Μάρα Δεσύπρη: Η γραφή σου σε ορίζει και σε διαφοροποιεί
Η κορυφαία ελληνίδα φωτογράφος που χάραξε με τη ματιά της την ελληνική μόδα στα χρόνια του ενενήντα δημιουργεί σήμερα τις απόλυτες εικόνες μιας συγκλονιστικής Ελλάδας
Η κορυφαία ελληνίδα φωτογράφος που χάραξε με τη ματιά της την ελληνική μόδα στα χρόνια του ενενήντα δημιουργεί σήμερα τις απόλυτες εικόνες μιας συγκλονιστικής Ελλάδας. Η πιο sui generis μορφή της ελληνικής φωτογραφίας μιλά στην parallaxi.
-Οι εικόνες σας θυμίζουν σινεμά. Πως γεννήθηκε αυτή η αγάπη για τη σκηνοθεσία;
Γενικά, ο,τιδήποτε έκανα, αφορούσε τη σκηνοθεσία. Από μικρή ήμουν λίγο φαντασμένο παιδί και ήθελα να σκηνοθετώ τα πάντα. Από το πως θα ντύνομαι μέχρι το πως θα βγαίνω έξω. Στη σχολή, γνώρισα τον Στέφανο Πάσχο, έναν φωτογράφο, ο οποίος ήταν και καθηγητής εκεί και άρχισα να κάνω φωτογραφία, ούσα βοηθός του. Έτσι, μου φαινόταν πιο εύκολο να είμαι φωτογράφος, απ’ ότι σκηνοθέτης, την εποχή εκείνη. Και αυτό ήταν κάτι το οποίο προϋπέθετε σκηνοθεσία. Δεν έκανα κάτι το οποίο δεν ήταν σκηνοθετημένο. Δεν έκανα, για παράδειγμα, ρεπορτάζ.
-Αυτή η σκηνοθεσία τη ζωής, από ποια ανάγκη προέκυπτε; Η καθημερινότητα, ίσως, δεν ήταν τόσο εμπνευστική, οπότε τη φτιάχνατε λίγο καλύτερη στο μυαλό σας;
Ναι, ναι. Αυτό ήταν.
-Αυτό, σας δημιουργούσε θέματα; Αντιμετωπίσατε προβλήματα με τι σκέφτονταν οι άλλοι;
Δεν έκανα και με πολύ φυσιολογικούς ανθρώπους παρέα. Οπότε και αυτοί είχαν τέτοιες αναζητήσεις. Δεν ήμουν σε ένα περιβάλλον, όπου εγώ αποτελούσα την εξαίρεση.
-Το επέτρεπε και η εποχή πιστεύετε;
Ναι, έπρεπε να φεύγεις από την καθημερινότητα και τον ρεαλισμό, οπότε αυτό για μένα ήταν μια διέξοδος. Αυτό, συνέβαινε τη δεκαετία του ’80, όταν πήγαινα σχολείο και τότε μου μπήκε αυτό το μικρόβιο.
-Ήταν μια εποχή που ανοίγονταν λίγο τα πράγματα.
Περισσότερο η δεκαετία του ’90, όχι τόσο του ’80.
-Έχει να κάνει με την Ελλάδα; Γιατί υπήρχαν αλλού πράγματα, εκείνη την εποχή, σε άλλες πόλεις του κόσμου, όπου υπήρχε ένας καταιγισμός καινούριων ιδεών και πραγμάτων.
Ναι, στην Ελλάδα δεν ήταν τόσο εμφανές αυτό το κίνημα. Τα πράγματα ήταν σε περίοδο ύπνωσης. Γι’ αυτό άφησα και τη σχολή σκηνοθεσίας, γιατί η κατάσταση χαρακτηρίζονταν πολύ έντονα από το πολιτικό στοιχείο, εγώ λέω ότι υπήρχαν πολλά ταγάρια. Έπρεπε κάπως να πολιτικοποιηθείς. Εμένα δεν με ενδιέφερε αυτό. Εμένα με ενδιέφεραν τα λούσα και το γκλάμουρ, το οποίο δεν γινόταν μέσω της σχολής.
– Βρεθήκατε, όμως και σε μια πολύ ευνοϊκή συγκυρία όταν ξεκινήσατε να δουλεύετε. Είναι η εποχή που υπάρχει χρήμα συνολικά στη χώρα, στα media και αρχίζουν να γίνονται πράγματα. Φαντάζομαι ότι υπάρχουν και ευήκοα ότα…
Βεβαίως και ήμουνα πολύ τυχερή, γιατί έπεσα σε αυτούς τους ανθρώπους. Ό,τι ιδέα είχα, μπορούσα να την υλοποιήσω, μαζί με τους ανθρώπους που είχα γύρω μου. Δεν το έκανα όλο μόνη μου.
-Υπήρχαν προβλήματα πρακτικά; Πέρα από τις ιδέες και πέρα από τη διάθεση;
Υπήρχαν, ναι. Απλώς εγώ τότε δεν είχα δει και την καλή πλευρά, οπότε με ό,τι είχα πορευόμουν. Δεν είχα την εμπειρία, ότι αυτά τα πράγματα γίνονται έτσι ή αλλιώς. Δεν είχα και απαιτήσεις.
-Παραστάσεις είχατε από το εξωτερικό, από ανάλογα πράγματα; Εκτός από σελίδες περιοδικών, είχατε βιωμένη εμπειρία σχετικά με τον τρόπο που γίνονταν οι φωτογραφήσεις έξω;
Είχα κατά κάποιο τρόπο, αλλά δεν ήμουν εμπλεκόμενη. Ούτε είχα ερεθίσματα εκτός των περιοδικών, όμως ήξερα πώς γίνονταν μερικά πράγματα, υπήρχε μια παιδεία.
-Οι εικόνες σας μου έφερναν στο νου τον Helmut Newton.
Ήταν ο φωτογράφος που με είχε επηρεάσει πιο πολύ.
-Κάποτε είχα κάνει μια συνέντευξη στον Helmut Newton, ήταν κάτι που έγινε μετά από μεγάλο αγώνα…
Κι εγώ αυτό κάνω. Δεν δίνω συνεντεύξεις. Δεν μπορώ να εκφράσω με λόγια αυτό που μου συμβαίνει την ώρα που εργάζομαι ή έχω κάτι στο μυαλό μου. Προτιμώ να μιλάνε οι εικόνες, παρά να προσπαθώ να εξηγήσω εγώ τις εικόνες.
-Χρειάστηκε ποτέ να εξηγήσετε τι είναι αυτό που κάνετε, για να πείσετε κάποιους ανθρώπους;
Ναι ειδικά σε ορισμένες διαφημιστικές δουλειές πρέπει να γίνει ένα bpm, να πω κι εγώ την άποψή μου, να υπάρχει ένας διάλογος με τη διαφημιστική. Αυτό, χάλαγε πάντα αυτό που ήθελα να κάνω. Δεν μπορούσα να το εκφράσω με λόγια, παρά μόνο με το αποτέλεσμα.
-Το αποτέλεσμα έτυχε ποτέ να μην απολαύει της ανταπόκρισης που θέλατε; Να μην γίνει αποδεκτό, να χρειαστεί να το κάνετε ξανά, ή να απορριφθεί μια δουλειά που δεν βγήκε ποτέ στον αέρα;
Σπάνιες φορές, αλλά υπάρχουν και διάφορες συγκυρίες που λαμβάνουν χώρα την ώρα της δουλειάς. Δεν σκηνοθετείται εξ’ αρχής και πάμε κατά γράμμα. Υπάρχει μια κεντρική ιδέα και ανάλογα τις συνθήκες που βρίσκουμε κάθε φορά, γίνεται. Δεν έχουμε και την πολυτέλεια να ορίσουμε το φως, για παράδειγμα, ειδικά όταν γίνεται σε εξωτερικούς χώρους και δεν είμαστε σε στούντιο, τα πάντα είναι θέμα τύχης, εκτός από την κεντρική ιδέα, η οποία μπορεί κάπως να τροποποιηθεί. Δεν μου έχει τύχει να απορριφθεί κάτι τελείως.
-Νερό στο κρασί σας βάλατε σε κάποιες περιπτώσεις;
Έβαλα, ναι. Πάντα γίνεται αυτό. Ακόμη και τώρα.
-Να συγκρουστείτε με ανθρώπους έτυχε;
Όχι, όχι, δεν είμαι των εντάσεων. Δεν έχει γίνει κάτι τέτοιο, γιατί δεν είμαι άνθρωπος που μου αρέσουν οι εντάσεις γενικά και αν θα γίνει κάτι και διαφωνήσω, δεν θα το κάνω ποτέ με ένταση. Θα το συζητήσω και θα προσπαθήσω να πείσω τον άλλον, με σωστό τρόπο, όχι με εντάσεις.
-Υπερβολές γίνανε τη δεκαετία του ’90; Τόσο σε δικές σας δουλειές, αλλά και γενικά στα media;
Ναι, πολλές υπερβολές, αλλά έγιναν σε βαθμό που τα βλέπεις τώρα και είναι λίγο cult, ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε το “τότε”. Αλλά έτσι δεν είναι με τις εποχές;
-Έτσι είναι όντως. Πάντα το μέλλον κοιτάζει το παρελθόν με άλλο μάτι. Σας δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να βγείτε έξω, ζήσετε έξω, ή το σκεφτήκατε ποτέ;
Μου δόθηκε η ευκαιρία, έχω ζήσει έξω, αλλά σαν την Ελλάδα δεν υπάρχει.
-Γιατί δεν υπάρχει σαν την Ελλάδα;
Εγώ ως άνθρωπος είμαι συνυφασμένη με αυτό τον τόπο, οπότε μου φάνηκε πολύ δύσκολο να δουλέψω έξω. Να μείνω δηλαδή έξω για να δουλέψω. Έχω δουλέψει έξω, αλλά προτιμούσα πάντα να το κάνω σαν επισκέπτης, όχι σαν μόνιμος κάτοικος.
-Τι δεν αντέχετε στην Ελλάδα;
Δεν αντέχω την προχειρότητα στην Ελλάδα. Αυτό το “Έλα μωρέ, δεν πειράζει κάν’ το και όπως να ναι θα γίνει”. Αυτό το “Δε βαριέσαι”.
-Δεν έχουμε πάρει και μαθήματα καθόλου. Έχουμε στραπατσαριστεί τόσες φορές, αλλά αυτό δεν το βελτιώνουμε.
Έχουμε άλλα καλά όμως.
-Όπως;
Είμαστε πολύ ελεύθερος λαός και αυτό είναι που λείπει σε άλλες κοινωνίες. Έχουμε και μια αλληλεγγύη που δε την βλέπεις έξω.
-Ζούμε σε έναν κόσμο γεμάτο εικόνα. Η κατανάλωση της εικόνας είναι πολύ μεγάλη στις μέρες μας, με τα κινητά και τις οθόνες. Βοηθάει αυτό, ή όχι;
Νομίζω υπάρχει αυτή η παραπληροφόρηση, αλλά σε αυτό το κομμάτι, για εμάς τους επαγγελματίες φωτογράφους δεν είναι καλό, γιατί ο καθένας νομίζει ότι τα πάντα γίνονται με πολύ εύκολο τρόπο. Δεν σηκώνεις απλά και τραβάς μια φωτογραφία, δεν είναι έτσι απλά τα πράγματα.
Βέβαια, ο κοινός παρατηρητής, αυτό πιστεύει και αυτό είναι που κάνει κακό στη δουλειά. Το να έχεις ευκολία στην πρόσβαση των εικόνων με μεγαλύτερη ευκολία απ’ ότι πριν, κάνει καλό, αλλά και κακό. Σε εμάς, απλώς κάνει κακό, με την έννοια ότι ο άλλος πιστεύει ότι είναι τόσο εύκολο, όσο να σηκώσεις ένα κινητό και να βγάλεις μια φωτογραφία. Το απλοποιεί τόσο, ενώ δεν είναι απλό.
– Έχει συμβεί ποτέ να σας αναθέσουν μια δουλειά και να θεωρήσουν ότι πρόκειται για κάτι πάρα πολύ εύκολο;
Αυτό έχει συμβεί με ανθρώπους που ήταν τελείως αδαείς και δεν γνώριζαν ακριβώς το τι σημαίνει αυτή η δουλειά και δεν είχαν καμία εμπειρία. Το έχω αντιμετωπίσει αυτό.
-Τη διαφήμιση πως την αντιμετωπίσατε από την αρχή; Γιατί είναι ένας κόσμος που πρέπει να τον φτιάξεις από την αρχή, δεν είναι πραγματικός κόσμος.
Δεν είχα και πολύ καλή σχέση με τη διαφήμιση. Ίσως γιατί είχα μια τελείως δική μου γραφή. Δεν ήταν τόσο εμπορικός ο τρόπος που έβλεπα τα πράγματα και αν έκανα κάποιες διαφημίσεις τις έκανα πάντα με το δικό μου σκεπτικό. Φαινόταν ότι το έκανα εγώ, ενώ συνήθως σου ζητάνε να μην έχεις προσωπική ματιά και να αφιερωθείς μόνο στο προϊόν.
-Είχαν ανταπόκριση; Πέτυχαν το στόχο τους;
Αυτές τις φορές που είχε γίνει, ναι πέτυχαν.
-Να μιλήσουμε και για τη δουλειά που κάνετε στο «Blue» της Aegean, μια πραγματικά συγκλονιστική δουλειά. Μια τελείως άλλη φάση του έργου σας, γιατί μέσα από τα μάτια σας, βλέπουμε μια Ελλάδα, που πολλές φορές αγνοούμε ότι υπάρχει, ή την προσπερνάμε.
Με τη Ρούλα Σαλούτση, συνεργαζόμασταν και παλιότερα. Ένα διάστημα σταματήσαμε για διάφορους λόγους, αλλά εδώ και πλέον δέκα χρόνια είμαστε μαζί. Είπαμε να το πάμε σε ένα πιο προσωπικό επίπεδο. Πώς, δηλαδή, μπορεί η Ελλάδα να γίνει πιο περιγραφική, να στήνουμε μια ιστορία κάθε τόπο και να μην το αντιμετωπίζουμε μόνο ως τοπίο. Να μπαίνουμε πιο βαθιά στον τόπο αυτό, να υπάρχει το γραφικό στοιχείο. Ανάλογα με τον τόπο πάντα, τι σου προσφέρει. Για εμένα είναι πολύ ωραία αυτή η δουλειά. Επειδή μου αρέσει πάρα πολύ η Ελλάδα, μου αρέσει που μου δόθηκε αυτή η ευκαιρία και δείχνω τον τόπο μου, με αυτό τον τρόπο.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
-Βέβαια, φαντάζομαι ότι για να γίνει κάτι τόσο attractive, όπως γίνονται αυτές οι φαντασμαγορικές εικόνες που φτιάχνετε σε όλους αυτούς τους τόπους, απαιτείται και μια έρευνα πριν. Πόσο καιρό παίρνει μια τέτοια φωτογράφιση; Από τη σύλληψη μέχρι την ολοκλήρωσή της;
Υπάρχουν μέρη, τα οποία έχουμε προσπαθήσει για να τα έχουμε, όπως αρχαιολογικοί χώροι και εκεί στήνεται μια ιστορία πολύ πιο πριν σε σχέση με άλλα μέρη. Στα Τζουμέρκα, για παράδειγμα, δεν χρειάστηκε τόσο πολύς χρόνος για να το στήσουμε. Για να φτιάξουμε, όμως, μια ιστορία για τις Αιγές, χρειάστηκε διαφορετική προσέγγιση. Πιο πολύς χρόνος, πιο πολύ ψάξιμο στην ιστορία του τόπου. Έπρεπε να το σεβαστούμε και να μην το αντιμετωπίσουμε όπως αντιμετωπίζαμε όλα τα υπόλοιπα. Παίρνουμε ένα μοντέλο, πρέπει να μιλήσουμε με έναν χορευτή, πάντα η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Δεν έχουμε ένα συγκεκριμένο χρόνο για το καθένα.
Εξαρτάται από τη “βαρύτητα” του χώρου, αλλά και της εποχής. Όταν ορίζουμε μια εβδομάδα και συμφωνούμε ότι κανονίζουμε κάτι για τότε, βαλλόμαστε από καιρικές συνθήκες, ή θα μπορούσαν οι φωτιστικές συνθήκες να είναι άλλες και να βγει ένα τελείως διαφορετικό αποτέλεσμα. Δόξα τω Θεό, έως τώρα, μας έχουν κάτσει οι συνθήκες. Είναι τυχαία και αυτά, δεν σημαίνει ότι θέλουμε χιόνια στο Νυμφαίο, για παράδειγμα και τα έχουμε. Έτυχε τη συγκεκριμένη εβδομάδα που ήμασταν εκεί, να χιονίσει.
-Αυτές οι εικόνες που προκύπτουν από τα φωτογραφικά project, θεωρώ πως είναι οι μοντέρνες καρτ-ποστάλ του καιρού μας.
Με αυτή τη λογική το κάνουμε. Σαν να βλέπουμε καινούριες καρτ-ποστάλ, όπως το είπατε.
-Ταξιδεύοντας σε αυτούς τους τόπους, συναντώντας αυτά τα τοπία και τους ανθρώπους που συναναστρέφεστε αυτές τις ημέρες που βρίσκεστε εκεί, αντιλαμβάνεστε την αλλοίωση του ελληνικού τοπίου, τους κινδύνους από τον υπερτουρισμό και την υπερεκμετάλλευση, οι οποίες δημιουργούν ασφυξία στους τόπους;
Βεβαίως και το αντιλαμβανόμαστε και εμείς προσπαθούμε να μην δείξουμε αυτή την αλλοίωση. Φτάνουμε σε τόπους, όπου περιμέναμε κάτι τελείως διαφορετικό και ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα τέρας και πρέπει αυτό το τέρας να το φτιάξουμε με τέτοιο τρόπο που να μην δείχνει την πραγματικότητα. Πολλές φορές, πρέπει να μείνουμε σε αυτό που έχει ο άλλος στο μυαλό του και δεν θα δείξουμε τα άσχημα της περιοχής, αλλά την ομορφιά της.
Αλλά, βεβαίως και υπάρχει αλλοίωση, σε νησιά, όπως η Πάρος, όπου υπάρχει μια τρελή αλλοίωση τουριστική και περιβαλλοντολογική, όπου εμείς καλούμαστε να δείξουμε την καλή μεριά. Πολλές φορές είναι τόσο δύσκολο, όπως για παράδειγμα όταν πάμε για ένα θέμα στη Μύκονο και δεν υπάρχει ένας τοίχος με πατίνα χρόνου. Όλα πλαστικά βαμμένα. Με δυσκολία γίνεται καμιά φορά αυτό το πράγμα. Χρειάζεται να γίνει μια έρευνα ή ένα ρεπεράζ πολύ σημαντικό πριν, για να δειχτεί η γραφικότητα ενός τόπου, που καμιά φορά είναι πάρα πολύ δύσκολο.
-Πολλές φορές, όμως, το να δείχνουμε μόνο αυτή την ομορφιά, δεν εμπεριέχει και ένα στοιχείο “απάτης”; Με την έννοια ότι κάποιος θα πάει εκεί και θα δει μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα, μια κατεστραμμένη πραγματικότητα. Το έχετε σκεφτεί ποτέ αυτό;
Το έχω σκεφτεί, αλλά έτσι γίνεται παντού. Όποιος προτείνει έναν τόπο, τον προτείνει για τα καλά του στοιχεία και όχι για τα κακά του στοιχεία. Σε όλους τους τουριστικούς προορισμούς, στον κόσμο, κάπως έτσι είναι η αντιμετώπιση. Το να δείξεις την κακή πλευρά ενός τόπου, δεν θα είναι καλό για την οικονομία του κράτους, η οποία ελληνική βασίζεται κυρίως στον τουρισμό. Σίγουρα, ένα μέρος είναι “απάτη”, αλλά πως αλλιώς να γίνει αυτό;
Ένα τέτοιο έντυπο που απευθύνεται σε έναν ταξιδιώτη, οφείλει να δείξει τα καλά. Σίγουρα του λες ότι θα πρέπει να ψαχτεί και να μη μείνει στο προφανές και γι’ αυτό υπάρχει και ο οδηγός μέσα, για να σου δείξει πράγματα, τα οποία δεν θα έβλεπες αν ήσουν ένας απλός τουρίστας και δεν συμβουλευόσουν αυτό το έντυπο.
-Εσείς, παρ’ όλα αυτά, μπαίνετε στον πειρασμό, ακόμη και με το κινητό σας, να απαθανατίσετε και να κρατήσετε στη μνήμη, κάποια πράγματα που σας ενόχλησαν σε έναν τόπο;
Ναι πολλές φορές. Και πάλι βέβαια, γίνεται με έναν τρόπο που αφορά στην πραγματικότητα, που καμιά φορά είναι και γοητευτική. Με κάποιο τέτοιο τρόπο τα απαθανατίζω, όχι για να τα δείξω κάπου και να παραπονεθώ, ή να κάνω δήλωση γι’ αυτά. Τα βλέπω και τα κρατάω με κάποιο καλό τρόπο. Δεν με παίρνει να το κάνω και αλλιώς.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
-Αν σας πλησίαζε σήμερα ένας νεαρός φωτογράφος που τώρα ξεκινούσε, ποια θα ήταν τα τρία βασικά πράγματα που θα του λέγατε, ως απόσταγμα της καριέρας σας, τι να προσέξει;
Να προσέξει να είναι ο εαυτός του, να μην ασχολείται με τα trend, να έχει προσωπική γραφή. Με ό,τι συνεπάγεται αυτό, να μην κάνει πράγματα τα οποία έχουν γίνει και να προσπαθήσει να είναι ο εαυτός του και αληθινός στη γραφή του. Αυτό μόνο, γιατί αυτά λείπουνε. Τα υπόλοιπα είναι όλα κορεσμένα. Αν έχεις μια προσωπική γραφή, αυτή σε ορίζει και σε διαφοροποιεί απ’ ότι έχει γίνει.
-Φοβάστε ότι μπορείτε να χάσετε κάποτε την έμπνευσή σας; Να λιγοστέψει;
Τη ψάχνω την έμπνευση. Υπάρχουν εποχές που δεν την έχω, δεν την έχω πάντα. Αλλά κάνω και άλλα πράγματα που με γεμίζουν έμπνευση. Προσπαθώ να ζω, για παράδειγμα, τον μισό χρόνο της ζωής μου στην Τήνο, η φύση να είναι σε πρωταρχικό πλάνο στη ζωή μου. Θέλω να είμαι μέσα στη φύση. Να την παρατηρώ, να την αποτυπώνω, όσο μπορώ να είμαι σε αυτό το περιβάλλον. Η έμπνευση μου έρχεται κυρίως από αυτήν (τη φύση).
-Απλώς επειδή και η φύση βάλλεται, λόγω της κλιματικής κατάρρευσης, πανταχόθεν και περνάει τεράστιες δοκιμασίες, πολλές φορές και τα μαθήματα που παίρνουμε αυτή την εποχή από τη φύση, δεν είναι και πολύ ευχάριστα.
Σίγουρα, απλώς η φύση δεν σημαίνει μόνο πράσινο, αλλά μπορεί να σημαίνει και πετρώματα. Θέλω να πω, πάντα βρίσκεις την έμπνευση στη φύση. Στο φως, στη θάλασσα. Αυτή την περίοδο, ας πούμε, με έχει πιάσει μια τρέλα με τον βυθό. Είναι ανεξάντλητη, ό,τι και να συμβαίνει. Είναι ανεξάντλητη και αναγεννάται καθημερινά.
-Μεγαλώνοντας, περνάτε περισσότερες ώρες με τον εαυτό σας, σε σχέση με άλλες δεκαετίες;
Ναι, ναι σίγουρα.
-Είστε καλά με τον εαυτό σας; Είστε συμφιλιωμένοι; Τα βρίσκετε;
Ναι, ναι μια χαρά είμαι με τον εαυτό μου.
-Έχετε κανένα απωθημένο; Κάτι που δεν έχετε κάνει ακόμη και θα θέλατε να το κάνετε, ο,τιδήποτε και να είναι αυτό, όχι μόνο στη δουλειά;
Είχα, για παράδειγμα το scuba (diving), το οποίο το ήθελα, αλλά ξεκίνησα να το κάνω.
-Μια προσωπικότητα που ίσως θα θέλατε να είχατε φωτογραφήσει και δεν προλάβατε; Ή και παραπάνω από μια;
Πάρα πολλές. Μια που μπορώ να σκεφτώ, είναι η Μελίνα Μερκούρη, την οποία δεν έτυχε ποτέ να φωτογραφήσω.
-Πώς φαντάζεστε τον εαυτό σας, μετά από είκοσι χρόνια;
Τον φαντάζομαι να ζει στην Τήνο. Πρώτα ο Θεός, μακάρι να είμαστε καλά, τον φαντάζομαι να είναι απλά ζωντανός και να ζει στη φύση, τίποτα άλλο.
