Ρέμα Δόξας: Μια πόλη μέσα στην πόλη

Λέξεις-Εικόνες: Σάκης Ιωαννίδης

Η οργιώδης βλάστηση καλύπτει την παραγκούπολη από την κοινή θέα και τα περίεργα βλέμματα, μια ανάσα από το κέντρο της Θεσσαλονίκης. Τα ψηλά δέντρα, τα άγρια χόρτα και οι πυκνοί θάμνοι κρύβουν τα παραπήγματα και τα αντίσκηνα των γυρολόγων και ρακοσυλλεκτών που έχουν εγκατασταθεί εκεί, εδώ και δύο χρόνια. Χωρίς νερό και ηλεκτρικό οι περίοικοι καταγγέλλουν τους κινδύνους για τη δημόσια υγεία και βλέπουν ανθρώπους να ανακατεύουν καθημερινά τα σκουπίδια της γειτονιάς τους. Λίγα μέτρα μακριά από την πανεπιστημιούπολη και το Καυτανζόγλειο στάδιο της Θεσσαλονίκης δημιουργήθηκε η μικρογραφία μιας φαβέλας για την οποία φαίνεται ότι κανείς δεν είναι αρμόδιος. Η parallaxi συνάντησε τους ανθρώπους που ζουν μέσα στο ρέμα της Δόξας.

Μια σειρά από χαλιά και κουρέλια κρεμασμένα σ’ ένα σχοινί είναι η πύλη που οδηγεί στην «πολιτεία» της Δόξας, από το δρόμο της Νέας Εγνατίας. Δίπλα από την είσοδο της παραγκούπολης στέκει αγέρωχη μια παλιά ταμπέλα του πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ που ανακοινώνει κυνικά το έργο «καθαρισμού» του ρέματος. Κατηφορίζοντας η εικόνα είναι αποκαλυπτική: μέσα στα λιμνάζοντα νερά της τελευταίας βροχής πιτσιρίκια παίζουν με τη μπάλα τους, παιδικά ρούχα, κάλτσες και εσώρουχα κρέμονται σε σχοινιά και σύρματα που έχουν δέσει στα δέντρα κατά μήκος του καναλιού, χαλιά και σεντόνια χωρίζουν το ένα «σπίτι» από το άλλο και καλύπτουν τις «αποθήκες» με τη δουλειά της ημέρας. Ένας μπόμπιρας μας αφήνει να ρίξουμε μια ματιά μέσα σε μια απ’ αυτές και μας λέει ότι πολλοί είναι αυτοί, οι «επάνω», που πετάνε τα βράδια μπάζα και σκουπίδια μέσα στο ρέμα χωρίς να ξέρουν ότι υπάρχουν άνθρωποι κάτω. Στοίβες από μεταλλικούς σκελετούς που κάποτε στήριζαν τραπέζια και καρέκλες, στρώματα από τα οποία θα βγάλουν αργότερα τις σούστες, τηλεοράσεις και ηλεκτρικές συσκευές από τις οποίες θα ξεκοκαλίσουν οτιδήποτε μπορεί να ζυγιστεί και να πουληθεί. Περίπου 5 ευρώ βγάζουν από ένα καρότσι με σίδερα. Μαζεύουν όλοι μικροί και μεγάλοι. «Εμείς δεν τα μαζεύουμε όλα, μόνο ότι μπορούμε να πουλήσουμε», μας λέει και σκεπάζει το πρόσωπο του μόλις βλέπει τη φωτογραφική μηχανή. Τα παιδιά μιλούν καλά τη γλώσσα. Πηγαίνουν στα σχολεία της Τριανδρίας και όταν δεν κάνουν μάθημα βγαίνουν στη γύρα μαζί με τους γονείς τους. Ένας μικρός μου δείχνει το καρότσι του. «Μόνος το έκανα. Μπορώ να φτιάξω ότι χαλασμένο μου φέρεις. Ακόμη και ποδήλατα φτιάχνω», λέει περήφανος.

Η «φαβέλα» της Θεσσαλονίκης

Όσο προχωράμε πιο βαθιά μέσα στην παραγκούπολη ο θόρυβος των αυτοκινήτων σχεδόν χάνεται και μέσα από τις φυλλωσιές μόλις που διακρίνονται οι σύγχρονες πολυκατοικίες. Περπατάμε πάνω σε λάσπη ανακατεμένη με σκουπίδια. Μια μικρή γεννήτρια δίνει ρεύμα στους σημερινούς «ενοίκους» που εγκαταστάθηκαν στην κοίτη του ρέματος. Σε σπαστά ελληνικά λένε ότι ήρθαν από τη Βουλγαρία και την Αλβανία. Οικογένειες με τρία και τέσσερα παιδιά μας λένε πως δεν έχουν κανένα μέλλον στη χώρα τους και κινούνται μέσα στα θολά νερά της παρανομίας και της νομιμότητας. «Δουλεύουμε όπως μπορούμε για να ζήσουμε. Από τη Βουλγαρία περνάμε νόμιμα, δεν είμαστε παράνομοι. Δεν ξέρουμε πώς να ζητήσουμε βοήθεια», λένε. Το ηλεκτρικό ρεύμα έχει κοπεί εδώ και χρόνια όταν το κράτος αποζημίωσε τους παλιούς κατοίκους για να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους με την προοπτική το ρέμα να κλείσει και να γίνει δρόμος που θα ενώνει την Τριανδρία με τη Ν. Εγνατία. Τρεχούμενο νερό δεν υπάρχει πουθενά και η δυσοσμία τρυπάει τα ρουθούνια. Χρησιμοποιούν τις παλιές τουαλέτες των σπιτιών που βρήκαν εκεί, αλλά είναι φανερό ότι αυτό δεν αρκεί. Άσπρα πλαστικά δοχεία, καμιά δεκαριά περίπου, βρίσκονται έξω από κάθε σπίτι. Τα γεμίζουν καθημερινά από το Καυτανζόγλειο και τα κουβαλάνε με τα καρότσια τους. Τα ρούχα και τα υπάρχοντα της κάθε οικογένειας κρέμονται κάτω από αυτοσχέδιες τέντες και σκέπαστρα φτιαγμένα από λαμαρίνες, ξύλινες πόρτες και κόντρα πλακέ στηριγμένα με πέτρες και λάστιχα για να προστατευτούν από τον αέρα και τη βροχή. Στο μικρό χώρο που έχει δοθεί στον καθένα έχουν συγκεντρώσει αυτά που κάποιοι τα πέταξαν στο φρεσκάρισμα ενός σπιτιού. Μια παλιά ντουλάπα, ράφια από σαπισμένα ξύλα, ρημαγμένες κονσόλες, έπιπλα τηλεόρασης, πλαστικές καρέκλες, υλικά και αντικείμενα αταίριαστα και άσχετα μεταξύ τους καλύπτουν τις ανάγκες τους. Μια σκούπα και ένα φαράσι στην άκρη μαρτυρούν τις μάταιες προσπάθειες κάποιας νοικοκυράς να κρατήσει καθαρό έναν χώρο που δημιουργήθηκε και συντηρείται με σκουπίδια.

Απειλή για τη δημόσια υγεία

Η φαβέλα της Δόξας περικλείεται από τους δρόμους της Νέας Εγνατίας, Δοϊράνης, Κερκύρας και Ευβοίας. Η τοποθεσία του ρέματος μέσα στον αστικό ιστό είναι τέτοια που ευνοεί να παραμένει «αόρατο» για τους περισσότερους. Από τη μια πλευρά βρίσκονται μεγάλες εκτάσεις με δημόσιες, κυρίως, χρήσεις. Οι εγκαταστάσεις της ΣΑΣΣ, τα πανεπιστήμια Αριστοτέλειο και Μακεδονίας και το παλιό στρατιωτικό νοσοκομείο 424. Η πυκνή βλάστηση εμποδίζει τα διερχόμενα αυτοκίνητα από την άμεση οπτική επαφή με την παραγκούπολη. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τους κατοίκους της περιοχής Δόξας, οι οποίοι εδώ και δύο χρόνια με διαβήματα και καταγγελίες προς στο δήμο Θεσσαλονίκης και τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες καταγγέλλουν ότι η κατάληψη του ρέματος από άτομα που ζουν σε άθλιες συνθήκες υγιεινής απειλεί τη δημόσια υγεία. «Από τον ερχομό και την εγκατάσταση τους στο ρέμα αυξήθηκε ο πληθυσμός των τρωκτικών. Βλέπουμε συνέχεια ποντίκια και αρουραίους να τρέχουν εκεί που παίζουν τα παιδιά μας και φοβόμαστε για την υγεία τους», τονίζουν οι περίοικοι. Το καλοκαίρι, όπως λένε, η αποπνικτική ζέστη και η δυσοσμία που αναδίδονταν από το ρέμα έκαναν την ατμόσφαιρα ανυπόφορη. Το βράδια του χειμώνα, όταν πέφτει η θερμοκρασία, ανάβουν οι αυτοσχέδιες σόμπες μέσα στα παραπήγματα και ο καπνός καλύπτει την περιοχή. «Στις σόμπες τους δεν καίνε μόνο ξύλα αλλά νάιλον, πλαστικά και υλικά που μπορεί μεν να καίγονται αλλά εκλύουν βλαβερές ουσίες στην ατμόσφαιρα», τονίζουν. «Βλέπουμε φορτηγά να έρχονται και να φορτώνουν τα σίδερα και τα μέταλλα που κουβαλάνε. Βγάζουν τα σκουπίδια από τους κάδους, όσο ψάχνουν σίδερα και δημιουργούν εστίες μόλυνσης», λένε και ζητούν να κρατήσουν την ανωνυμία τους.

Κατακερματισμός αρμοδιοτήτων

Ποιος είναι όμως αρμόδιος για το ρέμα της Δόξας; Η γραφειοκρατία σίγουρα, αφού στη συγκεκριμένη περίπτωση εμπλέκονται άμεσα δύο υπηρεσίες, η ΕΥΑΘ Παγίων και η ΕΥΔΕ και έμμεσα ο δήμος Θεσσαλονίκης και η Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας. Η ΕΥΑΘ Παγίων έχει τους τίτλους ιδιοκτησίας του ρέματος, αλλά αρμόδια για τον καθαρισμό του ρέματος είναι η Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων. Η ΕΥΔΕ εκτελεί αυτή την περίοδο έργα καθαρισμού των ρεμάτων ανατολικής και δυτικής Θεσσαλονίκης με συμβάσεις που έχουν υπογραφεί μέσα στο 2011 και έχουν προθεσμία περαίωσης 2 χρόνια. Σύμφωνα με πληροφορίες από την ΕΥΔΕ η κατάσταση που επικρατεί στην περιοχή εγκυμονεί κινδύνους πλημμύρας για τους ίδιους τους «ενοίκους» αφού όταν βρέχει ο χείμαρρος που δημιουργείται μεταφέρει φερτά υλικά τα οποία μαζί με τα σκουπίδια και τα αντικείμενα που είναι στοιβαγμένα μέσα στο ρέμα εμποδίζουν τη ροή του νερού. Η ΕΥΑΘ Παγίων, μετά και από τα διαβήματα των περιοίκων, ζήτησε το περασμένο καλοκαίρι τη συνδρομή του δήμου Θεσσαλονίκης για την προστασία του ρέματος της Δόξας και ο δήμος – με ανακοίνωση του – δεσμεύτηκε να αναλάβει τις ενέργειες που απαιτούνται, χωρίς ωστόσο χειροπιαστό αποτέλεσμα μέχρι σήμερα. Ωστόσο, κρούσματα εγκληματικότητας που να δικαιολογούν την παρέμβαση της αστυνομίας δεν έχουν καταγραφεί στην περιοχή. Αξιωματικοί από τη Διεύθυνση Ασφαλείας Θεσσαλονίκης τονίζουν ότι δεν υπάρχει παραβατικός πυρήνας στο ρέμα της Δόξας ούτε έχουν καταγραφεί περιπτώσεις ληστειών ή διαρρήξεων από τα άτομα που διαμένουν εκεί. Σημειώνουν, όμως, ότι θα συνδράμουν για την απομάκρυνση των ατόμων εφόσον τους ζητηθεί. Πάντως, η ΕΥΑΘ Παγίων προτίθεται να καταθέσει μηνυτήρια αναφορά ώστε να διερευνηθεί η κατάσταση που επικρατεί από την εισαγγελία Θεσσαλονίκης.

Στο ρέμα της Δόξας μένουν άνθρωποι που ζουν χωρίς νερό, θέρμανση, ηλεκτρικό. Κανείς δεν ξέρει αν έχουν πάει ποτέ σ’ ένα νοσοκομείο ή αν έχουν κάνει εμβόλια στα παιδιά τους. Η κατάσταση δεν είναι εύκολη για καμία από τις δύο πλευρές. Ούτε για τους ίδιους, τους ανθρώπους του ρέματος, ούτε όμως και γι’ αυτούς που ζουν γύρω από αυτό. Οι πρώτοι έχουν να αντιμετωπίσουν τη φτώχεια, τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, τις ανύπαρκτες συνθήκες υγιεινής. Οι δεύτεροι ανησυχούν για όλα όσα κουβαλά και φέρνει μαζί της η πρώτη κατάσταση χωρίς να ξέρουν πώς να την αντιμετωπίσουν. Μια πόλη μέσα στην πόλη είναι γεγονός παρά το μικρό της μέγεθος. Μέσα στην κρίση και την απομόνωση, επαρκούν τα αποθέματα κοινωνικής ευαισθησίας για να σκύψουν οι φορείς, οι ΜΚΟ, οι πρωτοβουλίες και οι ομάδες της πόλης πάνω σ’ αυτό το περίπλοκο πρόβλημα; Ιδού η Δόξα, ιδού και το πήδημα.