Οι ζωές των άλλων: Μουσουλμανική κοινότητα Θεσσαλονίκης

Στις περιοχές της Bόρειας Ελλάδας εδώ και εκατοντάδες χρόνια οι μουσουλμάνοι συμβιώνουν με τους ορθόδοξους χριστιανούς αλλά και με τις υπόλοιπες μικρότερες θρησκευτικές κοινότητες. Ειδικά στη Δυτική Θράκη, λόγω της εξαίρεσης της εκεί μουσουλμανικής κοινότητας από την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας, όπως καθοριζόταν από τη συνθήκη της Λοζάνης, το μουσουλμανικό στοιχείο έχει ιδιαίτερα έντονη παρουσία. Με το τεράστιο κύμα αστυφιλίας που ξεκινάει από τα μέσα του εικοστού αιώνα και το οποίο χαρακτηρίζει όλον τον ελλαδικό χώρο, με τη γιγάντωση των αστικών κέντρων και την εγκατάλειψη της υπαίθρου, κυρίως ύστερα από τα καταστροφικά γεγονότα της ναζιστικής κατοχής και του μετέπειτα αιματηρού εμφυλίου πολέμου, έχουμε και την εγκατάσταση στην πόλη της Θεσσαλονίκης αρκετών ελλήνων μουσουλμάνων από τη Θράκη. ‘Όπως τόσοι άλλοι κάτοικοι από όλες τις περιοχές έτσι και αρκετοί μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης εγκαθίστανται στη Θεσσαλονίκη προσδοκώντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, εύρεση εργασίας και δυνατότητα μόρφωσης. Παρά όμως αυτήν την μακρόχρονη συμβίωση και ενώ έχουν περάσει περισσότερα από 90 χρόνια από τη Συνθήκη της Λοζάνης οι έλληνες Μουσουλμάνοι αντιμετωπίζονται ακόμα με προκατάληψη και δυστυχώς ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας αφού καταπατώνται ακόμα και τα πιο βασικά τους δικαιώματα. Ο κ. Φερίτ Ισμαήλογλου, Αντιπρόεδρος του Μορφωτικού πολιτιστικού συλλόγου Μουσουλμάνων Μακεδονίας-Θράκης μας μιλάει για τα προβλήματα αυτής της μειονότητας των συμπολιτών μας και τις υποσχέσεις της πολιτείας που έμειναν δυστυχώς μόνο στα λόγια.

Πότε ιδρύθηκε ο σύλλογος σας και γιατί αποφασίσατε να τον κάνετε; Ο Σύλλογός μας ιδρύθηκε το 2005 από Μουσουλμάνους της Δυτικής Θράκης που κατοικούν μόνιμα, από το 1950 και μετά, στη Θεσσαλονίκη, στην ευρύτερη περιφέρειά της πόλης αλλά και στον υπόλοιπο Νομό Θεσσαλονίκης. Ο σκοπός του Συλλόγου είναι η διαφύλαξη των ηθών και των εθίμων της κοινότητάς μας καθώς και η επίλυση των προβλημάτων που μάς αφορούν ως κοινότητα. Το βασικότερο πρόβλημά μας είναι ότι δεν υπάρχει σε όλη την επικράτεια χώρος προσευχής ούτε και χώρος ταφής για εμάς τους μουσουλμάνους που εργαζόμαστε και ζούμε ειρηνικά στο νομό Θεσσαλονίκης. Μαζευτήκαμε λοιπόν, στην αρχή 30-40 άτομα, συναντηθήκαμε σε ένα καφενείο, καθίσαμε, μιλήσαμε και αποφασίσαμε να συσπειρωθούμε και να δούμε ποια είναι τα προβλήματα της κοινότητας μας και πώς μπορούμε να τα λύσουμε. Επίσης θέλαμε να προβάλλουμε τον πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμα μας, να τα διασώσουμε και να μην χαθούν στο χρόνο.

Αφού μαζευτήκατε και ιδρύσαμε το σύλλογο τι έγινε στην συνέχεια; Αποφασίσαμε από την αρχή το αυτονόητο, δηλαδή να διεκδικήσουμε τα δικαιώματα μας. Είμαστε έλληνες πολίτες, εδώ εργαζόμαστε, φορολογούμαστε και εδώ ψηφίζουμε. Εδώ μεγαλώνουμε, κι εδώ υπηρετούμε στον ελληνικό στρατό, εδώ μεγαλώνουν τα παιδιά μας και πηγαίνουν στα ελληνικά σχολεία και πανεπιστήμια και δεν κάνουμε τίποτα λιγότερο από ό,τι κάνει ένας οποιοσδήποτε άλλος έλληνας πολίτης ανεξαρτήτως των θρησκευτικών του πεποιθήσεων και πρακτικών. Αυτά τα 10 χρόνια που υπάρχει ο Σύλλογος κάναμε πολλές προσπάθειες για την επίτευξη των στόχων και την επίλυση των προβλημάτων μας αλλά δυστυχώς τίποτε δεν έγινε. Είναι πολύ στενάχωρο για εμάς οι υποσχέσεις και τα μεγάλα λόγια που αφειδώς μάς μοιράζουν οι Δημόσιοι λειτουργοί και οι πολιτικοί να μην γίνονται ποτέ έργα. Το «θα» είναι άλλωστε αυτό που έχει φτάσει την Ελλάδα σ αυτό το άθλιο σημείο. Ατυχώς για τους πολίτες της χώρας, το σύστημα και ο τρόπος λειτουργίας του ελληνικού κράτους μαστίζεται από τα αργοκίνητα γρανάζια της γραφειοκρατίας που διψούν για λάδωμα. Επίσης χαρακτηρίζεται από το ψηφοθηρικό κυνήγι με τις φρούδες προεκλογικές υποσχέσεις των πολιτικών και βέβαια κυρίαρχη αναδεικνύεται η ίδια η διαφθορά η οποία τροφοδοτείται αλλά και ξεπλένεται επί τόπου από αυτό το αδιανόητο και παράλογο μπλέξιμο αρμοδιοτήτων και πολυνομίας.

Ποια ήταν όλα αυτά που μείνανε στο θα; Αυτό που ζητάμε είναι ένας καθωσπρέπει χώρος για να τελούμε τα λατρευτικά μας καθήκοντα. Είμαστε σε χώρα της Ευρωπαϊκής ‘Ένωσης, ζούμε στον 21ο αιώνα και εμείς λες και είμαστε παράνομοι ή κάνουμε κάτι το κακό προσευχόμαστε σε υπόγειους χώρους και σε διαμερίσματα. Για την κάλυψη των θρησκευτικών αναγκών μας έχουμε διαμορφώσει ένα χώρο προσευχής μέσα στα γραφεία του συλλόγου αλλά βέβαια δεν είναι κατάλληλος και πολλές φορές δεν μάς χωράει. Θέλουμε λοιπόν να λειτουργήσει στην πόλη της Θεσσαλονίκης ισλαμικό τέμενος το οποίο να τηρεί όλες τις νόμιμες προδιαγραφές και επίσης να υπάρχει χώρος ταφής για τους μουσουλμάνους σε χωριστό νεκροταφείο για λειτουργικούς και πρακτικούς λόγους όπως εύλογα γίνεται και για τις υπόλοιπες θρησκευτικές κοινότητες.

Πού πιστεύεις ότι σκαλώνει το όλο θέμα, δεν το θέλει ο κόσμος; Από δημοσκοπήσεις που έχουν γίνει ο κόσμος δείχνει να είναι θετικός στην ίδρυση και λειτουργία ισλαμικού τεμένους. Από την στιγμή που υπάρχει Συναγωγή, Καθολική εκκλησία, Αρμενική εκκλησία, Ευαγγελική εκκλησία κ.λ.π. γιατί να μην υπάρχει χώρος προσευχής για τους μουσουλμάνους; Για ποιο λόγο δεν προχωράει, αυτό το ξέρουν οι αρμόδιοι. Έχουν δώσει πολλές υποσχέσεις για λειτουργία τζαμιού και στην Αθήνα και εδώ αλλά δεν έγινε τίποτα, έμειναν μόνον στα λόγια.

Ποια είναι η ιστορία των μουσουλμάνων της Θεσσαλονίκης; Συμβιώσαμε πολλά χρόνια μαζί με Ορθόδοξους, Χριστιανούς και μαζί με Εβραίους, τότε που η Θεσσαλονίκη ήταν μια πραγματικά κοσμοπολίτικη ευρωπαϊκή πόλη. Μετά την απελευθέρωση δεν έμεινε κανένα μουσουλμανικό νεκροταφείο και κανένας μιναρές, καταστράφηκαν όλα. Οι πρόγονοι μας δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν τη γενέτειρά τους, αγαπούσαν τη Θεσσαλονίκη, ήταν πατρίδα τους , αλλά μετακινήθηκαν αναγκαστικά γιατί η συνθήκη της Λοζάνης έλεγε ότι δεν έπρεπε να παραμείνει κανένας μουσουλμάνος στη Θεσσαλονίκη. Αρκετοί μουσουλμάνοι Θεσσαλονικείς εγκαταστάθηκαν τότε στη Δυτική Θράκη. Μετά το 1950 περίπου για διάφορους λόγους αλλά κυρίως για εξεύρεση εργασίας φύγανε από τη Θράκη και εγκαταστάθηκαν ξανά στη Θεσσαλονίκη. Η πόλη μας αυτή τη στιγμή, μαζί με τα περίχωρα, έχει περίπου 6500 μουσουλμάνους, οι περισσότεροι από τους οποίους γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και φοίτησαν εδώ σε ελληνικά, βέβαια, σχολεία αφού δεν υπάρχει μειονοτικό σχολείο στην Θεσσαλονίκη.

Είναι και αυτό ένα από τα αιτήματα σας; Δεν νομίζω ότι είναι απαραίτητο να έχουμε μειονοτικό σχολείο στη Θεσσαλονίκη. Στην Ελλάδα ζούμε, το ελληνικό σχολείο πρέπει να παρακολουθούμε και αυτό θα μας χρειαστεί. Θα μπορούσε όμως να υπάρχει δάσκαλοι σε κάποια σχολεία που θα φοιτούν   μουσουλμάνοι και τα παιδιά να παρακολουθούν δύο ώρες την εβδομάδα Τουρκικά όπως κάνουν με τα Αγγλικά και τα Γαλλικά. Αφού τα μιλάμε μεταξύ μας και στο σπίτι μας είναι κρίμα να μην έχουν ένα πτυχίο και κάποιες παραπάνω γνώσεις. Εδώ πάει ο μη μουσουλμάνος και πληρώνει φροντιστήρια για να μάθει την τουρκική γλώσσα.

Γιατί το μορφωτικό επίπεδο των μουσουλμάνων είναι τόσο χαμηλό στη Θεσσαλονίκη; Πιστεύω ότι έχει να κάνει με το περιβάλλον που μεγαλώνει ο καθένας και με την οικογένεια. Θυμώνω πάρα πολύ μ’ αυτό και διαφωνώ με τους γονείς. Πάνε τα παιδιά τους δημοτικό, στην καλύτερη περίπτωση γυμνάσιο και μετά σταματάνε. Δεν πιστεύουν οι γονείς στην μόρφωση και στο πόσο αυτή είναι σημαντική. Η μόρφωση και η καλλιέργεια μπορεί να αλλάξει και να βελτιώσει σημαντικά τη ζωή τη δική τους και των παιδιών τους. Σκεφτόμενοι όμως μοιρολατρικά σού απαντούν ότι και να μορφωθεί το παιδί πάλι μουσουλμάνος θα είναι, πάλι θα τον βλέπουν ως πολίτη β’ κατηγορίας, ας το σταματήσω λοιπόν να το βάλω σε καμιά δουλειά να δουλέψει. Και αυτοί που θα στείλουν τα παιδιά επειδή δεν έχουν πάει οι ίδιοι σχολείο δεν μπορούν να τα βοηθήσουν ή δεν πάνε καν να ρωτήσουν, δηλαδή δεν ενδιαφέρονται για την επίδοσή τους, με συνέπεια και αποτέλεσμα το 80% των μουσουλμάνων να είναι αγράμματοι. Μιλάμε για ένα πολύ σημαντικό αριθμό.

Εκτός από τζαμί και σχολείο δεν υπάρχει ούτε νεκροταφείο στην πόλη. Τι κάνετε όταν έρθει η ώρα ταφής για κάποιον; Νεκροταφεία υπάρχουν μόνο στη Θράκη. Έχουμε το αυτοκίνητο του συλλόγου που το χρησιμοποιούμε και σαν νεκροφόρα μεταφέροντας το νεκρό στη Θράκη, από όπου είναι η καταγωγή του καθενός. Το θεωρούμε υποχρέωση μας και τους πηγαίνουμε άλλους στη Ξάνθη άλλους στην Κομοτηνή, στην Αλεξανδρούπολη κ.λ.π.. Αυτό όμως βέβαια δεν είναι λύση. Το οξύτατο αυτό πρόβλημα παραμένει εδώ και χρόνια. Όμως ούτε και σ’ αυτήν την περίπτωση γίνεται τίποτα. Μάς ήρθε μέχρι και έγγραφη απάντηση από το υπουργείο για δημιουργία χώρου ταφής στη Θεσσαλονίκη για μουσουλμάνους με την υπόδειξη του τρόπου που πρέπει να κινηθούν οι διαδικασίες και το μοίρασμα των αρμοδιοτήτων των εκάστοτε υπεύθυνων φορέων αλλά δυστυχώς, οι φορείς αυτοί και οι υπεύθυνοι που τους εκπροσωπούν δεν μπορούν ή ίσως δε θέλουν να συνεννοηθούν μεταξύ τους ώστε να προχωρήσει επιτέλους η ανεύρεση χώρου και η κατασκευή μουσουλμανικού κοιμητηρίου. Ο ένας υπεύθυνος πετάει το μπαλάκι στον άλλο παίζοντας μαζί μας την κολοκυθιά, και βέβαια προφασίζονται οτιδήποτε αρκεί να μην τηρήσουν τις υποχρεώσεις τους. Δυστυχώς δεν υπάρχει καμία τάξη και οργάνωση στις αρμόδιες υπηρεσίες και αυτό δεν οφείλεται πάντοτε στην ανικανότητα των δημοσίων λειτουργών αλλά μάλλον διότι έτσι εξυπηρετούνται διάφορες άλλες σκοπιμότητες. Κουραστήκαμε από την νοσηρή αυτή κατάσταση. Ας μάς ξεκαθαρίσουν τουλάχιστον τη θέση τους και ας μάς πουν ότι τελικά δε δικαιούμαστε χώρο ταφής ή ότι δε θέλουν να μάς δώσουν γιατί είμαστε μουσουλμάνοι. Καλύτερα αυτό παρά να μας κοροϊδεύουν.

Πιστεύεις ότι παίζει ρόλο το ότι είστε μουσουλμάνοι και υπάρχει προκατάληψη; Ναι υπάρχει προκατάληψη, όχι βέβαια από όλους κι αυτό είναι παρήγορο, αλλά υπάρχει και από πολιτικούς και από πολίτες και ας λέμε ως κοινωνία ότι τα έχουμε ξεπεράσει αυτά.

Τα πιο βασικά σας έθιμα ποια είναι; Είναι αρκετά γνωστά πιστεύω στους περισσότερους. Είναι το (Sünnet) Σουνέτ, η βάφτιση ας το πούμε έτσι, δηλαδή η περιτομή. (Sünnet) Σουνέτ είχε και ο Χριστός. Η περιτομή του Ιησού που υπάρχει αποτυπωμένη και σε εικόνες γιορτάζεται την 1η Ιανουαρίου κάθε χρόνο. Εμείς οι μουσουλμάνοι το βλέπουμε σαν καθαριότητα του οργανισμού. Βέβαια το κάνουν και αρκετοί χριστιανοί για λογούς καθαρά ιατρικούς. Δεν χρειάζεται να είσαι μουσουλμάνος για να κάνεις περιτομή απλώς εμάς μάς το επιβάλει η θρησκεία μας. Ένα άλλο έθιμο μας είναι το Κουρμπάν Μπαϊράμ (η θυσία του Αβραάμ ) και το Ραμαζάν Μπαϊράμ, η νηστεία μας δηλαδή, κάτι το αντίστοιχο με την νηστεία στους χριστιανούς. Η διαφορά έγκειται στο ότι εμείς κατά τη διάρκεια της νηστείας δεν τρώμε από την ανατολή ως την δύση του ηλίου τίποτα, ενώ οι χριστιανοί δεν τρώνε ζωικά προϊόντα και λαδερά κάποιες ημέρες. Εμείς τρώμε σε αντίθεση τα πάντα αλλά μόνο πριν την ανατολή και μετά τη δύση του ηλίου.

Τα τηρούν οι σημερινοί μουσουλμάνοι τα έθιμα ειδικά οι νεότερες γενιές που μεγαλώνουν σε ένα διαφορετικό περιβάλλον; Η κάθε θρησκευτική κοινότητα είναι καλό να κρατάει τα ήθη και έθιμά της. Είναι ένας πολιτιστικός πλούτος που δεν είναι πρέπον να χαθεί. Τα παιδιά μας βέβαια καλό είναι να ζουν στη σύγχρονη εποχή ως υπεύθυνοι και ενεργοί πολίτες του σήμερα αλλά θα έλεγα πως είναι ανάγκη επιτακτική να μην χάσουν οι άνθρωποι τη σύνδεση με τις ρίζες τους και να μην ξεχνάνε τις παραδόσεις. Το πόσο ο καθένας σήμερα τηρεί τα έθιμα έχει να κάνει και με το τί γίνεται μέσα σε κάθε οικογένεια και σε ποιό βαθμό θα δώσουν βάση οι γονείς στην εκμάθηση των παραδοσιακών εθίμων από τα παιδιά.

Το αλκοόλ και το χοιρινό απαγορεύονται σύμφωνα με την θρησκεία σας. Πιστεύεις ότι σε μια χώρα όπως η Ελλάδα που είναι ελεύθερα τηρούνται πλέον αυτοί οι κανόνες; Στο Ισλάμ απαγορεύεται το ποτό και δεν επιτρέπει σε καμιά περίπτωση, Το πρόβλημα του αλκοολισμού και των βλαβών που προκαλεί το αλκοόλ στον ανθρώπινο οργανισμό και γενικότερα στην κοινωνία μας αποδεικνύει ότι αυτή η απαγόρευση δεν είναι ίσως και τόσο άστοχη ή αναχρονιστική. Τώρα για το χοιρινό η αλήθεια είναι ότι το αποφεύγουμε, δεν το τρώμε. Θεωρούμε ότι έστω και το λίγο είναι ανθυγιεινό κι ότι μας κάνει κακό. Μάλλον δεν απέχει από την αλήθεια από ό,τι δείχνει και η επιστήμη για την κατανάλωση χοιρινού από τον άνθρωπο. Στο νοσοκομείο έχεις δει ποτέ να σερβίρουν χοιρινό; Σίγουρα δε κάνει καλό στην υγεία και η κατανάλωσή του επιβαρύνει τον οργανισμό του ανθρώπου.

Με την ορθόδοξη εκκλησία πως τα πάτε; Δεν έχουμε πρόβλημα με κανέναν, ίσα ίσα που σεβόμαστε την χριστιανική θρησκεία και εκκλησία. Το Κοράνι αναφέρει το Χριστό ως προφήτη, και παραδέχεται ότι αληθινά υπήρξε. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Αβραάμ αλλά και με τον Αδάμ. Όμως εμείς πιστεύουμε στον προφήτη Μωάμεθ ως το τελευταίο απεσταλμένο του θεού στη γη μας. Ο καθένας βέβαια μπορεί να πιστεύει στον δικό του προφήτη, στη δική του θρησκεία, αλλά είναι πρέπον όλοι μας να δείχνουμε μεγάλο αλληλοσεβασμό και ανοχή στα διαφορετικά θρησκευτικά πιστεύω.

Παντρεύονται οι μουσουλμάνοι με χριστιανούς; Έχουν γίνει πολλοί «μικτοί» γάμοι. Τα προβλήματα σ’ αυτές τις σχέσεις και τους γάμους συνήθως ξεκινάνε όταν κάνουν παιδιά και έχουν διαφωνίες για τη θρησκευτική κατεύθυνση του παιδιού. Αν θα κάνει σουνέτ ή αν θα βαφτιστεί κτλ. Κάποιοι θα χωρίσουν γιατί αλλιώς το φανταζόντουσαν και αλλιώς τους προκύπτει, υπάρχουν όμως και οικογένειες που κρατιούνται.

Γιατί η θέση της γυναίκας είναι πολύ υποβαθμισμένη στους μουσουλμάνους; Αυτά είναι κάποια πράγματα που ο κόσμος βλέπει στην τηλεόραση και στο ίντερνετ . Αυτά είναι τα κατακριτέα πράγματα που κάνουν κάποιοι αγάδες και μουσουλμάνοι στις χώρες τους. Αυτά βέβαια δεν τα γράφει το κοράνι, το αντίθετο μάλιστα. Το να έχεις τη γυναίκα υποβαθμισμένη με την μπούρκα και να την κακομεταχειρίζεσαι είναι σίγουρα αμαρτία και είναι αλήθεια ότι εφαρμόζεται σε κάποιες χώρες του Ισλάμ αλλά όχι σε όλες. Αυτοί που θέλουν τη γυναίκα υπηρέτρια του άντρα είναι αυτοί που δυσφημούν το Ισλάμ και δε σέβονται τις ρήσεις του Κορανίου. Αυτά δυστυχώς βλέπει ο κόσμος και πιστεύει λανθασμένα διάφορα πράγματα για εμάς και έτσι τελικά μάς φοβάται. Όμως δεν είναι παντού ίδια τα πράγματα. Για εμάς η γυναίκα είναι ίση με τον άντρα και την σεβόμαστε απολύτως.

Πώς βλέπεις το μέλλον; Το βλέπω δύσκολο, δεν βλέπω από πουθενά φως. Έχουμε σαν χώρα πολύ αργή ανάπτυξη και κάνουμε πολλά λάθη. Στεναχωριέμαι να βλέπω παιδιά που σπούδασαν στην Ελλάδα να γίνονται επιστήμονες και να διαπρέπουν στο εξωτερικό χωρίς να μπορούν να διακριθούν και να αναπτυχθούν στην Ελλάδα. Θα πρέπει να δούμε τα προβλήματα της χώρας κατάματα και σύσσωμοι να τα αντιμετωπίσουμε πλέον με σοβαρότητα και ευθύνη.

20 Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης – Οι μουσουλμάνοι της Θεσσαλονίκης (…) from Navarino Network on Vimeo.

*Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος Μουσουλμάνων Μακεδονίας Θράκης. Κερμαστής 2, Παναγία Φανερωμένη. Τηλ. 2310546808 6945216020 www.selanikdernegi.blogspot.gr e-mail: [email protected]