρώνεται με την πορεία στην μνήμη του. Θα ήθελα όλα αυτά να εδραιωθούν καλά.

Δεν θέλω να κάνω τίποτε άλλο, θέλω να τελειώσει η δίκη για να με αφήσουν να θρηνήσω το παιδί μου, γιατί δεν με αφήνουν, δεν μου αφήνουν ήρεμη την ψυχή μου, δεν μπορώ να τους βλέπω. Ήδη είναι δύσκολο, γιατί μένουμε σε μία γειτονιά στην οποία οι περισσότεροι κατηγορούμενοι είναι κοντά μας, τους βλέπουμε. Εγώ θα έφευγα από εκεί, όμως είναι το μνημείο και το κοιμητήριο και εγώ χωρίς τον Παύλο μου δεν θα φύγω. Αν μπορέσω να τα πάρω αυτά τα δύο θα φύγω, δεν με νοιάζει.

Πόρους βρίσκετε για να στηρίξετε αυτά που κάνετε; 

Βρίσκουμε από τον σύλλογο και από τους αλληλέγγυους. Δεν υπάρχει κάποιος οργανισμός πίσω μας. Ούτε εμείς θέλουμε να μας χορηγήσει κάποιος. Όταν ξεκινήσαμε δεν υπήρχε τίποτε απολύτως, βοήθησαν πολύ στον πρώτο βαθμό οι δικηγόροι, δεν ζήτησαν πολλά χρήματα, ήθελαν μόνο να πληρωθούν το γραμμάτιο και την δικογραφία. Ξεκινήσαμε από την δεύτερη χρονιά την συναυλία και στην συναυλία μαζευόντουσαν κάποια χρήματα από τα ποτά κυρίως ή τα μπλουζάκια, γιατί δεν υπάρχει εισιτήριο. Μας βοηθά πολύ επίσης, ο Δήμος Κερατσινίου, ο οποίος μας παρέχει τον ήχο και το ρεύμα. Με αυτόν τον τρόπο, βγάλαμε τα έξοδα του πρώτου δικαστηρίου. Ξεκινώντας το δεύτερο δικαστήριο, ήταν ταρίφα, εκεί ιδρύθηκε ο σύλλογος κι εκεί ξεκινάμε την διαδικασία για να συγκεντρώσουμε χρήματα. Γίνονται δράσεις και μπορούμε με αυτόν τον τρόπο να μαζεύουμε χρήματα. Τα καταφέραμε. Μας βοήθησε και ο Δήμος Χαλανδρίου, στον χώρο και στον ήχο.

Την ραπ μουσική την οποία έγραφε και ο Παύλος την παρακολουθείτε;

Ακούω τον ΛΕΞ και όλους τους άλλους, τους ξέρω με τα ονόματα τους. Είναι του παιδιού μου η μουσική και μου αρέσει.

Έχετε πει κάμποσες φορές για τον Ρουπακιά πως αν μπορούσατε θα τον κάνατε κομμάτια. Το έχετε μετανιώσει;

“Δεν το έχω μετανιώσει. Από την πρώτη στιγμή το σκέφτηκα, έχω βάλει τον εαυτό μου, μου τον δίνουνε, να τον κάνω ό,τι νομίζω. Εάν υπήρξε περίπτωση να γυρίσει ο Παύλος, όχι χίλια κομμάτια, πολτό θα τον έκανα, αλλά να γύριζε. Τι με κρατάει; Το ότι δεν θα γυρίσει ο Παύλος μου. Και δεν με ενδιαφέρει το σκουλήκι, δεν θα του χαρίσω την λύτρωση. Όχι ότι θα τον λυπηθώ. ούτε ότι θα μετανιώσω πως είπα τι θα του έκανα.

Εκείνος μπήκε στο σπίτι μου, εκείνος πήρε την ζωή του παιδιού μου, δεν το άφησε να ζήσει. Είμαι εγώ πίσω και ζω; Και δεν θέλω να ζω γιατί δεν ζει το παιδί μου. Δεν έχει ίχνος μετάνοιας, ένα κτήνος είναι στην κυριολεξία. Από τον πιο μικρό μέχρι τον πιο μεγάλο, απέναντι στην έδρα ήταν μετανιωμένοι, απέναντι σε εμάς ήταν θεριά, γιατί τους πήγαμε στα δικαστήρια. Ήμασταν μια χαρά παιδιά μας έλεγαν, δεν φταίγανε σε τίποτα.

Επί 18 μήνες δεν ξέραμε ποιοι είναι οι κατηγορούμενοι, μέχρι να βγει το βούλευμα ακούγαμε κάποια ονόματα, δεν μπορούσαμε να τα συγκρατήσουμε, περιμέναμε το βούλευμα για να δούμε από όσους περάσανε από ανάκριση ποιοι θα είναι οι κατηγορούμενοι. Έρχεται στους 18 μήνες το βούλευμα, το βλέπουμε μαζί με τον άντρα μου και την κόρη μου, φτάνουμε στο σημείο να δούμε ένα όνομα και λέω στον Τάκη, κοίτα να δεις σύμπτωση, “Σταύρος Σαντοριναίος” του τάδε και της τάδε από κάτω βλέπω τον τόπο γεννήσεως και μπερδεύω που μένει.

Και μου λέει ο άντρας μου, “τι σύμπτωση; αυτός είναι”, κοιτάω την διεύθυνση και είναι αυτός, επί 18 μήνες, έμπαινε μέσα στο σπίτι μας η οικογένεια του, ήξερε πως είναι κατηγορούμενος, τον είχαν κατακρίνει και όμως, ερχόντουσαν σπίτι μας. Η μάνα του και ο πατέρας του δε, βρισκόταν σε όλους τις εκδηλώσεις μνήμης του παιδιού μου. Δεν θέλεις να ξέρεις τι έγινε όταν το έμαθα. Δεν θέλω να ζήσω κάτι άλλο, θέλω να τελειώσει όλο αυτό και να μην θυμάμαι κανέναν.

Από τον Παύλο τι θυμάστε; 

Tα πάντα, 34 χρόνια τώρα θυμάμαι τα πάντα, από την ώρα που γεννήθηκε μέχρι και εκείνο το απόγευμα που έφυγε από το σπίτι, τι να ξεχάσω από το παιδί μου; Από μωρό ήταν ωραίος τύπος, γελαστό παιδί, χαρούμενο, μεγαλώνοντας είχε τα νεύρα του, όπως όλα τα παιδιά. Θυμάμαι τα πάντα, η ζωή μου ήταν, η ζωή μας είναι τα παιδιά μας. Για τον πατέρα του επίσης μεγάλη έλλειψη, ήταν ο φίλος του, ο γιος του, όλα. Μας πήραν την ζωή. Αυτό που με τρελαίνει περισσότερο, δεν είναι το γιατί ήρθαμε εμείς σε αυτό το σημείο, ή το γιατί άλλαξαν όλα, είναι το ότι εκείνος δεν είναι εδώ, ότι εκείνος δεν ζει. Βλέπω τις ανιψιές του να μεγαλώνουν, η μεγάλη έχει πολλά χαρακτηριστικά του Παύλου μου και πονάω γιατί δεν είναι εδώ να το δει. Από τις δύο ανιψιές του, την μία είχε προλάβει να γνωρίσει. Και τα παιδιά τραυματισμένα είναι, η μικρή μου εγγονή είναι θυμωμένη γιατί δεν τον γνώρισε.

Πώς ονειρεύεστε ένα καλύτερο μέλλον γι΄ αυτό τον τόπο, πώς θα θέλατε να εξελιχθούν τα πράγματα για να είναι λίγο καλύτερα για τις επόμενες γενιές;

Mας λείπει η παιδεία, αν βοηθήσουμε οι μεγαλύτεροι, τα παιδιά να δουν με άλλο μάτι την ζωή, το σπουδαίο δεν είναι ένα ακριβό αυτοκίνητο, αλλά μία ακριβή γνώση, πάνω στην ζωή. Εκεί θα αλλάξουν τα πράγματα, με αυτή την συνειδητοποίηση. Εγώ είμαι αισιόδοξη για τα παιδιά, πάντα ήμουν.

Πάντα πίστευα στα παιδιά. Κι εμείς σαν γονείς ας είμαστε όσο γίνεται πιο κοντά τους. Θέλω να φαντάζομαι. Βλέπουμε πως ανεβαίνει παντού η ακροδεξιά, εγώ αυτό το κομμάτι δεν θέλω να το βάλω στο μυαλό μου, θέλω να φανταστώ έναν κόσμο που κάποια στιγμή θα δούμε ελευθερία, σημαντική ελευθερία. Γι΄ αυτό στάθηκε και ο Παύλος όρθιος εκεί κι έφαγε την μαχαιριά.

Θα ξαναβγαίνατε μπροστά στο μέλλον αν βλέπατε τον φασισμό να φουντώνει στην Ελλάδα;

Aν χρειαστεί και ανάλογα τις συνθήκες. Αυτό που δεν θα ήθελα ποτέ να συμβεί, είναι να υπάρξει άλλος ένας Παύλος. Αν από αυτή την ιστορία δεν μάθαμε κάτι τότε είμαστε τελειωμένοι εμείς οι ίδιοι. Δεν πήραμε όλοι το μάθημα. Όταν έχουμε φτάσει στο σημείο να έχουμε μέσα στην βουλή, 4 ακροδεξιά κόμματα, είμαστε άξιοι της μοίρας μας. Πάντα έτσι ήταν η Ελλάδα, κρύβανε τους φασίστες κάτω από το χαλί και το σύστημα μια χαρά τους βοηθούσε.

Κάποιος δημοσιογράφος, κάποια στιγμή μου είχε δώσει έναν τίτλο που δεν θυμάμαι, του είπα πως δεν τον δέχομαι κι εκεί μου ανέφερε τον τίτλο της μάνας και είπα τον τίτλο της μάνας “ναι”, είμαι μάνα, νιώθω η μάνα όλων σας, θέλω να σας προστατεύσω, αλλά κι εγώ παίρνω από εσάς, δεν ξέρω αν δίνω αλλά παίρνω από εσάς. Όταν είναι δίπλα μου όλα τα παιδιά αισθάνομαι προστατευμένη, είναι μεγάλο δώρο. Το πιο σπουδαίο δώρο που σου δίνει η ζωή είναι τα παιδιά κι εκεί λες πως δεν αξίζει να κάτσεις να ασχοληθείς με το τι γράφει ο ένας και ο άλλος. Εγώ σκέφτομαι, ας είχε το παιδί της, ας είχε το βλαστάρι της που την έκανε να βρεθεί στους δρόμους και να προσπαθεί…