Βασίλης Καλφάκης: Δεν μπορούμε να προκαλέσουμε μια αλλαγή, αν δεν είναι πραγματικό αίτημα
Ο ανερχόμενος ηθοποιός και σκηνοθέτης από τη Θεσσαλονίκη, έρχεται στην πόλη με τη νέα του παράσταση και μιλάει στην Parallaxi
Το «Μαχαίρι στο κόκαλο», μια παράσταση βασισμένη στο ομότιτλο θεατρικό έργο του Κώστα Μουρσελά, μετά τη μεγάλη της επιτυχία στην Αθήνα, έρχεται στη Θεσσαλονίκη τις δύο τελευταίες μέρες του Μαρτίου, σε σκηνοθεσία-διασκευή του Βασίλη Καλφάκη με τον ίδιο και την Σάντρα Λειβαδάρα στους ρόλους του έργου.
Με αφορμή την παράσταση, ο Θεσσαλονικιός καλλιτέχνης επιστρέφει στην πόλη του με τη νέα του δουλειά, μερικά χρόνια μετά τη σπουδαία παράσταση του «Ένας ήρωας του καιρού μας» που είχε εντυπωσιάσει και τη Θεσσαλονίκη, ακριβώς την εποχή που τον γνώρισα κι εγώ καλλιτεχνικά αλλά και προσωπικά.
Η διάθεση του να κάνει θέατρο, η αγάπη του γι’ αυτό και το όραμα του, παραμένουν διαχρονικά, δημιουργώντας πλέον ένα δικό του θεατρικό σύμπαν που είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον για τον θεατή κάθε φορά.
Με αφορμή την παράσταση «Μαχαίρι στο κόκαλο» της Ομάδας Θεάτρου ÇaVa που έρχεται στη Θεσσαλονίκη για δύο παραστάσεις, στις 30 και 31 Μαρτίου, στο Metropolitan The Urban Theater, ο ταλαντούχος Βασίλης Καλφάκης (που είχαμε αναφέρει και λίγους μήνες νωρίτερα στο αφιέρωμα μας στο «Νέο αίμα» της πόλης) μιλάει στην Parallaxi για την επιστροφή του στην πόλη, έστω και για τόσο λίγο…
Τι ήταν αυτό που σε πήρε από την Θεσσαλονίκη και τι αυτό που σε κράτησε στην Αθήνα;
Ήταν οι σπουδές στη σχολή του Εθνικού Θεάτρου που με πήραν από τη Θεσσαλονίκη. Η επιθυμία για συνάντηση με νέους ανθρώπους. Η επιθυμία για ταξίδι. Μία επιθυμία που η ίδια η τέχνη του θεάτρου τροφοδοτεί. Η συνάντηση με την ομάδα που θα δουλέψεις κάθε φορά είναι ένα ταξίδι. Γι’ αυτό το λόγο θαυμάζω καλλιτέχνες που δραστηριοποιούνται στην περιφέρεια της χώρας. Που άνοιξαν τα πανιά πέραν του αστικού κέντρου. Στην Αθήνα έχουμε συναντηθεί άνθρωποι που θέλουμε να ταξιδέψουμε μαζί, μακάρι και εκτός των συνόρων της.
Επιλέγεις να παίζεις και να σκηνοθετείς. Ποιες δυσκολίες σου δίνει μία τέτοια επιλογή, αλλά και ποιες ευκολίες;
Οι δυσκολίες σε σχέση με το υλικοτεχνικό κομμάτι είναι ότι δεν μπορείς εύκολα να έχεις το «πανοπτικόν» της σκηνής λόγω της συμμετοχής στο δρώμενο. Αυτό το κενό καλύπτει βέβαια η συνεργασία με εκλεκτούς συντελεστές, με τους οποίους αποκτάς δεσμούς εμπιστοσύνης. Τώρα για να καταλήξω στις λεγόμενες «ευκολίες», θα έλεγα ότι μόνο το παιχνίδι επί σκηνής επαληθεύει την όποια σκηνοθεσία. Μπροστά στην έννοια του παιχνιδιού, η σκηνοθεσία πάει περίπατο. Στο θέατρο, το παιχνίδι αποκτά οντολογική σημασία. Άρα το να παίζω δεν είναι απλά ευκολία, αλλά ευλογία για να μπορώ να καθοδηγώ τη σκηνοθεσία ως λειτουργία παιχνιδιού.
Έχεις να έρθεις στη Θεσσαλονίκη από το «Ένας ήρωας του καιρού μας» που σημείωσε τεράστια επιτυχία τότε. Τι έχει αλλάξει για εσένα από τότε μέχρι σήμερα;
Πιστεύω πως ο « Ήρωας » ήταν μια καθοριστική στιγμή για όλους όσους συμμετείχαμε σ’ αυτή. Ένα ensemble που δούλευε εννιά μήνες πάνω στο έργο του Λέρμοντοφ. Ήταν πρωτόγνωρο για ’μας, λειτουργώντας πραγματικά ως κολεκτίβα. Μια δημιουργία συνόλου που μας έφερε όλους μαζί στη Θεσσαλονίκη και ήταν χαρά μεγάλη να το ζήσουμε. Έκτοτε τα παιδιά που δουλεύαμε τότε μαζί, έχουμε πάρει και διαφορετικούς δρόμους, αλλά πιστεύω πως η πίστη της καθεμιάς και του καθενός για το θέατρο δεν έχει αλλάξει. Προσωπικά με κινητοποιεί τελευταία μία μελέτη γύρω από το εν γένει θεατρικό έργο. Και συγκεκριμένα αυτό που θα λέγαμε σύγχρονο νεοελληνικό κείμενο.
Έρχεσαι αυτή τη φορά με το «Μαχαίρι στο κόκκαλο» του Κώστα Μουρσελά. Γιατί αυτό το έργο και ποιες αναφορές βρίσκεις στο σήμερα;
Όπως είπα και πριν, υπήρξε μια περίοδος που διάβαζα από όλη αυτή τη σοδειά των Ελλήνων συγγραφέων, πέντε έργα την ημέρα. Ήταν μία σπουδή να βλέπεις τόσο τον προσωπικό τόνο που έφερνε ο καθένας από αυτούς, όσο και τις δημιουργικές επιρροές από ξένους δημιουργούς. Στον Μουρσελά και συγκεκριμένα στο «Μαχαίρι» έβλεπα μια πύκνωση που έχουν τα αριστουργηματικά μονόπρακτα του Τσέχωφ αλλά και μια κριτική που την συναντάς στα κορυφαία έργα του Μπρεχτ. Πέραν όμως αυτού, το έργο ήταν μια αποκάλυψη των αιτιών αυτού που ζούμε τώρα ως κοινωνία. Ο τρόπος δηλαδή που η οικονομική αναρρίχηση μπορεί να «στεγνώσει» το περιβόητο «ανθρώπινο» στοιχείο, όπως ακούγεται στο έργο.
Τι άνθρωποι είναι ο Λεωνίδας και η Ελένη;
Θα επαναλάβω αυτό που έγραφε σε ένα σημείωμα ο ίδιος ο Κώστας Μουρσελάς: «άτομα με υπάνθρωπες αντιδράσεις σε έναν απάνθρωπο κόσμο».
Είμαστε στην εποχή που η επιτυχία προβάλλεται ως η απόλυτη επιδίωξη σε όλα; Μήπως αυτό θα έπρεπε να αλλάξει κι αν ναι, πώς;
Δεν μπορούμε να προκαλέσουμε μια αλλαγή, αν αυτή δεν είναι πραγματικό αίτημα. Θα έλεγα υπαρξιακό. Όλα επιστρέφουν για ’μένα στην παιδεία και την επιστήμη. Όταν πια η γνώση έχει γίνει αποκλειστικά αντικείμενο εύρεσης εργασίας και όχι ένας δρόμος αμφισβήτησης και ανασύστασης, δηλαδή αναγέννησης, τι να πούμε; Όταν κάθε πνευματική εξέγερση παρακάμπτεται στο όνομα της «ανάπτυξης », ποια ακριβώς θα είναι η αλλαγή; Η Ελένη στο έργο θέτει το ζήτημα της « αλλαγής ». Είμαστε έτοιμοι όμως για αυτό το ρίσκο;
Τι είναι το θέατρο για σένα;
Κοσμογονία. Μια κοσμογονία που φανερώνεται και δημιουργώντας με άλλους ανθρώπους αλλά και βλέποντας παραστάσεις συναδέλφων. Το θέατρο είναι από ένα τα πάντα και τα πάντα από ένα.
Πώς είναι να επιστρέφεις στην πόλη σου φέρνοντας μάλιστα ως «δώρο» τη νέα σου δουλειά; Σου φέρνει άγχος αυτό;
Μόνο χαρά έχω όταν επιστρέφω στη Θεσσαλονίκη φέρνοντας μία νέα δουλειά. Εδώ άρχισε η μαθητεία μου, στο Κέντρο Θεατρικής Έρευνας Θεσσαλονίκης. Όσο περνάν τα χρόνια, η ευγνωμοσύνη μεγαλώνει για το πέρασμά μου από εκεί. Το άγχος παλεύω να το αποβάλλω από τη ζωή μου. Προσμονή θα έλεγα. Ειδικά τώρα που η πόλη μου -καθώς λες- έχει ανάγκη όσο τίποτα τις δημοκρατικές αξίες, τις οποίες το θέατρο μπορεί να αναζωπυρώσει.
Επιστρέφοντας πλέον το κοινό στα θέατρα, σας δίνει μεγαλύτερη ευθύνη αυτό ή περισσότερες δυνατότητες να δημιουργήσετε με όρους που εσείς θέλετε, ρισκάροντας ακόμα με πιο δύσκολα πράγματα θεατρικά;
Η ευθύνη είναι ένα απαραίτητος όρος για την ανεμπόδιστη λειτουργία της δημοκρατίας άρα και του θεάτρου, παιδιού της δημοκρατίας. Ακόμα και τώρα που οι δρόμοι της καλλιτεχνικής έκφρασης έχουν πολλαπλασιαστεί, η ευθύνη οφείλει να επανέρχεται στην πράξη του καλλιτέχνη. Όταν ο Πικάσο ζωγραφίζει την Γκουέρνικα, έχει επίγνωση της εποχής που ζει και της ευθύνης του απέναντι στους αποδέκτες του έργου του. Νομίζω αντίστοιχα δεν μπορούμε να εθελοτυφλούμε στο θέατρο, σε σχέση με τα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Αυτό είναι που θα εντείνει και το ρίσκο σε σχέση με την θεατρική πράξη. Εξαιρετικό παράδειγμα για ’μένα είναι ο Dario Fo.
*”Μαχαίρι στο κόκαλο” | Metropolitan The Urban Theater (Αλ. Φλέμινγκ 2, Θεσσαλονίκη) | Σάββατο 30 στις 21.00 και Κυριακή 31 Μαρτίου στις 20.00 | Διάρκεια παράστασης: 70’ | Τιμές εισιτηρίων: Κανονικό: 15 ευρώ, Φοιτητικό/ανέργων/ΑΜΕΑ/
Λίγα λόγια για το έργο “Μαχαίρι στο κόκαλο”
Μια χώρα που πασχίζει για πρόοδο και ανάπτυξη. Μια «οικογένεια» που παλεύει για άνοδο και προαγωγή. Απόκριες, μέρα μεταμφιέσεων, ο Λεωνίδας και η Ελένη περιμένουν καλοντυμένοι τον «υψηλό» προσκεκλημένο του πάνω ορόφου. Περιμένοντας ευελπιστούν «να πατήσουν το επόμενο σκαλί». Να μπουν στον κύκλο. Να γίνουν αναγκαίοι. Κι όλα αυτά μέχρι να δουν ότι προσαρμόζονται σε χαλάσματα. Πως αυτό το βήμα οδηγεί στο γκρεμό. Πως ζουν σαν δύο γελοίοι τσαρλατάνοι με αντιδράσεις υπάνθρωπες σ’ έναν απάνθρωπο κόσμο. Μέχρι εν τέλει να δουν στο φως ότι μένουνε δύο νικημένοι με ολιγόπιστα μάταια φερσίματα.
