Θανάσης Λάλας: “Ποτέ δεν αγάπησα τη δημοσιογραφία, δεν σας το κρύβω”

Ο Θανάσης Λάλας έρχεται στη Θεσσαλονίκη, την πόλη που έζησε, αγάπησε και ένιωσε έντονα σε διαστήματα της ζωής του για να παρουσιάσει κομμάτια της ψυχής του, τόσο με την έκθεση «Επιτοίχια Χαρά», όσο και με δύο βιβλία του, ένα για τον Ανδρέα Παπανδρέου και ένα για την «Χρησιμότητα του άχρηστου».

Ένας άνθρωπος που αφιέρωσε τη ζωή του σε όσα αγαπάει, εξηγεί την προσπάθεια του να συνομιλήσει με όσα έχει μέσα του και μιλάει ανοιχτά για όλα. Άλλωστε είναι από τους δημοσιογράφους που στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, δούλεψε σε μεγάλες εφημερίδες, έφτιαξε δικά του περιοδικά και μέχρι και σήμερα, στο δικό του olafaq, συνεχίζει να περιγράφει τη ζωή και τις τέχνες με έναν δικό του, ιδιαίτερο τρόπο.

«Εγώ πάντα πλησίαζα τους ανθρώπους προσπαθώντας να δημιουργήσω μία σχέση ηρώων» μου αναφέρει στη συζήτηση μας και λίγο αργότερα, μου παραδέχεται πως δεν αγαπάει την δημοσιογραφία. Όσο ανατρεπτικό κι αν μοιάζει αυτό, ο λόγος που το αναφέρει και το παραδέχεται, είναι σπουδαίος και σίγουρα, μόνο ένας άνθρωπος που αποζητάει το μετά, θα μπορούσε να το πει.

Λίγο πριν τις παρουσιάσεις των έργων του (έκθεση και βιβλία, ο εξαιρετικός κύριος Λάλας μιλάει για όλα… Ή καλύτερα, για τα λίγα από τα πολλά της ζωής του!

Έρχεστε στη Θεσσαλονίκη με δύο βιβλία και μία έκθεση. Πόσα πρόσωπα τελικά έχει ο Θανάσης Λάλας;

Καταρχάς ό, τι κι αν κάνω στη ζωή μου είναι σίγουρο ότι έρχομαι στη Θεσσαλονίκη για να το μοιραστώ με τον κόσμο της. Γιατί η Θεσσαλονίκη είναι για μένα κάτι πάρα πολύ σημαντικό. Πέρα από το ότι είναι μία πόλη πολύ αγαπημένη, το κοινό της είναι τόσο ζωντανό και τόσο θερμό που μπορεί να καταλάβει κάποιος αν όλα αυτά που κάνει έχουν μία σημασία ή όχι. Οπότε καταλαβαίνετε ότι η Θεσσαλονίκη είναι το πρώτο δείγμα για να παρουσιάσω μία δουλειά. Η ζωγραφική που παρουσιάζω εδώ, είναι τελείως καινούργια και η γλυπτική ταυτόχρονα είναι τελείως διαφορετική, οπότε είναι η πρώτη φορά που έργα τέτοια παρουσιάζω στην Θεσσαλονίκη και η χαρά είναι μεγάλη, γιατί θα δουν οι άνθρωποι κάτι τελείως διαφορετικό από αυτό που μέχρι σήμερα βλέπανε, τουλάχιστον από τη δουλειά τη δική μου. Όλη η έκθεση είναι μία χαρά, μια «Επιτοίχια Χαρά». Τώρα, γιατί κάνω και βιβλία, γιατί κάνω και τα υπόλοιπα, είναι γιατί έχω διάφορα εργαλεία τα οποία έτσι κι αλλιώς τα χρησιμοποιώ για να μπορώ να εκφράσω κάθε φορά διαφορετικά πράγματα που έχω μέσα μου. Για μένα δεν διαφέρει η γραφή από την γλυπτική ή την ζωγραφική. Για μένα όλα αυτά τα πράγματα είναι εργαλεία για να πω πράγματα διαφορετικά. Άλλωστε όλη μέρα ασχολούμαι με αυτό το πράγμα που λέγεται τέχνη. Όλοι νομίζουν ότι κάνω πολλά πράγματα ενώ στην πραγματικότητα κάνω ένα πράγμα. Αυτό που μπορεί κάθε φορά να βοηθήσει να πω όσα έχω μέσα μου και θέλω να τα μοιραστώ με τους ανθρώπους.

Είναι πολύ δυνατή η σχέση σας με τη Θεσσαλονίκη

Είναι μία σχέση που κρατάει πολλά χρόνια τώρα. Ξεκίνησα από τη Θεσσαλονίκη γιατί σπούδαζα εδώ, έζησα λοιπόν τα φοιτητικά μου χρόνια στην πόλη, αλλά και αργότερα όταν βρέθηκα στο «Βήμα», ή όταν έκανα τα περιοδικά, η Θεσσαλονίκη ήταν ο πρώτος βασικός μου στόχος. Εδώ ερχόμουνα, εδώ μιλούσα με τους περιπτεράδες και προσπαθούσα το όνειρό μου καταρχάς να το περάσω εκεί, που θα μπορούσε να είναι οι άνθρωποι που θα το προσφέρουν στο κοινό. Δεν ξέρω γιατί, αλλά έχω μία πολύ σημαντική σύνδεση με αυτήν την πόλη.

Έχει αλλάξει για εσάς η Θεσσαλονίκη;

Ξέρετε η Θεσσαλονίκη δεν έχει να κάνει με όλα αυτά που κατά καιρούς μέσα στην καθημερινότητά μας κάνουμε. Έχει να κάνει με μία ατμόσφαιρα. Δηλαδή στη Θεσσαλονίκη είναι σαν να πετάνε με μεγάλη ελαφρότητα ψυχές. Ψυχές με ενδιαφέροντα όνειρα. Δεν είναι ένα πράγμα η Θεσσαλονίκη, σαν όλες τις υπόλοιπες πόλεις. Είναι σαν να βγαίνει κάποιος σε ξέφωτο. Εδώ όλοι είναι πολύ πιο κοντά. Στην Αθήνα όταν βγαίνεις έξω οι άνθρωποι είναι πολύ απομακρυσμένοι ο ένας από τον άλλον. Εδώ είναι σχεδόν ο ένας απάνω στον άλλον. Δεν έχουν χάσει το άγγιγμα, δεν έχουν χάσει το χάδι. Επίσης είναι μία πόλη που φαίνεται σαν να μην κοιμάται καθόλου και αυτό προφανώς έχει να κάνει με τους ανθρώπους, τους φοιτητές που έχει. Είναι όμορφη συνέχεια. Με όλα τα προβλήματά της. Σίγουρα άλλωστε είναι μία πόλη που έχει πολλά προβλήματα και εσείς που ζείτε εδώ προφανώς θα ξέρετε πολύ καλά. Δεν προσπαθώ να το εξιδανικεύσω. Προσπαθώ με έναν τρόπο να σας πω πράγματι αυτό που δεν βλέπουν εδώ οι άνθρωποι, κι αυτό είναι ότι η πόλη εκπέμπει έναν ερωτισμό και μία διάθεση να είναι οι άνθρωποι άνθρωποι. Να μη χάσουν την φυσιογνωμία τους, να μην χάσουν τα πραγματικά τους χαρακτηριστικά.

Θέλω να μιλήσουμε για τα δύο βιβλία που θα έρθετε να παρουσιάσετε αλλά πρώτα θέλω να μου πείτε για όλες αυτές τις προσωπικότητες που κατά καιρούς έχετε έρθει κοντά.

Εγώ πάντα πλησίαζα τους ανθρώπους προσπαθώντας να δημιουργήσω μία σχέση ηρώων. Αυτό που ήταν η μεγαλύτερή μου έγνοια, είχε να κάνει με το πώς μπορώ γράφοντας να επινοήσω ήρωες. Μη έχοντας λοιπόν τη δυνατότητα , όπως νόμιζα, να τους επινοήσω, άρχισα να νιώθω ότι θα ήταν πολύ καλά για μένα να πάω να συναντήσω ήρωες. Έτσι ξεκίνησα τις συνομιλίες με αξιοσημείωτους ανθρώπους.

Υπήρξε φορά ο άνθρωπος που συναντήσατε και είχατε στο μυαλό σας ως ήρωα τελικά να μην ήταν;

Και να μην ήταν, δεν συνάντησα ποτέ ανθρώπους που δεν αγάπησα. Τους συνάντησα λοιπόν γιατί έτσι και αλλιώς τους αγαπούσα. Δεν συνάντησα ανθρώπους που δεν ήξερα. Γοητευμένος ήμουν με τους ανθρώπους και μπορούσα μέσα από αυτούς να κάνω και να σκεφτώ πράγματα τα οποία με αφορούσαν να συζητήσω. Ήταν δηλαδή άνθρωποι που τους ήξερα καλά και δεν εννοώ ότι τους ήξερα από κοντά. Αλλά επιδίωκα να συναντηθώ με ανθρώπους τους οποίους είχα μάθει μέσα από τα βιβλία τους, μέσα από τη σκέψη τους, μέσα από αυτά που άκουγα. Μουσικά ή οτιδήποτε άλλο εκφράζαν ο καθένας τους. Και αρχιτέκτονες που τους εκτιμούσα πάρα πολύ. Δεν συνάντησα λοιπόν ποτέ έναν άνθρωπο που δεν τον εκτιμούσα. Αυτή είναι μία αλήθεια. Και δεν πιστεύω κιόλας σε αυτές τις συναντήσεις που δεν εκτιμάς. Πρώτα αγάπησα τα μυαλά των ανθρώπων αυτών και μετά έκανα μία προσπάθεια να συναντηθώ με τα μυαλά τους.

Και γνωρίζω πολύ καλά ότι ένα από τα χαρίσματά σας είναι ότι κερδίζατε πολύ εύκολα και την εμπιστοσύνη αυτών των ανθρώπων.

Η εμπιστοσύνη ξεκινάει από μία διάθεση που έχει ένας άνθρωπος, να πάρει ό, τι μπορεί περισσότερο από κάποιον άλλον που έχει κερδίσει από την εμπειρία του. Εμένα ξέρετε η πρόθεσή μου δεν είναι να εκθέσω ψυχές. Τις σέβομαι τις ψυχές πάρα πολύ. Και δεν πιστεύω σε αυτές τις συνομιλίες, σε αυτές τις πράξεις που εκτίθενται οι ψυχές των ανθρώπων. Με ενδιαφέρει οι ψυχές των ανθρώπων να μιλάνε όμορφα, ακόμα και με τα ελαττώματά τους. Ακόμα και αυτά τα βλέπω με μία τρυφερότητα. Άλλωστε ξέρετε αυτή είναι η περιπέτεια της γραφής. Ο άλλος διαβάζοντας, ψάχνει να βρει μέσα σε αυτό που διαβάζει τον δικό του εαυτό. Τον τρόπο με τον οποίο πιστεύει ότι μπορεί να βρεθεί μία λύση στη ζωή του. Να δώσει μία απάντηση στη ζωή του. Εγώ νομίζω ότι την ώρα που διαβάζουν οι άνθρωποι τις συνεντεύξεις, συνομιλούν και αυτοί. Απαντούν και αυτοί στις ερωτήσεις. Οι αξιοσημείωτες ερωτήσεις είναι μετρήματα μυαλού και ψυχής.

Κάπως έτσι, να μιλήσουμε για τις συζητήσεις που κάνατε με τον Ανδρέα Παπανδρέου και το βιβλίο που προέκυψε;

Με τον Ανδρέα είναι μία μεγάλη ιστορία. Καταρχάς με τίμησε που θέλησε να μιλήσει μαζί μου για όλα αυτά τα πράγματα. Είχαμε 52 ώρες μαζί και δεν μου είπε ποτέ «δεν απαντώ σε κάτι». Δεχόταν ότι είμαι ένας περίεργος άνθρωπος που ήθελα να ακούσω πράγματα από αυτόν, να ακούσω τι γίνεται μέσα στο δωμάτιο της εξουσίας. Οπότε, αν θέλετε, αυτό το βιβλίο είναι ένα ντοκουμέντο της άλλης πλευράς των ανθρώπων της εξουσίας. Πιστεύω ότι είναι ένα αποκαλυπτικό βιβλίο για το δωμάτιο της εξουσίας. Σπάνια έχει φτιαχτεί ένα τέτοιο βιβλίο, τουλάχιστον από όσα έχουν πέσει στα χέρια τα δικά μου. Κι αυτό δεν οφείλεται σε εμένα, αλλά στο γεγονός ότι αποφασίζει ένας άνθρωπος της εξουσίας να μιλήσει ανοιχτά για πράγματα που άλλοι άνθρωποι τρέμουν  να μιλήσουν. Το ενδιαφέρον αυτού του βιβλίου είναι το γεγονός ότι ο Ανδρέας δέχεται να μιλήσει, απαντάει σε πράγματα που κάποιοι θα λέγαν πως δεν απαντούν. Οι άνθρωποι που ανοίγουν το βιβλίο και βλέπουν τις ερωτήσεις, απορούν πώς είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να απαντάει. Ακόμα και οι σύγχρονοι πολιτικοί απορούν. Θα έλεγε κανείς πως είναι πιο μοντέρνοι, πιο εξοικειωμένοι με την δημόσια συζήτηση, όμως νομίζω πως τώρα όσο περισσότερο εξοικειώνονται οι άνθρωποι με τη δημόσια συζήτηση, τόσο πιο πολύ θέλουν να ελέγχουν τη δημόσια συζήτηση και μέσα από αυτό, να ελέγχουν την  δημόσια εικόνα τους.

Έχουν αλλάξει από τότε και η δημοσιογραφία;

Η δημοσιογραφία δε νομίζω να έχει αλλάξει. Έχουμε αλλάξει εμείς. Εμείς που έχουμε αφοσιωθεί, έχουμε πιστέψει. Όταν βγήκε η τηλεόραση άλλαξε το σύμπτωμα της εποχής σε σχέση με το ραδιόφωνο και τον γραπτό λόγο. Όταν βγήκε το ίντερνετ άλλαξε πάλι το σύμπτωμα της ζωής μας. Αλλά στην πραγματικότητα, τίποτα δεν έχει αλλάξει. Οι άνθρωποι απλώς πιστεύουν μέσα από αυτό το πράγμα που λέγεται διαδίκτυο ότι έχουν φωνή. Δεν έχουν όμως τίποτα. Στο διαδίκτυο κατοικούν πλέον άφωνοι άνθρωποι. Σκόνη από λόγια είναι το διαδίκτυο. Δε σεβόμαστε πλέον τίποτα. Για να μπορέσουμε να σεβαστούμε κάποια πράγματα πρέπει να έχουμε ένα σύστημα αξιών. Δηλαδή εμείς γινόμασταν δημοσιογράφοι και μετρούσαμε τους εαυτούς μας δημοσιογραφικά επειδή υπήρχε ο Πλωρίτης, επειδή υπήρχε ο Σωμερίτης. Υπήρχαν τεράστια διαμετρήματα. Όταν λοιπόν στο διαδίκτυο δεν υπάρχουν τα αντίστοιχα τεράστια διαμετρήματα, δεν υπάρχει μέτρο. Ο καθένας λέει ό, τι θέλει και νομίζει ότι λέει μεγαλειώδη πράγματα, ενώ απλώς λέει σκονισμένα και αδιάφορα πράγματα. Όταν δεν έχεις μέτρο σύγκρισης, όταν δεν έχεις ένα σύστημα αξιών το οποίο καθορίζει το τι είναι πολύτιμο και τι δεν είναι, δεν ξέρεις τι να κάνεις. Είσαι ένας χαμένος άνθρωπος. Νομίζεις ότι είσαι παρών ενώ στην πραγματικότητα είσαι απών από όλα.  Κι αυτό υπάρχει ως σύμπτωμα παντού. Οι άνθρωποι χωρίς σύστημα αξιών και χωρίς σεβασμό δεν μπορούν να αντέξουν. Πρέπει πάντα, κάθε εποχή, να έχουμε τους μύθους μας. Να έχουμε τους ανθρώπους που σεβόμαστε. Η αξίες και ο σεβασμός είναι μέτρο. Για να μετρήσουμε τις δικές μας ψυχές, το δικό μας μυαλό.

Είναι κύκλοι οι ζωές μας

Έτσι κι αλλιώς είναι. Αλλά επειδή εμείς μπορεί να είμαστε σε σημείο του κύκλου που δεν μπορούμε να δούμε το επόμενο γύρισμα ή το προηγούμενο γύρισμα να ήταν πολύ μακριά όταν το πήραμε χαμπάρι, δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε ότι είναι ένας κύκλος που θα ξανάρθει. Δεν υπάρχει περίπτωση να συνεχίσουμε να ζούμε έτσι. Δεν γίνεται χωρίς να κάνουμε έρωτα, χωρίς να αγγιζόμαστε, χωρίς να ερωτευόμαστε, χωρίς να πονάμε, χωρίς να βασανιζόμαστε. Δε γίνεται. Είναι υλικά του ενδιαφέροντος της ζωής αλλιώς χάνει το ενδιαφέρον της.

Υπήρξαν αντιδράσεις ή ενοχλήσεις για το βιβλίο του Ανδρέα Παπανδρέου;

Θέλω να σας πω ότι αυτό το βιβλίο ειδικά, με εξέπληξε πολύ θετικά. Ακόμα και άνθρωποι που ήταν πολιτικά αντίπαλοι του Ανδρέα Παπανδρέου, το λάτρεψαν. Ίσως μάλιστα πρώτοι να στήριξαν αυτό το βιβλίο και να είπαν τρομερά θετικά πράγματα. Από ανθρώπους που είναι τώρα ήδη στην πολιτική, άλλους που υπήρξαν πλάι στον Ανδρέα Παπανδρέου, ακόμα και από την απέναντι μεριά. Κανένας όμως δεν ήξερε αυτή την πλευρά του Ανδρέα Παπανδρέου. Όλοι πίστευαν ότι αυτός ο άνθρωπος, ήταν πολύ πιο ελαφρύς. Στην πραγματικότητα διαβάζοντας κάνεις το βιβλίο, βλέπει τα επίπεδα της καλλιέργειας του Παπανδρέου. Αυτό είναι και ένα μάθημα για όλους εμάς που ζούμε έτσι όπως ζούμε. Τίποτα δεν γίνεται χωρίς καλλιέργεια, τίποτα. Μπορεί κάτι να φαίνεται πάρα πολύ κατανοητό, αλλά αυτό για να έχει ουσία πρέπει να πατάει σε μία εμβάθυνση, σε μία καλλιέργεια. Ο Παπανδρέου ήταν πολύ καλλιεργημένος άνθρωπος. Μπορούσε να σου μιλάει για την τζαζ και τον Κολτρέιν για τρία τέταρτα. Κι όμως είναι δυνατόν αυτός ο άνθρωπος να σου μιλάει σε βάθος για κάτι τέτοιο; Μιλούσε φιλολογικά για κάποιους συγγραφείς, που δεν το πίστευες. Είχε και σκέψεις τρομερά ενδιαφέρουσες, και εγώ μένω σε μία σκέψη μέσα στο βιβλίο που με έχει εντυπωσιάσει. Τον είχα ρωτήσει αν είχε φέρει ποτέ σε αμηχανία τον πατέρα του, και μου λέει θυμάμαι μία φορά που του είπα «όταν μπαμπά η σκέψη γίνεται άποψη, καταργείται η σκέψη». Σκεφτείτε τι σημαίνει αυτή η φράση στις μέρες μας. Που όλοι έχουν άποψη και ακριβώς επειδή συμβαίνει αυτό, έχει καταργηθεί η σκέψη. Όλοι έχουν απόψεις, και αυτό το έκανε το διαδίκτυο. Και ενώ φαίνεται ότι είναι η μεγάλη λεωφόρος της άποψης, στην πραγματικότητα είναι η μεγάλη λεωφόρος της κατάργησης της σκέψης. Γιατί όταν έχεις άποψη, αυτομάτως γίνεσαι ένας άνθρωπος δογματικός. Η σκέψη είναι ένα αεράκι που περνάει από τον έναν στον άλλον και μας κάνει να ζούμε και να συνεχίζουμε να επιθυμούμε να ικανοποιήσουμε την περιέργεια μας.

Την εποχή των περιοδικών πώς τα πηγαίνατε με τις αντίθετες γνώμες;

Πάντα είμαι ανοιχτός. Με ενδιαφέρει πάρα πολύ η διαφορετικότητα. Δεν έχω κανένα πρόβλημα αν κάποιος άνθρωπος θέλει να πει κάτι διαφορετικό από αυτό που εγώ θέλω να πω. Ίσα-ίσα που πιστεύω ότι η ποιότητα αυτού που λέγεται δημοσιογραφία ή λέγεται τέχνη, είναι η διαφορετικότητα μας. Αυτή η προσπάθεια στις μέρες μας που θέλουμε να πούμε ότι ό, τι είναι διαφορετικό είναι τέχνη, με εξοργίζει. Όπως με εξοργίζει και η άποψη ότι ό, τι είναι απολύτως κατανοητό είναι τέχνη. Όλα είναι πώς τα κάνει ο άνθρωπος, πόσο μας αναστατώνει, πόσο μας αφυπνίζει.

Έχω την αίσθηση ότι ένας από τους λόγους που κάνατε και το Olafaq είναι για να αναδειχθούν απόψεις.

Μα δεν γίνεται διαφορετικά. Πριν γίνουν κάποια πράγματα πίνακες ζωγραφικής, πριν γίνουν εκθέσεις, πριν από όλα λοιπόν, είναι παρέες. Είναι ζωή. Στο Olafaq αυτό που με ενδιαφέρει είναι ότι είμαστε μία παρέα πού παλεύουμε να κάνουμε κάτι το οποίο μπορεί να μην ξέρουμε ούτε εμείς οι ίδιοι τι είναι αυτό, αλλά ξέρουμε ότι αγαπάμε να κάνουμε κάτι. Αγαπάμε τη ζωή. Αγαπάμε να δρούμε. Δεν είμαστε εδώ για να πούμε ότι εμείς είμαστε οι έξυπνοι και οι άλλοι είναι ηλίθιοι. Ότι εμείς είμαστε οι κουλτουριάρηδες και οι άλλοι είναι οι αμόρφωτοι. Μπορεί ένας άνθρωπος ο οποίος πλέει μέσα στην άγνοια, να είναι πιο βαθύς άνθρωπος από κάποιον άλλον που είναι πολύ μορφωμένος. Η έκπληξη δεν ξέρεις από που μπορεί να σου έρθει. Πρέπει λοιπόν να είσαι ανοιχτός, πρέπει η ζωή, η τέχνη, τα περιοδικά να είναι ανοιχτά παράθυρα. Να μπαίνει ο αέρας μέσα. Πολλές φορές να μπαίνουν οι δυσοσμίες μέσα, άλλες φορές να μπαίνει ο ήλιος, άλλες να μπαίνει λίγο και η βροχή και να τρέχεις να κλείσεις το παράθυρο μην πλημμυρίσεις. Αν έχεις συνέχεια κλειστά τα παράθυρα αυτό δεν είναι ζωή, είναι φυλακή.

Να μιλήσουμε και για την «Χρησιμότητα του άχρηστου», τόσο ως βιβλίο όσο και ως θέση στην κοινωνία.

Και αυτό επίσης με εξέπληξε πάρα πολύ. Το βιβλίο αυτό θέλω να σας πω ότι δεν βγήκε για να κυκλοφορήσει. Το βιβλίο αυτό βγήκε γιατί θα μίλαγα στις φυλακές ανηλίκων της Αυλώνας. Τα περισσότερα παιδιά εκεί, να ξέρετ οτι είναι πολύ ενδιαφέροντα μυαλά, ενδιαφέρουσες ψυχές και έχουνε περάσει στην κατηγορία του άχρηστου, τους σκουπιδιού ας πούμε. Ενώ είναι διαμάντια. Έχοντας αυτή τη σκέψη, ήθελα πάρα πολύ να τους παρουσιάσω τη χρησιμότητα του άχρηστου. Που όλοι το έχουμε κατονομάσει ως άχρηστο, αλλά έχει μεγάλη χρησιμότητα. Σε αυτό περιλαμβάνονται και ανθρώπινες υπάρξεις, τις οποίες έχουμε καταδικάσει. Τις έχουμε βάλει στο περιθώριο. Θεωρούμε ότι δεν έχουν καμία χρησιμότητα στη ζωή. Αυτοί οι άνθρωποι λοιπόν για μένα, κουβαλάνε ένα άλλο ενδιαφέρον της ζωής. Ίσως και μία άλλη οπτική της, πιο ανατρεπτική πού μπορεί να είναι σαν αλάτι και πιπέρι της ζωής. Πηγαίνοντας λοιπόν σε αυτούς, είπα στον εκδότη αντί να τους δώσω χαρτιά, δεν το βγάζουμε αυτό το πράγμα σαν βιβλίο να τους το δώσω για να μη φαίνεται κάτι πρόχειρο… Βγήκε λοιπόν το βιβλίο και μετά κατάλαβα ότι αφού το μοίρασα σε πέντε έξι φίλους μου, μου μιλούσαν όλοι για αυτό. Έτσι αποφασίσαμε να βγάλουμε την πρώτη έκδοση. Μέσα σε λίγους μήνες άρχισε να πηγαίνει σαν τρελό. Στον δρόμο μου μιλάνε για αυτό το βιβλίο, γιατί η εμπειρία που περιγράφει, ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει αυτή την εμπειρία που καταχώρησε μέσα στο βιβλίο ο συγγραφέας, είναι θέμα που φέρνει σε επαφή όλους. Όλοι έχουνε ζήσει κάτι αντίστοιχο, όλοι έχουν προβληματιστεί γύρω από αυτό, όλους τους βασανίζει αυτό. Πιστεύω άλλωστε ότι αυτό είναι ένα βιβλίο.

Είναι ίσως και επειδή βρισκόμαστε σε μία εποχή που αποθεώνει το άριστο;

Δεν ξέρω αν αυτό που η εποχή μας έχει κατονομάσει άριστο και το αποθεώνει είναι πραγματικά άριστο. Για μένα άριστο σε αυτή την κοινωνία είναι ό, τι κολυμπάει μέσα στην άγνοια και μπορεί να φέρνει πράγματα τα οποία είναι πολύτιμα. Ξέρετε μπήκαμε στα σχολεία, βγήκαμε από τα σχολεία, πήγαμε πανεπιστήμια, κάναμε όλα αυτά για να αποκτήσουμε γνώσεις. Στην πραγματικότητα όμως όλη μας η ζωή εξαρτάται από αυτό που δεν ξέρουμε αλλά συμβαίνει. Μία κρυφή γνώση που είναι στα όρια της άγνοιας και καθορίζει τη ζωή μας. Κανένας άνθρωπος δεν προχωράει στη ζωή του με τις γνώσεις. Οι γνώσεις είναι νεκρά πράγματα. Η αναζήτηση μέσα σε αυτήν την τεράστια θάλασσα αυτού που δεν ξέρουμε και θέλουμε να μάθουμε, είναι η δύναμη που δίνει σημασία στη ζωή. Αλίμονο, οι άνθρωποι είναι πεθαμένοι αν νομίζουν ότι ξέρουν. Το έχει πει ο Σωκράτης, το έχουν πει όλοι οι σοφοί άνθρωποι, που ήξεραν πολύ καλά ότι δεν ξέρουν. Πρέπει λοιπόν να συνεχίσουμε να αναζητούμε αυτό που δεν ξέρουμε, αλλά υπάρχει. Μας καθορίζει.

Αντιλαμβάνεστε αλλιώς τον κόσμο στο πέρασμα των χρόνων, έχει άλλη εικόνα για εσάς;

Έχουν αλλάξει πράγματα. Έχει αλλάξει ας πούμε αυτό που θεωρούν οι άνθρωποι ως πραγματικότητα γύρω τους. Αλλά ο άνθρωπος δεν αλλάζει. Συνεχίζουμε να φοβόμαστε, συνεχίζουμε να θέλουμε ένα χάδι, συνεχίζουμε να ζηλεύουμε, συνεχίζουμε να πεινάμε, συνεχίζουμε να κυνηγάμε το άπιαστο. Το αν ένα τετράγωνο οικοδομικό από εκεί που είχε ύψος τεσσεράμισι μέτρων σπίτια, γίνανε σήμερα 35 μέτρων σπίτια, έχει σίγουρα μία επιρροή απάνω μας αλλά είναι μία αλλαγή που δεν είναι τόσο καθοριστική. Το πιο καθοριστικό είναι ο πόνος, ο έρωτας, το γλέντι, η γιορτή, η ανάγκη για άγγιγμα, η ζήλεια, τα πάθη. Αυτά τα πράγματα δεν αλλάζουν στους ανθρώπους, γιατί αν αλλάξουν δεν θα υπάρχουν άνθρωποι.

Εσείς τι διαφορές βρίσκετε στον εαυτό σας;

Κάθε ηλικία είναι άλλη μία ταρατσούλα στη ζωή. Με μία άλλη διαφορετική θέα. Όσο είσαι ζωντανός και υπάρχεις, η θέα της ζωής δεν είναι ίδια. Τελείως άλλα πράγματα έβλεπα όταν ήμουν στα είκοσι, στα τριάντα ή στα σαράντα. Άλλα πράγματα, άλλη θέα ήταν. Ευτυχώς αν είμαστε επιρρεπείς στις μετακομίσεις, μας βοηθάει πάρα πολύ να ζούμε καινούριους χώρους. Είναι ωραία να μη μένεις στον ίδιο χώρο. Ξέρετε, είναι πολύ μεγάλο πράγμα η αλλαγή και η απόφαση. Τα δύο πιο επαναστατικά πράγματα για μένα, είναι η διάθεση αλλαγής και η διάθεση  απόφασης. Η απόφαση είναι επαναστατική πράξη. Μπορεί επειδή δεν παίρνουμε απόφαση, να μείνουμε ίδιοι. Όταν αποφασίζεις βέβαια, αναλαμβάνεις και το ρίσκο να ταξιδέψεις και σε πράγματα που δεν είχες υπολογίσει. Συμμετέχεις ας πούμε, σε ένα παιχνίδι της τύχης και της ατυχίας. Σε ένα παιχνίδι του σωστού και του λάθους. Παιχνίδια που κάνουν ενδιαφέρουσα τη ζωή. Η απόφαση δεν είναι τίποτα άλλο από το χερούλι που ανοίγει την πόρτα του ενδιαφέροντος της ζωής.

Τι θα δει και τι θα νιώσει ο κόσμος στην «Επιτοίχια χαρά», την έκθεση σας στη Γκαλερι ARTION;

Ξέρετε, εγώ γεννήθηκα «φυγάς», δηλαδή μου άρεσε να φεύγω χωρίς να ήξερα γιατί. Στην πραγματικότητα δεν είχα καταλάβει ότι οι τοίχοι είναι ένας απέραντος χώρος στον οποίο μπορεί η φαντασία να ταξιδέψει και να καταφέρει το οτιδήποτε. Έτσι, από ένα σημείο και μετά άρχισα να δημιουργώ παράθυρα. Η ζωγραφική και η γλυπτική για μένα είναι παράθυρα. Σε φυλακές που είναι οι τοίχοι.  Η «Επιτοίχια Χαρά» λοιπόν, είναι παράθυρα χαράς. Εκεί που νομίζεις ότι τίποτα δε γίνεται, που γίνεσαι μίζερος, που λες ρε γαμώτο τι συμβαίνει γύρω μου, απλά κοίταξε τον τοίχο και φύγε. Τα έργα μου λοιπόν, θέλω να είναι σήραγγες χαράς. Να μπαίνεις και να φεύγεις. Να ταξιδεύεις κάπου αλλού που δεν είχες υπολογίσει ποτέ ότι θα μπορούσες να πας. Αυτό το πράγμα λοιπόν για μένα είναι η τέχνη. Τέχνη είναι αυτό που σου μεγεθύνει μία σκληρή πραγματικότητα. Που στην μεγαλώνει και στην κάνει μία γιορτή. Για άλλους, μπορεί να είναι μία δυστυχία και υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι οι οποίοι παράγουν δυστυχία. Εγώ θέλω να παράγω χαρά. Θέλω να παράγω γιορτή. Θέλω να πιστεύω ότι οι ψυχές από τη στιγμή που συμμετέχουν σε γιορτές είναι πιο μυρωδάτες. Τα μυαλά που δίνονται και μοιράζονται είναι πιο μυρωδάτα. Οι επιτοίχιες χαρές λοιπόν είναι παράθυρα σε αυτό το άλλο της ζωής που σε κάνει να θέλεις να συνεχίσεις να ζεις.

Δημοσιογραφία τι είναι για εσάς;

Κοιτάξτε. Ποτέ δεν αγάπησα τη δημοσιογραφία, δεν σας το κρύβω. Μπορώ να πω ότι όταν μιλάω για δημοσιογραφία εγώ, μιλάω για συγγραφή. Γιατί εγώ πιστεύω πάντα ότι αξία έχουν τα πράγματα τα οποία συναγωνίζονται τον χρόνο. Δεν με ενδιαφέρει κάτι το οποίο δεν μπορώ να διαβάσω μετά από πέντε χρόνια. Η δημοσιογραφία είναι σαν να περιέχει τον θάνατο της. Εμένα αυτό δεν με αφορά. Εγώ θέλω να φτιάξω πράγματα που να συναγωνίζονται με την διάρκεια ή με το άχρονο. Με ενδιαφέρει αυτό το παιχνίδι του να μην ξεχαστεί κάτι. Επειδή ξέρω πολύ καλά τις δυνατότητες μου και είμαι πολύ μικρός, πολύ περιορισμένος άνθρωπος, παλεύω να αφήσω κάτι, ένα ίχνος. Το οποίο ίχνος μετά από εμένα να έχει μία δύναμη. Διάβαζα πρόσφατα ας πούμε, μία συνέντευξη που είχα κάνει του Λούτσιο Ντάλα και ανεξάρτητα από το ονόματα, αν αυτός που ρωτάει λέγεται Λάλας ή αυτός που απαντάει λέγεται Λούτσιο Ντάλα, είχε μία αξία. Πραγματικά σας λέω, με αναστάτωσε πάλι. Ενώ είχα κάνει εγώ τη συνέντευξη, με αναστάτωσαν πάλι τα λόγια και οι σκέψεις που περιείχε αυτό το πράγμα. Και είχα πολλά τέτοια. Ευτύχησα…

*Η έκθεση “Επιτοίχια Χαρά” έχει εγκαίνια την Παρασκευή 10 Νοεμβρίου στις 20:30 στην Artion Gallery (Μητροπόλεως 96) | Το Σάββατο 11 Νοεμβρίου και ώρα 12:00 στο Cafe Θέα/tro (άνωθεν Βασιλικού θεάτρου, 30ής Οκτωβρίου 2, Θεσσαλονίκη) θα πραγματοποιηθεί παρουσίαση των βιβλίων “Ανδρέας Παπανδρέου, «Δεν μετανιώνω για ό,τι κι αν έζησα, γι’ αυτό αποφασίζω να σ’ τα διηγηθώ…»” και «Η χρησιμότητα του άχρηστου»