Μπρους Κλαρκ: Ίσως φτάσουμε κάποια στιγμή, όλοι οι δημοσιογράφοι να είναι ανεξάρτητοι

“Ο διακεκριμένος δημοσιογράφος και συγγραφέας Henry Bruce Greer Clark θα αναγορευθεί σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης την Τετάρτη 13 Μαρτίου στις 18.30 στην Aίθουσα Tελετών του ΑΠΘ” έγραψε χαρακτηριστικά στην ανακοίνωση του, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Ο κ. Κλαρκ σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Cambridge και στη συνέχεια εργάστηκε στο Πρακτορείο Reuters, καθώς και σε σημαντικές βρετανικές εφημερίδες, όπως οι Times και οι Financial Times. Το μεγαλύτερο μέρος της επαγγελματικής του πορείας, ωστόσο, το πέρασε στο φημισμένο περιοδικό The Economist.

Εκτός από την πολυετή προσφορά του στο δημοσιογραφικό επάγγελμα, ο Κλαρκ διαθέτει σημαντικό συγγραφικό έργο. Έχει γράψει το βιβλίο Twice a stranger, το οποίο διερευνά την ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923 και τις επιδράσεις της σε Ελλάδα και Τουρκία, ενώ πρόσφατα εξέδωσε και το Athens: City of Wisdom, μια ιστορία της Αθήνας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Έχει γράψει επίσης ένα βιβλίο για τη μετακομμουνιστική Ρωσία, αφού ήταν ανταποκριτής στη Μόσχα. Ομιλεί άριστα ρωσικά και ελληνικά, και έχει τιμηθεί με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος της Ελληνικής Δημοκρατίας. 

Ο κ. Κλαρκ κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Θεσσαλονίκη δέχτηκε να μιλήσει στη parallaxi και σχολιάζει τη θέση της δημοσιογραφίας τη σήμερον ημέρα, αλλά και μας αφηγείται σημαντικές εμπειρίες που έχει βιώσει στην τεράστια καριέρα του.

– Πώς βλέπετε σήμερα την πορεία της δημοσιογραφίας; Είναι κοντά σε αυτά που πιστεύατε όταν ξεκινήσατε το επάγγελμα; Θεωρείτε πως υπάρχει εξέλιξη στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και αν ναι που την εντοπίζετε;

“Τις τελευταίες 2 δεκαετίες συνεργάστηκα με το περιοδικό The Economist. Στο παρελθόν αν πήγαινες σε ένα τέτοιο μεγάλο μέσο θα έμενες ίσως εκεί και για όλη σου τη ζωή. Εγώ με το που πήγα εκεί δεν ξαναδούλεψα για άλλο περιοδικό. Σήμερα παρατηρώ τα πράγματα είναι λίγο πιο διαφορετικά. Βλέπω συχνά να έρχονται νέοι στα γραφεία του Economist και έρχονται για 6 μήνες ή ένα χρόνο. Πολύ μικρό χρονικό διάστημα.

Συνήθως ασχολούνται με τα social media ή με το ακουστικό υλικό προϊόν του περιοδικού, το οποίο είναι κάτι σχετικά καινούριο και καινοτόμο. Βλέπω πάντως ότι ο δημοσιογράφος δεν έχει τη μονιμότητα που είχαμε εμείς στην εργασία μας κάποτε. Αντίθετα βλέπω ότι θα αλλάζει συχνά περιβάλλον. Θα δουλεύει ταυτόχρονα για αρκετά μέσα. Ίσως φτάσουμε στο σημείο να είναι όλοι οι δημοσιογράφοι ανεξάρτητοι εν τέλη.

Μπαίνοντας στο ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters για παράδειγμα ένιωσα πως είχα μια μεγάλη ευκαιρία η οποία ήξερα πως θα μου προσφέρει μεγάλη σταθερότητα στη ζωή μου. Μπορούσα να ήσουν μόνιμος ανταποκριτής σε μια χώρα. Αυτό σήμερα εκλείπει, είναι προς εξαφάνιση. Δε θα έλεγα πως είναι απαραίτητα αρνητικό ή θετικό αυτή η εξέλιξη σήμερα. Θα έλεγα πως είναι μια μίξη αυτών των πραγμάτων. Από τη μια κάποιοι oi νέοι δημοσιογράφοι θα νιώθουν ανασφάλεια μεν, αλλά οι πραγματικά πολύ δραστήριοι δημοσιογράφοι πιστεύω πως θα ανταποκριθούν εξαιρετικά στις συνθήκες“.

– Στην πλούσια καριέρα σας ποιες θεωρείτε τις πιο σημαντικές στιγμές σαν δημοσιογράφος στο χώρο; Τι σας άγγιξε περισσότερο;

“Οπωσδήποτε θα έλεγα τις εμπειρίες που έζησα στη Ρωσία. Έζησα και τα 2 πραξικοπήματα, τον Αύγουστο του 1991 και το 1993. Ήμουν στη Μόσχα ανταποκριτής του Times, ο ένας από τους 2 ανταποκριτές του μέσου και σίγουρα αυτή η εμπειρία με σημάδεψε.

Τότε η κάθε σπουδαία δυτική εφημερίδα είχε δυο ανταποκριτές στη Μόσχα. Σήμερα λόγω διαφόρων γεγονότων δεν έχει καμία. Στην πόλη της Μόσχας ήμουν ανταποκριτής από το 89’, επομένως έζησα και την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Ως τα τέλη του 92’ βασικά ήμουν μόνιμος ανταποκριτής, ενώ το επόμενο έτος πηγαινοερχόμουν στη Μόσχα. Ένιωσα εκείνα τα έτη να ζω πάντως κοσμοϊστορικά γεγονότα.

Τον Αύγουστο μάλιστα του 91’ έτυχε να είμαι εδώ στην Ελλάδα. Τις ημέρες του πραξικοπήματος λοιπόν, μαζί με την παρέα μου ήταν και ένας γνωστός ρωσικός πολίτικος της εποχής μαζί με τη γυναίκα του. Με το που μαθαίνουμε τι γίνεται στη Μόσχα έπρεπε ευθύς αμέσως να πάμε εκεί. Θυμάμαι ότι υπήρχε άγχος για τον πολιτικό δίπλα μου διότι αυτός άνηκε στο Δημοκρατικό Κόμμα και αν πετύχαινε το τότε πραξικόπημα, ίσως μπορούσαν να συλληφθεί ακόμα και στο αεροδρόμιο. Πραγματικά, νομίζαμε ότι θα πηγαίναμε να βιώσουμε στη Ρωσία έναν εμφύλιο πόλεμο, μια κατάσταση χάους. Είχα προετοιμαστεί για όλα!

Τελικά, ευτυχώς το πραξικόπημα όπως όλοι γνωρίζουμε κράτησε μόλις 3 ημέρες και απέτυχε παταγωδώς όπως φάνηκε.

Εξίσου δραματικές στιγμές έζησα και τον Οκτώβριο του 93’. Εκείνες τις ημέρες έμενα στο σπίτι ενός φίλου, που ήταν πολύ γνωστός εικονολήπτης, από τους πιο γνωστούς του κόσμου για κάλυψη πολέμων, ο οποίος διέμενε στη Μόσχα. Ζήσαμε από κοντά την αγρία σύρραξη που έλαβε χώρα και στη ρωσική Βουλή. Στις 3 Οκτωβρίου του 93’, έπρεπε να φύγω για να πάω στο Αζερμπαϊτζάν για ένα ρεπορτάζ και έπειτα έψαχνα τον φίλο μου για να μάθω νέα για τη Μόσχα. Δυστυχώς, ήταν ήδη νεκρός, μου μετέφεραν πως τον σκότωσαν κατά τη διάρκεια οδομαχιών στην πόλη. Κάποιοι αντίπαλοι του Γιέλτσιν είχαν προκαλέσει πολύ έντονη βία εκείνη την ημέρα και οι δυνάμεις του Γιέλτσιν απάντησαν με ακόμα μεγαλύτερη βιαιότητα. Θύμα αυτής δυστυχώς υπήρξε ο φίλος μου, που θα τον θυμάμαι για πάντα. Όλα αυτά με άγγιξαν πολύ“.

– Σε μια εποχή παραπληροφόρησης και ψευδών ειδήσεων, ποια θεωρείτε ως ηθικά πρότυπα που πρέπει να τηρεί ένας δημοσιογράφος ώστε να διατηρεί την αξιοπιστία στο ρεπορτάζ του;

“Ο ρόλος του δημοσιογράφου γίνεται ολοένα και πιο σύνθετος στη σημερινή εποχή. Πρέπει να επιλέγει και να ερμηνεύει τις ειδήσεις. Στα θέματα που γνωρίζουμε καλά, νομίζω πλέον βάζουμε νομίζω κατευθείαν «φίλτρα» ασυναίσθητα. «Μυρίζουμε» αμέσως την είδηση. Για να φτάσει όμως σε αυτό το επεισόδιο ο δημοσιογράφος οφείλει να έχει βαθύτατη γνώση ώστε να ανταποκρίνεται και στα θέματα. Αυτή είναι δουλειά μας σήμερα“.

– Κ. Κλαρκ ως μέλος της μέλος της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Γλυπτών, πως κρίνετε την πρόσφατη τοποθέτηση του πρωθυπουργού της Ελλάδας Κυριάκου Μητσοτάκη στα βρετανικά μέσα ενημέρωσης αλλά και ποια είναι η γνώμη σας για την απόφαση του Βρετανού ομόλογο του Ρισι Σούνακ να μη μετέχει τελικά στη συνάντηση τους;

“Έτυχε να είμαι στην ελληνική πρεσβεία εκείνο το βράδυ που συνέβησαν τα γεγονότα στο Λονδίνο. Προσωπικά αυτό που είπες ο κ. Μητσοτάκης εκείνη την ημέρα διακατέχονταν από μετριοπάθεια. Ήταν λογικά αυτά που ειπώθηκαν. Δε γίνεται να διασπώνται τα έργα τέχνης. Σαν να λέμε δηλαδή ότι θα πρέπει να μοιράζουμε τη Μόνα Λίζα.

Το πιο σπουδαίο επιχείρημα μάλιστα υπέρ της επιστροφής είναι το αισθητικό. Έχουμε να κάνουμε ένα έργο τέχνης. Δε διανοείται να υπάρχουν διάσπαρτα τα κομμάτια σε άλλες πόλεις. Για να εξερευνήσουμε το μυστήριο αυτών των σπουδαίων έργων πρέπει να όλα να ξανά ενωθούν, φυσικά στην Αθήνα, δίπλα στον Παρθενώνα.

Αυτό που επιχείρησε ο Σούνακ προσωπικά πιστεύω πως ήταν ένα πολιτικό τρικ. Είδε πως ο Μητσοτάκης συναντήθηκε με τον Στάρμερ και δεν του άρεσε αυτό και αποφάσισε να διαφοροποιήσει τη θέση του και να ακυρώσει τη συνάντηση. Πιστεύω πως ήταν λάθος αυτό που έκανε, χωρίς ιδιαίτερη δεξιοτεχνία“.

“Σίγουρα πρώτα από όλα νιώθω μεγάλη χαρά και υπερηφάνεια. Αλλά επίσης το δέχομαι και για λογαριασμό των συναδέλφων που έχω χάσει στην πορεία μου, όπως ο φίλος που σας προανέφερα. Νιώθω πως ανήκω σε μια μεγάλη και αγαπητή κοινότητα, αυτή της δημοσιογραφίας. Αυτή η κοινότητα έχει και τους δικούς της «μάρτυρες» όπως βλέπουμε. Άρα την αναγόρευση μου θέλω να την αφιερώσω και σε αυτούς. Σαν κάτι συλλογικό“.