Σωτήρης Τσαφούλιας: Σήμερα όλοι οι δημοκράτες λένε τα πιο φασιστικά πράγματα

Εικόνα: Ευθύμης Βλάχος

“Η ερώτηση και ο έρωτας έχουν κοινά γράμματα. Στον έρωτα τι δίνεις στον άλλον; Aυτό που δεν έχεις. Την έλλειψη σου ακουμπάς και την έλλειψη του παίρνεις. Στην ερώτηση πάντα και ποτέ στην κατάφαση.” Έτσι τελείωσε η κουβέντα που είχα με τον Σωτήρη Τσαφούλια. Σεναριογράφος, ηθοποιός -για μερικές εμφανίσεις- και σκηνοθέτης, ένας από τους πιο πετυχημένους της γενιάς του, μεγαλωμένος στον Πειραιά, με ένα μυαλό που όπως λέει ο ίδιος τρέχει και δημιουργεί συνέχεια.

“Δεν μου αρέσει να έχω ελεύθερο χρόνο. Η μόνη στιγμή που παγώνουν τα πάντα είναι τα Σαββατοκύριακα που περνάω με τις κόρες μου. Για εμένα ξεκούραση, σημαίνει να κουράζεσαι με έναν άλλον τρόπο, από αυτόν που κουράζεσαι συνήθως.  Σπούδασα Ναυτικό Δίκαιο και Διοίκηση, ενώ από την αρχή ήθελα να κάνω σινεμά, ο μπαμπάς μου δεν με άφησε. Όταν έκανα την δική μου επιχείρηση και πήγε καλά, είπα πως έφτασε η ώρα να δώσω στον 15χρονο εαυτό μου, αυτό που του στέρησα. Ο Πειραιάς, είναι όλη μου η παιδική ηλικία, κάθε φορά που βρίσκομαι σε εκείνη την περιοχή αισθάνομαι πως επιστρέφω σπίτι μου. Είναι ο τόπος που έζησα μεγάλες και μικρές στιγμές, υπήρξα σπουδαίος άνθρωπος και αντίστοιχα πολύ λίγος. Σιγά-σιγά βέβαια, δεν τον αναγνωρίζω, νομίζω πως αυτό γίνεται επίτηδες. Αλλάζουν οι περιοχές και όταν επιστρέφεις μετά από χρόνια εκεί που μεγάλωσες, δεν υπάρχει ούτε ένα σημείο, ίδιο. Έτσι, σβήνονται οι αναμνήσεις σου.”

Eίναι ένας από τους σύγχρονους σκηνοθέτες και σεναριογράφους που “έφερε” την ελληνική μυθοπλασία και πάλι στην επιφάνεια, μετά από μία μεγάλη παύση.

“Δεν αισθάνομαι ανταγωνιστικά, νιώθω, πως συναγωνίζομαι με τους άλλους σκηνοθέτες, για να ανεβάσουμε την ελληνική μυθοπλασία και μέσα από αυτήν να δώσουμε πράγματα στον κόσμο, που θα τον δονήσουν, θα τον ταξιδέψουν και θα τον ψυχαγωγήσουν. Προτιμότερο είναι να μην μπορούμε να επιλέξουμε ποια σειρά μυθοπλασίας θα δούμε, παρά να πέφτουμε από το ένα reality στο άλλο. Eίναι δύσκολο να δημιουργήσεις μία ελληνική σειρά αλλά όχι ακατόρθωτο, αυτό αποδείξαμε με το “Έτερος Εγώ”. Τον πρώτο κύκλο, τον γυρίσαμε με 900.000 ευρώ και το Netflix υπολόγιζε πως τόσο στοίχιζε, το κάθε επεισόδιο. Υπάρχει η έννοια της κάθαρσης στις υποθέσεις των σειρών μου, θεωρώ πως το σύμπαν λειτουργεί ως καθρέφτης, ό,τι του δώσεις θα πάρεις, μπορεί όχι στον σωστό χρόνο ή στον χρόνο που το θες. Όταν λοιπόν, έχεις ανοιχτά κεφάλαια μέσα σου, η κάθαρση είναι σημαντική, μπορείς να την αναζητήσεις για εσένα και όχι για να ικανοποιηθούν οι άλλοι.

Την ιστορία των 17 κλωστών την επέλεξα, διότι την θεωρώ πιο επίκαιρη από ποτέ. Στην αρχή των γυρισμάτων, οι κάτοικοι των Κυθήρων μας αντιμετώπιζαν πολύ ψυχρά και σκεπτικιστικά, σχεδόν με μισό μάτι. Ένα πρωί μας πλησίασαν δύο τύποι και μας ρώτησαν: “ήρθατε εδώ για να μας κάνετε να φανούμε κακοί;” Όσο προχωρούσαν τα γυρίσματα, άνοιγαν οι καρδιές, τα στόματα και οι ψυχές. Όταν δε, έφτασε η σκηνή της δολοφονίας, μας παρακάλεσαν απόγονοι των θυμάτων να παίξουν εις μνήμην  τους. Πάντα θα μας ενδιαφέρει το τι θα πουν οι γύρω μας, έτσι όμως, κανείς δεν ζει την ζωή που θα ήθελε να ζήσει. Ο κόσμος είναι πολλής και η ζωή είναι λίγη, όσο ζεις με γνώμονα του τι θα πει ο κόσμος, δεν θα είσαι ποτέ, ούτε ό,τι θες εσύ, αλλά, ούτε όσα θέλουν οι άλλοι. Αν την αστάθεια της εποχής, την μεταφράζαμε ως “τίποτα δεν είναι δεδομένο και γι αυτό την κάθε ημέρα πρέπει να την ζω όχι ως την τελευταία μου αλλά ως την πρώτη της υπόλοιπης ζωής μου”, εκεί θα βρίσκαμε ένα μέτρο. Τα άκρα είναι το πρόβλημα, όταν φανατίζεσαι με κάτι, φυλακίζεις τον εαυτό σου. Η εξέλιξη των καιρών έχει οδηγήσει όλους τους δημοκράτες ανθρώπους να λένε τα πιο φασιστικά πράγματα, δεν υπάρχει πιο φασιστικό σύνθημα από το “Black lives matter”και μπήκε στα στόματα όλων των αντιρατσιστών. Τώρα, ξαφνικά οι άνθρωποι που τάσσονταν υπέρ της ισότητας και της δημοκρατίας, επιζητούν την ταμπέλα. Βαδίζουμε σε ακραία φασιστικές καταστάσεις.”

Θεωρεί πως την ευθύνη της ισορροπίας την έχει ο δυνατός.

“Οι άνθρωποι που διεκδικούν αυτή την στιγμή την ισότητα, όπως η ΛΟΑΤΚΙ+, έχουν περάσει πολλά χρόνια καταπίεσης και κακοποίησης. Είναι αγανακτισμένοι, τους καταλαβαίνω απόλυτα και θα ήθελα να μην ήταν. Έτσι, θα μπορούσαν να διαχειριστούν καλύτερα το δικαίωμα τους στην ισότητα. Τώρα όμως, που η φωνή τους έχει χώρο, δεν πρέπει να την κάνουν κραυγή, τώρα είναι η ώρα να συστηθούν. Πρέπει να βρούμε μία ισορροπία, θέλουμε ο κάθε άνθρωπος να ζήσει βάσει της φύσης του. Τα πρώτα βασικά φύλα που είχαμε από την βιολογία, είναι τρία: το αρσενικό, το θηλυκό και το ερμαφρόδιτο, η ομοφυλοφιλία δεν είναι επιλογή, υπήρχε και υπάρχει όσο υπάρχει ο άνθρωπος. Ο κάθε άνθρωπος πρέπει να ζήσει την ζωή του ισότιμα απέναντι στην πολιτεία. Η τέχνη χωρά ερμηνείες όχι λογοκρισία, όταν τίθενται ζητήματα λογοκρισίας πάνω της μάλλον δεν είναι τέχνη, είναι τέχνασμα ή τεχνική, σε όλες τις μορφές της, χρησιμοποιεί το ψέμα για να πει μία αλήθεια.

Η ελευθερία του λόγου για εμένα θα έπρεπε να έχει πολύ συγκεκριμένους κανόνες, δεν θα έπρεπε να την έχουν όσοι χρησιμοποιούν τον λόγο τους, για να την καταργήσουν ή για να προκαλέσουν βία και ρατσισμό. Ένας φασίστας, δεν θα έπρεπε να την έχει, γιατί αυτό που πρεσβεύει τείνει την κατάλυση της. Αν πιστεύεις πως ίσα δικαιώματα θα έπρεπε να έχουν μόνο όσοι έχουν τις ίδιες απόψεις με εσένα, αυτό είναι η ουσία του φασισμού και η επιτομή του. Η δημοσιογραφία στην χώρα μας δεν ασκείται σωστά, οι δημοσιογράφοι είστε υπεύθυνοι για όλα τα κακά, αν δεν πάρετε την πραγματική σας θέση στον χώρο και από πρώτη εξουσία, δεν γίνετε τέταρτη δεν θα αλλάξει τίποτα. Το 2024 δεν έχει καμία ουσία να πετάς μία μολότοφ σε μία τράπεζα, κινδυνεύουν ζωές και περιουσίες. Αν έχεις κότσια, σπούδασε οικονομικά, βάλε γραβάτα, μπες μέσα στην τράπεζα και αν δεν διαφθαρείς άλλαξε την. Εγώ στις κόρες μου λέω πως η ζωή, με άδεια τσέπη και γεμάτη ψυχή παλεύεται, με άδεια ψυχή και γεμάτη τσέπη δεν παλεύεται καθόλου. ”

Την Ελλάδα του σήμερα την βλέπει τραγική και όπως εξηγεί είναι μία χώρα που δεν δέχεται γεωγραφικό πρόσημο, αλλά δέχεται μία κατάσταση σκέψης. “Τους αρχαίους έλληνες και την ελληνική σημαία κάναμε δώρο στους φασίστες από φόβο, μεγάλη βλακεία. Αν όλοι αυτοί που κρατούν ψηλά την ελληνική σημαία και επικαλούνται τα λόγια των αρχαίων φιλόσοφων, μπορούσαν να κατανοήσουν στην πραγματικότητα, τι έχουν πει οι αυτοί οι άνθρωποι, δεν θα ήταν φασίστες. Ο Έλληνας ανακάλυψε τα πάντα και τα μοιράστηκε με όλο τον κόσμο, γιατί κατάλαβε την μοναξιά και τον κίνδυνο, του να είσαι μορφωμένος ανάμεσα σε αμόρφωτους. Έχουμε φτάσει στο σημείο να μας κουνούν το δάχτυλο οι άλλοι πολιτισμοί, αντί να μας πληρώνουν copywrite μόνο και μόνο επειδή σκέφτονται.  Είναι δυνατόν, να βγαίνει ο πρωθυπουργός και να ζητά τεχνογνωσία από την Ευρώπη για τα τρένα; O λαός που ανακάλυψε τα μαθηματικά, την ιατρική, την αστρονομία, θα ζητήσει τεχνογνωσία για το πως να μην συγκρουστούν δύο τρένα πάνω σε δύο γραμμές; Σε ποια άλλη θέση σε αυτή την χώρα, μπορείς να έχεις διοικητική θέση ευθύνης και να έχεις ασυλία; Mόνο στην πολιτική συμβαίνει αυτό. Ο άνθρωπος που είναι υπεύθυνος για τις ζωές όλων μας έχει ασυλία από τον νόμο; Το γεγονός ότι το ψήφισμα για τα Τέμπη έχει φτάσει στο 1.500.000 υπογραφές, είναι κατάντια. Είμαστε 10.000.000 και λέμε αυτοί που μας διοικούν, να έχουν επιτέλους ευθύνη θα έπρεπε να μην προλαβαίνουμε να υπογράφουμε, και όχι  πανηγυρίζουμε για τις 1.500.000 υπογραφές. Είναι δυνατόν να μην έχουν συγκεντρωθεί  5.000.000 υπογραφές; Έχουν χαθεί τα παιδιά μας.

Στην Ελλάδα ζούμε από το φιλότιμο των Ελλήνων, των εργατών, των ιατρών, των μηχανοδηγών, αυτοί οι άνθρωποι μας πάνε μπροστά, αυτοί δεν έχουν δικαίωμα να αρρωστήσουν, ούτε να κάνουν λάθος, αν κάνουν λάθος χάνονται ζωές. Η πολιτεία είναι ανύπαρκτη, ζούμε μία ψευδαίσθηση Ελβετίας, ένα matrix. Τσακωνόμαστε για τις ταμπέλες και δεν κάνουμε τίποτα για να αλλάξουμε τις συνθήκες που ζούμε.”

Θεωρεί πως με το metoo το θέατρο απέδειξε πως είναι ο πιο καθαρός χώρος που υπάρχει.

“Μόλις δόθηκε ευκαιρία στον χώρο το θεάτρου, όταν πάγωσαν όλα και πρακτικά υπήρχε η ασφάλεια του ότι δεν θα χάσει κανείς την δουλειά του, το θέατρο την εκμεταλλεύτηκε για να αυτοκαθαρθεί. Δεν συγκάλυψε κανέναν, τους έβγαλε όλους στα μανταλάκια και ανακάτεψε την τράπουλα. Μέχρι σήμερα προσπαθούν να το απαξιώσουν, με έναν πολύ ύπουλο τρόπο που κανείς δεν βλέπει. Μπορείτε να παρατηρήσετε τους τίτλους ειδήσεων όταν μιλάμε για έναν εγκληματία που συλλαμβάνεται για μία γυναικοκτονία, “επί τρεις ημέρες έπαιζε θέατρο, ο δράστης, αφού είχε σκηνοθετήσει τον τόπο του εγκλήματος. Οι δολοφόνοι δεν σκηνοθετούν, για να σκηνοθετήσεις πρέπει ο απέναντι σου να θέλει να σκηνοθετηθεί. Οι δολοφόνοι στήνουν χώρους δεν τους σκηνοθετούν και δεν παίζουν θέατρο. Το θέατρο δεν έχει εξαπατήσει ποτέ κανέναν. Άλλο η υποκρισία και άλλο η υποκριτική. Όταν βλέπεις, πως ορισμένοι άνθρωποι έχουν το θάρρος να κάνουν όλα εκείνα που κι εσύ θα ήθελες αλλά δεν έχεις το θάρρος να τα κάνεις το πρώτο σου αντανακλαστικό είναι να τους μειώσεις και να τους εξαφανίσεις και όχι να τους μιμηθείς.”

Θα ήθελε πολύ να επιστρέψει στο σινεμά. Δεν τον έχει καθορίσει κανένας σκηνοθέτης, ωστόσο, θαυμάζει τον Τζουζέπε Τορνατόρε. “Είναι ο μόνος που μπορεί να δίνει υπερβολές σε μία σκηνή χωρίς όμως να σου τραβά το μυαλό από την ιστορία. Εντάσσει την υπερβολή ενός πλάνου, στην ψυχική διάδραση ενός πρωταγωνιστή με έναν τέτοιο τρόπο που όχι μόνο δεν σε βγάζει από την υπόθεση αλλά σου αρέσει κιόλας. Έχω την τύχη μέχρι σήμερα, όταν βλέπω μία ταινία να την παρακολουθώ ως θεατής, αν κάποια στιγμή παρατηρώ τα τεχνικά ζητήματα, θα σταματήσω να κάνω σινεμά. Οι ηθοποιοί μου είναι παιδιά μου, η αγωνία τους γίνεται δική μου. Για εμένα ο σκηνοθέτης στο σετ πρέπει να είναι πατέρας συνοδευτικός, όχι εξουσιαστικός. Τις επικίνδυνες σκηνές τις δοκιμάζω πάντα πρώτος, μετά τις ζητάω από τους ηθοποιούς. Δεν μπορώ να κάθομαι στην καρέκλα μου και να δίνω οδηγίες. Και στα τρία θεατρικά έργα που ανέβασα αυτή την σεζόν οι βασικοί πυλώνες των προβληματισμών, είναι ίδιοι.

Τα “Μικρά συζυγικά εγκλήματα” που παίζονται τώρα, στο Θέατρο Αυλαία επί της ουσίας, μας δείχνει πως ένα περιστατικό που μας χωρίζει μπορεί το ίδιο περιστατικό, ακριβώς αυτούσιο, να γίνει αυτό που μας ενώνει, αν εμείς οι ίδιοι αλλάξουμε την οπτική μας, απέναντι στα πράγματα. Όλες οι έννοιες που χωρίζουν τους ανθρώπους ταυτόχρονα τους ενώνουν. Αν σκέφτεσαι ως κοινωνία, θα δώσεις βάση σε αυτά που μας χωρίζουν. Ενώ, αν σκέφτεσαι σαν ανθρωπότητα, θα δώσεις βάση σε αυτά που μας ενώνουν. Υπάρχει μέσα στο θεατρικό ένα πραγματικά πολύ ενδιαφέρον μοτίβο του τι θεωρεί κανείς ιδανικό και πως μπορεί καμιά φορά τα πράγματα που εμείς θεωρούμε πως δεν είναι καλά να είναι επί της ουσίας ένα δείγμα ανώτερο από το ωραίο. Για το μέλλον, μπορώ να πω με σιγουριά, ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση ποτέ, να προδώσω την σχέση εμπιστοσύνης που έχω χτίσει τόσο καιρό με τον κόσμο, δίνοντας ένα έργο που δεν δονεί πρώτα εμένα. Μέχρι στιγμής είχα την τύχη να με βρίσκουν έργα και να τα βρίσκω κι εγώ, το μόνο που μπορώ να πω με σιγουριά είναι ότι θα επικοινωνώ μόνο έργα που δημιουργούν ερωτήματα, όχι απορρίες. Γιατί η ερώτηση με τον έρωτα έχουν κοινά γράμματα. Στον έρωτα τι δίνεις στον άλλον; Aυτό που δεν έχεις. Την έλλειψη σου ακουμπάς και την έλλειψη του παίρνεις.Στην ερώτηση πάντα και ποτέ στην κατάφαση.”

*Μικρά Συζυγικά Εγκλήματα  Από 21/3 έως 31/3 στο Θέατρο Αυλαία