Αιθιοπία: Φωτογραφίζοντας τον τόπο που οι άνθρωποι είναι ακόμα ευτυχισμένοι με τα λίγα

Ο Δημήτρης Συμεωνίδης γεννήθηκε και ζει στη Θεσσαλονίκη, ενώ παρά την τελείως διαφορετική φύση της δουλειάς του (Είναι υπεύθυνος οικονομικών και ανάπτυξης στην εταιρία Dream-Workers, μια εταιρία που έχει δημιουργήσει τα μεγαλύτερα θεματικά πάρκα στην Ελλάδα), η μεγάλη του αγάπη είναι η φωτογραφία που μπορεί να λέει πως δεν νιώθει επαγγελματίας φωτογράφος, ωστόσο τόσο το επαγγελματικό πλαίσιο που το κάνει όσο και τα σπουδαία αποτελέσματα, δείχνουν πως άνετα θα μπορούσε να είναι η κύρια ασχολία του. Ίσως δίπλα σε αυτό, να μπαίνουν και οι ταινίες, τόσο ως θεατής όσο και ως δημιουργός τους. Άλλωστε, εκτός  από οικονομικά, έχει σπουδάσει και σκηνοθεσία κινηματογράφου αλλά και φωτογραφία.

Κάπως έτσι μπήκε και η φωτογραφία στη ζωή του, μέσα από τα καρέ των ταινιών που έβλεπε από παιδί και έφτασε σήμερα να κάνει μεγάλα ταξίδια για να φωτογραφίσει τοπία αλλά, κυρίως, πρόσωπα που διηγούνται ιστορίες και τις ζωές των τόπων που πάει.

Το ταξίδι που του άλλαξε τη ζωή – τουλάχιστον φωτογραφικά – φαίνεται πως ήταν αυτό στην Αιθιοπία πριν λίγο καιρό, μαζί με μία ομάδα φωτογράφων. Οι φωτογραφίες του Συμεωνίδη, καταγράφουν τις συνήθειες, τις γραμμές ζωής και τις αλλαγές που συμβαίνουν στους ανθρώπους της Αιθιοπίας, στιγματίζοντας για πάντα τον ίδιο, λέγοντας μου χαρακτηριστικά πως πουθενά δεν θα είναι όπως στην Αφρική.

Γι’ αυτό το ταξίδι κυρίως, αλλά και την φωτογραφική του πορεία, εντός και εκτός της Ελλάδας, ο Δημήτρης Συμεωνίδης μιλάει στην Parallaxi και μας ταξιδεύει στην Αιθιοπία μέσα από αγαπημένα του καρέ.

Πώς μπαίνει η φωτογραφία στην ζωή σου;

Στην πραγματικότητα εγώ από πολύ μικρός είχα πάθος με τον κινηματογράφο. Και όταν παρακολουθούσα ταινίες, πρόσεχα πάρα πολύ τις εικόνες τους, τις φωτογραφίες, τις λήψεις, τη θέση της κάμερας, τα κάδρα, τη σύνθεση. Όλα αυτά. Πέρα από την υπόθεση δηλαδή, είχα αρχίσει να απομονώνω με τα μάτια μου φωτογραφίες. Και όταν περπατούσα στο δρόμο έβλεπα εικόνες κινηματογραφικές. Έτσι όταν μάζεψα τα πρώτα μου λεφτά, γιατί ξέρεις εκείνες τις εποχές ήταν ακριβά χόμπι όλα αυτά, με φιλμ, μηχανές ακριβές. Δεν υπήρχε αυτό που υπάρχει τώρα που βρίσκεις τα πάντα σε ό, τι τιμή θέλεις. Πήρα λοιπόν τότε την πρώτη μου μηχανή, μεταχειρισμένη , από τον Νικολέρη που τότε ήταν το μεγαλύτερο κατάστημα της πόλης και το πιο σπουδαίο για τους φωτογράφους. Έτσι ξεκίνησα να τραβάω φωτογραφίες. Στην συνέχεια γνώρισα τον Καρκατσέλη ο οποίος είχε δημιουργήσει το Φωτογραφικό Τριανδρίας. Πάρα πολλοί  σύγχρονοι φωτογράφοι της πόλης είχανε πάει στο Φωτογραφικό Τριανδρίας που μετεξελίχθηκε σε Φωτογραφικό κέντρο Θεσσαλονίκης. Έτσι άρχισα να κάνω πιο σοβαρή δουλειά, με πολλές εκθέσεις, κάναμε και κάποιες εκδόσεις με παρέες που βγαίναμε τα βράδια όλοι μαζί και αυτό ήταν ένα κίνητρο για μένα. Θέλει ομάδες για να μπορέσεις να συνεχίσεις. Μου άρεσε πάρα πολύ να φωτογραφίζω και ειδικά να φωτογραφίζω ανθρώπους. Πάντα μου άρεσε αυτό. Στην αρχή πιο στημένες φωτογραφίες, πιο σκηνοθετημένες, ενώ μετά άρχισα να καταλαβαίνω ότι σαν το αυθόρμητο δεν υπάρχει. Δηλαδή αν φτάσεις να ζητήσεις κάτι, δεν θα μπορέσεις να το πετύχεις έτσι όπως θέλεις. Το αυθόρμητο βέβαια, είναι θέμα εκπαίδευσης. Το να πετύχεις αυτό που θέλεις και να κάνεις το κάδρο. Μαθαίνεις και κάποιες τεχνικές, αλλά είναι και θέμα τύχης. Στη φωτογραφία χρειάζεται και η τύχη. Όπως και το να είσαι πάντα έτοιμος, αυτό είναι το πιο σημαντικό.

Πόσο επαγγελματίας φωτογράφος νιώθεις;

Επαγγελματίας δεν νιώθω, διότι ο επαγγελματίας παίρνει και λεφτά και κάνει μία συγκεκριμένη δουλειά. Φυσικά οι επαγγελματίες μπορεί να είναι άψογοι και να έχουν ένα εκπληκτικό αποτέλεσμα. Όμως εγώ επειδή την αγαπώ πάρα πολύ τη φωτογραφία, δεν θα μπορούσα να δεχτώ παραγγελίες για να μπορέσω να επιβιώσω όπως κάνουμε πάρα πολλές φορές στις δουλειές μας. Άρα το άφησα από έξω αυτό το πράγμα και είπα ότι τουλάχιστον στο χόμπι μου θα κάνω αυτό που μου αρέσει και θα κάνω τις επιλογές που μου αρέσουν εμένα. Με ένα βέβαια καθαρά επαγγελματικό αποτέλεσμα, με ανάλογες εκτυπώσεις, με επαγγελματικές διορθώσεις. Ωστόσο πρέπει να πω ότι δεν μου αρέσει πολύ η επεξεργασία. Θέλω τη δύναμη της εικόνας απευθείας. Με ελάχιστες ίσως αυξομειώσεις στο κοντράστ. Υπάρχουν τόσα πολλά θέματα γύρω μας που δεν χρειάζεται υπερβολή. Το πολύ αποδυναμώνει το έργο ουσιαστικά.

Τι σου αρέσει περισσότερο να φωτογραφίζεις;

Κυρίως φωτογραφίζω ανθρώπους και στιγμές στον δρόμο πάλι με ανθρώπους, είτε είναι μία φιγούρα απομακρυσμένη πάρα πολύ, είτε είναι ένα πορτρέτο που έχει μεγάλη δυσκολία γιατί πρέπει να βγάλεις αίσθημα, πρέπει να έχει μία ιστορία το πορτρέτο. Και βλέποντας έναν άνθρωπο είναι πάρα πολύ δύσκολο να το πετύχεις αυτό. Πρέπει να κερδίσεις την εμπιστοσύνη του. Όταν έχεις έναν άγνωστο που κανονικά θα πρέπει να πάρεις την άδειά του, αν πάρεις την άδειά του έχει χαθεί η έκφραση που θέλεις. Η έκφραση είναι ένα στιγμιαίο πράγμα. Έχω τραβήξει τέτοιες φωτογραφίες που εκ των υστέρων έχω πάει και του έχω πει “τράβηξα αυτό, άμα δεν θέλεις το σβήνω. Αλλά αν σε ρωτούσα θα έχανα την πόζα που είχες”. Εννιά στις δέκα φορές μου λένε οκ. Πάντα βέβαια υπάρχει και ένα όχι. Δεν μπορούσα όμως να το ρισκάρω να ζητούσα την άδεια γιατί μετά μιλάμε για μία στημένη φωτογραφία από την αρχή.

Έχουν δικές τους ιστορίες τα πρόσωπα;

Ναι, ειδικά αν το ανοίξεις το πορτραίτο λίγο και δεν είναι τελείως σφιχτό. Βέβαια κάποια πορτρέτα δίνουν ιστορίες ακόμα και σφιχτά. Είναι γραμμένες πάνω στο πρόσωπό τους και στο βλέμμα τους. Κάτι που είναι πολύ δύσκολο και αυτό που ήθελα να πετύχω και με τις φυλές που γνώρισα στο ταξίδι μου στην Αιθιοπία. Εγώ ταξίδευα πάρα πολύ για να γνωρίσω τους ανθρώπους στην Ευρώπη. Κι ένιωσα ότι σε άλλες χώρες περισσότερο και σε άλλες χώρες λιγότερο, αποδεχόντουσαν αυτό που έκανα. Σε όποιους ρωτούσα, είτε σε απλούς ανθρώπους που έβρισκα στο δρόμο και τους έβγαζα και τους ρωτούσα μετά, είτε έστηνα κάποιους. Δηλαδή σκέψου πήγα στην Κρακοβία και έστησα ανθρώπους που ήτανε με όπλα, σε μία πολύ σκληρή κατάσταση, κι όμως ήταν συνεργάσιμοι γιατί βλέπανε ότι το αγαπούσα και το ήθελα . Μου είπαν τότε εντάξει, τους έβγαλα κάποια στημένες φωτογραφίες αλλά μετά όταν κινούνταν μόνοι τους και δεν με βλέπανε, δεν τους ένοιαζε ότι τους έβγαζα. Τους είχα φωτογραφίσει ήδη και χαλάρωσαν. Ήθελα όμως το κάτι παραπάνω, να γνωρίσω τον κόσμο. Τότε υπήρξε ένας άνθρωπος, ο Αλέξανδρος ο Τσούτης που έχει ταξιδέψει σε 112 χώρες, πολύ γνωστός στο ίντερνετ και τον παρακολουθούσα, και έλεγα πόσο ωραίο είναι αυτό που κάνει. Που πηγαίνει σε όλο τον κόσμο και γνωρίζει όλες τις φυλές του κόσμου. Τον γνώρισα και έφτιαξε τους Planet Voyagers. Κάναμε ένα δοκιμαστικό ταξίδι τότε και μετά πήγα μαζί του στην Αιθιοπία. Και τώρα προγραμματίζουμε το επόμενο ταξίδι μας για το Τόκιο.

Πώς ήταν η πορεία μέχρι την Αιθιοπία;

Αυτό το ταξίδι ήταν 3 ταξίδια μαζί. Καταρχάς να πούμε ότι όλος ο περίγυρος προσπαθεί να σε αποτρέψει να το κάνεις αυτό το ταξίδι. Διότι η Αιθιοπία όλο αυτό το διάστημα είναι σε εμφύλιο. Μπορεί οι συγκρούσεις να μην ήταν πολύ μεγάλες αλλά δεν παύει να μιλάμε για εμφύλιο. Οι συνθήκες δεν ήταν εύκολες, εγώ όμως όπως και οι υπόλοιποι από το γκρουπ δεν αισθανθήκαμε κανέναν κίνδυνο. Πουθενά. Οι άνθρωποι μας αποδεχόντουσαν με χαμόγελα, ήταν συνεργάσιμοι. Ξέρεις αυτό που λέω είναι ότι αν γνωρίσεις τους ανθρώπους σε άλλες χώρες παύεις να είσαι και ρατσιστής. Έχουν σίγουρα τα στραβά τους παντού, όπως έχουμε και εμείς ως άνθρωποι όμως.

Φτάσαμε στην αρχή στα Τεμπα, και φτάσαμε στο Νότο να γνωρίσουμε τις πρωτόγονες φυλές. Το σημαντικό ήταν το πώς μας περίμεναν κι αυτό είχε να κάνει με τη δουλειά που είχε κάνει ο Αλέξανδρος τα προηγούμενα χρόνια. Δεν έπρεπε να τους βλέπουμε σαν ζώα σε ζωολογικό κήπο για να τους φωτογραφήσουμε, αλλά έπρεπε να τους δούμε σαν ανθρώπους που θέλουμε να μείνουμε κοντά τους, που έπρεπε να τους χαμογελάμε και να πιάνουμε το χέρι τους. Είναι άνθρωποι που θέλουν την επαφή με άλλους ανθρώπους. Μετά χαλαρώνουν όλοι. Αυτό ήταν το μυστικό νομίζω. Εγώ καθόμουν πιο πολύ γιατί ήταν και άλλοι φωτογράφοι και υπήρχε ένας ανταγωνισμός να προλάβουμε να φωτογραφήσουμε όλοι, οπότε αυτό που έκανα ήταν να κοιτάζω ποια πρόσωπα με ενδιαφέρουν, ποιες στιγμές με ενδιαφέρουν και με τη μηχανή κατεβασμένη προς τα κάτω. Όταν είδαν ότι δεν προσπαθώ να τους φωτογραφήσω σε κάποια στιγμή που μπορεί να μην τους άρεσε, χαλάρωναν περισσότερο και έτσι έβγαλα μερικές από τις αγαπημένες μου φωτογραφίες.

Ποιες θα μπορούσες να πεις πως είναι οι πιο αγαπημένες σου φωτογραφίες από αυτό το ταξίδι;

Δύο έχω. Η μία είναι ένας γέρος, που έβλεπα όλη την ιστορία της φυλής του στο πρόσωπό του έτσι όπως ήταν σκαμμένο και στο βλέμμα του. Για να χαλαρώσει αλλά και να έχω και το φως που θέλω, ξάπλωσα κάτω μέσα στο κόκκινο χώμα και με κοίταζε παραξενευμένος . Έτσι πήρε το ύφος που ήθελα γιατί δεν καταλάβαινε τι έκανα. Σκεφτόταν γιατί ξάπλωσα μπροστά του. Το αποτέλεσμα μου άρεσε πάρα πολύ, η στάση των χεριών του, το βλέμμα του. Νομίζω ότι μου έδειχνε την ιστορία της φυλής.

Η δεύτερη φωτογραφία, είναι δύο πάρα πολύ αθλητικοί άνθρωποι, οι οποίοι ήταν πολεμιστές σε μία από τις πολεμικές φυλές της Αιθιοπίας, που ένας άγγιξε τον ώμο του άλλου, αλλά ήταν μία κίνηση πάρα πολύ τρυφερή και φιλική. Βέβαια υπάρχουν κι άλλες, όπως μία κοπέλα μέσα στην ερημιά χτενίζεται και έχει έναν καθρέφτη και δίπλα το παιδάκι με τυμπανισμό προσπαθεί να πιει κάτι. Δηλαδή στις χειρότερες συνθήκες ζούσανε, κάτω από λαμαρίνες, αλλά η γυναίκα κοιτούσε τον καλλωπισμό της.

Δυσκολεύτηκες ψυχολογικά σε καταστάσεις που είχες απέναντι σου;

Υπήρχαν δύσκολες καταστάσεις, υπήρχαν πρωτόγονες φυλές που έχουν ήθη και έθιμα πάρα πολύ βίαια. Και μετά μιλούσαμε με αυτούς τους ανθρώπους και ήταν πάρα πολύ φιλόξενοι σε εμάς. Θυμάμαι σε μία φυλή όπου στην ενηλικίωση του αγοριού στα 18 του χρόνια, πρέπει να περάσει κάποιες δοκιμασίες ενώ όταν τις περάσει μετά, μπορεί να παντρευτεί. Και για να δείξει πόσο άντρας είναι, τις υποψήφιες νύφες των 17 και 18 χρόνων τις μαστιγώνει μέχρι να τρέχει αίμα από παντού. Είναι τραγικό να πρέπει αυτός να τις μαστιγώνει αλλά και αυτές να ζητάνε ακόμα περισσότερο να τις μαστιγώσει γιατί αυτό είναι το έθιμο. Δεν μιλάμε για γυναίκες φυλακισμένες, μπορεί αν θέλει κάποια να πει όχι, αλλά μετά δεν θα την παντρεύεται κανένας…

Είναι χωρισμένες σε τρεις κατηγορίες οι φωτογραφίες σου από το ταξίδι στην Αιθιοπία. Ποιες είναι αυτές;

Στην πρώτη βλέπουμε φυλές στον Νότο που σιγά σιγά άρχισαν να ντύνονται και με ευρωπαϊκά ρούχα και να αλλάζουν. Ίσως σε 20 με 30 χρόνια να μην υπάρχουν καν… Οι υπόλοιπες, είναι πραγματικά πρωτόγονες, παρατημένες. Τα παιδάκια εκεί όταν πηγαίνουν σχολείο, κάνουν τρία χιλιόμετρα πήγαινε-έλα με ένα μεγάλο δοχείο για να πάρουν νερό. Πρώτη φορά βλέπω παιδιά στη ζωή μου που αντί να μας ζητάνε καραμέλες και σοκολάτες, μας ζητούσαν σαπούνι. Είναι τρελό, όταν τους δίναμε σαπούνια και μπλοκ και κηρομπογιές που είχαμε μαζί μας ήταν απίστευτο το πάθος που βλέπαμε στα μάτια τους, πόσο μας ευχαριστούσαν γι’ αυτό.

Στο δεύτερο ταξίδι που ήταν ένα ταξίδι μόνο του, ήταν στο Ντανακίλ. Εκεί που όπως λένε είναι το τέλος του κόσμου και είναι 120 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, γεμάτο με πράσινες και κίτρινες ουσίες. Οι φωτογραφίες από εκεί, δεν είναι ρετουσαρισμένες, δεν έχει γίνει καμία επεξεργασία. Νιώθεις τη μυρωδιά και όντως κάποιοι σου λένε πως εδώ είναι η αρχή και το τέλος του κόσμου. Φοβερή εμπειρία, φοβερά μνημεία. Απόκοσμες καταστάσεις αλλά πρέπει να δούμε τη γη πώς ήταν ένα εκατομμύριο πριν.

Το τρίτο, ήταν στον Βορρά, στην Λαλιμπέλα, σε εμπόλεμη ζώνη. Είχε στρατιωτικό νόμο εκεί. Όπου εκεί είναι οι σημαντικότερες χριστιανικές γιορτές στην πλανήτη. Πραγματικά νομίζεις ότι οι άνθρωποι εκεί είχανε πάρει ναρκωτικά όλοι! Ο ένας πάνω στον άλλον κοιμόντουσαν… Φοβερή εμπειρία κι αυτή. Φοβερά πορτρέτα, φοβερή αίσθηση της ατμόσφαιρας και καταπληκτικές τελετές. Για κάποια στιγμή, ένα τέταρτο δεν τραβούσα φωτογραφίες γιατί είχα μαγευτεί από αυτό που έβλεπα στις τελετές τους. Ήταν ασύλληπτο. Η κίνηση τους, ο τρόπος, το τραγούδι τους. Δεν έχει καμία σχέση με το δικό μας πράγμα στην εκκλησία. Αυτό ήταν εκπληκτικό!

Διέκρινες ευτυχία σε αυτούς τους ανθρώπους;

Ναι, αλλά νομίζω πως ήταν κάτι διαφορετικό από αυτό που εμείς λέμε ευτυχία. Είχαν μία απίστευτη ηρεμία. Δεν ξέρω αν ήταν η πίστη τους ή ότι είχαν μάθει να ζουν με τα ελάχιστα. Μπορεί σε κάποια πράγματα να μας λυπόντουσαν κιόλας. Όμως πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους σιγά σιγά αρχίζουν να θέλουν τις δικές μας ανέσεις και νομίζω στο τέλος θα χάσουν κάτι από τα δικά τους και θα κερδίσουν κάποια άλλα. Αλλά θα χαθεί αυτό το πράγμα που υπάρχει. Γιατί έχουν τρομερές δυσκολίες. Όταν γύρισα πίσω, το πρώτο πράγμα που είπα είναι πως αν έχω νερό, έχω τα πάντα. Είναι απίστευτο να μην έχεις νερό. Αλλά είναι χαρούμενοι. Οι νέοι άνθρωποι βέβαια θέλουν να φύγουν από εκεί γιατί θέλουν καλύτερες συνθήκες ζωής. Αν όμως κάπου εξισορροπήσει αυτό, νομίζω θα είναι το ιδανικό.

Τι θα έλεγες στους φωτογράφους;

Αυτό που μου είπε ο Αλέξανδρος, «ξεκινάς αυτά τα περίεργα ταξίδια με τον κορυφαίο προορισμό στον κόσμο». Όλοι οι άλλοι προορισμοί δεν είναι ίδιοι. Η Αιθιοπία έχει τα πάντα. Γι’ αυτό και ονομαζόταν η αρχή και το τέλος του κόσμου. Εγώ έχω ερωτευτεί την Αφρική, την πραγματική Αφρική όμως. Οπότε κάπου εκεί θα είναι και επόμενα ταξίδια μου. Είναι άλλος κόσμος, άλλος ουρανός, άλλες καταστάσεις. Πρέπει να πας για να το νιώσεις.

Που μπορεί ακόμα να σου κεντρίζει το ενδιαφέρον φωτογραφικά η Θεσσαλονίκη;

Καταρχάς να σου πω πως πάνω από δέκα χρόνια, έχω καταγράψει όλα τα κτίρια της πόλης που έχουν μία αξία. Έχω καταγράψει όλες τις πόρτες, που κάποιες δεν υπάρχουν πια. Αυτό βέβαια, δεν είναι καλλιτεχνική δουλειά ακριβώς, αλλά είναι μία καταγραφή για να υπάρχει για τις επόμενες γενιές. Η πόλη έχει εκπληκτικά σημεία και νομίζω πως το καλύτερο φόντο στον κόσμο είναι ο Όλυμπος. Όσες φορές και να τον κοιτάξεις, αλλάζει μορφή, το ηλιοβασίλεμα είναι αριστούργημα και μπορεί να το έχουν φωτογραφήσει όλοι αλλά έχει μια γοητεία ασύλληπτη. Και η Θεσσαλονίκη έχει και ανθρώπους, μπορείς να βγάλεις και σκηνές στο κέντρο της πόλης αλλά και σε άλλες περιοχές. Κι αν καταφέρναμε κάποια στιγμή να πάμε μια παρέα φωτογράφων στη Βιομηχανική περιοχή να βγάλουμε όλους εκείνους τους εργάτες και το υπόλοιπο κομμάτι στα συνεργεία από τη Μοναστηρίου και πέρα, μπορεί να βρούμε στιγμές εκπληκτικές. Έχει φωτογραφικές ευκαιρίες η Θεσσαλονίκη, όρεξη να έχεις.

Τι σου αρέσει πιο πολύ φωτογραφικά στην Ευρώπη;

Την Ευρώπη την έχω εξαντλήσει, αλλά είχα έναν μεγάλο έρωτα με την Μπολόνια στην οποία πήγα πάρα πολλές φορές και την έχω φωτογραφήσει. Μάλιστα κάποιες φωτογραφίες μου, τις έχει αγοράσει το δημαρχείο της Μπολόνια και ήταν πολύ τιμητικό αυτό για μένα. Μου άρεσαν οι στοές και οι άνθρωποι. Έχει πολλές πόλεις η Ευρώπη που μπορούν να σου δώσουν φωτογραφικά. Από το Λονδίνο μέχρι την Κρακοβία που την ερωτεύτηκα. Έχει τρομερές μουσικές σκηνές και οι άνθρωποι εκεί είναι ακόμα ντροπαλοί, ακόμα και οι πιο ροκ άνθρωποι. Αλλά αν το ζητήσεις, σε βάζουν εύκολα στην παρέα τους. Αφρική όμως, δεν είναι πουθενά… Και δεν μπορείς να την ξεπεράσεις, όπου κι αν πας μετά.

Αν βρεθούμε σε 25 χρόνια από τώρα, πώς θα ήθελες να σε βρω φωτογραφικά;

Θα ήθελα να ολοκληρώσω την Αφρική και θα ήθελα να κάνω κάποιες εκδόσεις για τις φυλές και τα υπόλοιπα. Έτσι ώστε να ολοκληρώσω αυτό το έργο…