Χίλιες και μια νύχτες στην Καβάλα
Αυτό είναι το πιο παραμυθένιο ξενοδοχείο στην Ελλάδα.
Του Γιώργου Τούλα
Τι είναι αυτό που κάνει μια ιστορία συναρπαστική; Οι λεπτομέρειες ενός ένδοξου παρελθόντος αλλά και τα φόντα ενός λαμπρού μέλλοντος. Αρχή του παραμυθιού λοιπόν. Βρισκόμαστε στα 1768 γεννιέται ο Μεχμέτ Αλί, εν μέσω οθωμανικής αυτοκρατορίας. Θρυλούνταν πως ήταν Αλβανικής καταγωγής, η πόλη που αγάπησε όμως και ευεργέτησε μέχρι το τέλος ήταν η Καβάλα.
Στα 1817 κάνει δώρο στην πόλη ένα οίκημα μοναδικής αρχιτεκτονικής με την προοπτική να γίνει σχολείο μαθητών. Ένα Κουλιγιέ, μια ιερατική σχολή, όπου διδάσκονταν εκτός φυσικά από το Κοράνι, βιολογία, χημεία, αλλά και Πέρσικη ποίηση. Το σχολείο-οικοτροφείο που φιλοξενούσε στα 67 συνολικά κελιά του 300 μαθητές. Στο πρώτο, το νεώτερο, φιλοξενούσε τους μεγαλύτερους μαθητές, ενώ το δεύτερο τους μικρούς. Το κτίσμα αποτελούσαν ένα Τερσανέ, χώρος διδασκαλίας, το Ιμαρέτ, που ήταν αμιγώς κουζίνα που μαγειρεύονταν τα γεύματα, ένα λατρευτικό τζαμί, οι υπέροχοι κήποι και τα δωμάτια. Κάποια στιγμή ο Μεχμέτ Αλί στέλνεται από τον σουλτάνο στην Αύγυπτο, την οποία καλείται να διοικήσει. Κατά την αναχώρηση τους δωρίζει το Ιμαρέτ στην πόλη της Καβάλας και ως προίκα του δίνουν το νησί της Θάσου. Η καρδιά του μένει στην αγαπημένη του πόλη, όπου όμως δεν καταφέρνει να ξαναγυρίσει. Το σχολείο άρχισε να παρακμάζει όταν ο Αμπντούλ Χαμίντ εισηγήθηκε μια πιο κοσμική παιδεία.
Ο εικοστός αιώνας βρίσκει το μνημείο, που ανήκει επίσημα στην Αιγυπτιακή κυβέρνηση, σε μια γλυκιά παρακμή. Ο Παπαδιαμάντης στα ‘‘ Χριστούγεννα του τεμπέλη’’ αποκαλεί το Ιμαρέτ τεμπελχανείο. Με τη συνθήκη της Λωζάνης περνά σε ελληνικά χέρια, με την αιγυπτιακή ιδιοκτησία όμως να παραμένει. Αρχίζουν να το κατοικούν πρόσφυγες. Στην τετράγωνη αυλή του μένουν νοικοκυραίοι, στην τρίγωνη που είναι αποκλεισμένη και στη τρίτη τη μικρή μένουν διάφορες καλτ φιγούρες της πόλης. Όπως ο περιβόητος τσαγκάρης Χρυσάφης, που καλλιεργεί στους κήπους του χασίς και διατάζει τον παραγιό να πάρει νερό από την τέταρτη βρύση που είναι καλό και να προκόψουν τα φυτά.
Ένας ταχυδρόμος που έβγαινε για να μοιράσει γράμματα με την κατσίκα του, μια πληθωρική, εκκεντρική, ημίτρελη, κυρία της πόλης, η Πολυξένη Σκαμπαδία, που τέλεσε εντός του το γάμο της κόρης της και πριν την τελετή ο γαμπρός έδειρε τη νύφη, ένας χημικός που τρελάθηκε από έρωτα και ανέλαβε θυρωρός, μαζεύοντας τα φλούδια που του πετούσε ο κόσμος και κρεμώντας τα εντός του μνημείου σαν μπουγάδα, αλλά και κουρεύοντας δωρεάν τα παιδιά που έμεναν εκεί και βάφοντας καμιά φορά άσπρο το άγαλμα του Μεχμέτ Αλί, ώστε να αναγκαστεί η πυροσβεστική να το πλύνει. Τις Παρασκευές ερχόταν ναυτικοί από τα καράβια και στήνονταν γλέντια, ενώ το αποκορύφωμα ήταν στα κούλουμα και την Πρωτομαγιά. Ένας θίασος που θύμιζε τσίρκο και αποτέλεσε το σκηνικό των τελευταίων κατοικημένων δεκαετιών της ιστορίας του.
Η ώρα της λάμψης
Το Ιμαρέτ ανήκει στην Αιγυπτιακή κυβέρνηση. Μνημείο θρησκευτικό που η μετατροπή του μετά από μια εντυπωσιακή ανάπλαση σε τόπο καθημερινής χρήσης, όπως ένα κορυφαίο ξενοδοχείο, ήταν το όνειρο της κυρίας Άννας Μισιριάν, της πασίγνωστης και πανίσχυρης οικογένειας των καπνεμπόρων της περιοχής, που ανέλαβε το πολύχρονο ρίσκο της διεκδίκησης. Μια ιστορία που ξεκινά στα μέσα της δεκαετίας του ενενήντα και εμπεριέχει κυνηγητό σε δύο χώρες, δύο κυβερνήσεις, διάφορα υπουργεία, δεκάδες αρνήσεις, κλειστές πόρτες και κυρίως απογοήτευση.
Το πείσμα όμως και κυρίως η μεγάλη αγάπη για τον τόπο της και για το μνημείο, που αποτελεί το μεγαλύτερο αξιοθέατο της περιοχής, την έφτασαν ως το τέλος του δρόμου και το 2001 η κυβέρνηση του Καΐρου της παρεχώρησε το δικαίωμα χρήσης του μνημείου για πενήντα και πενήντα χρόνια, κληροδοτώντας της μαζί ως συμπλήρωμα το περίφημο σπίτι του Μεχμέτ που βρίσκεται λίγο παραπάνω, στην ίδια ανηφόρα της Παναγίας, της συνοικίας της παλιάς Καβάλας, ένα εντυπωσιακό σπίτι της τουρκοκρατίας με χωρισμένα δωμάτια αντρών γυναικών, τα περίφημα Σεραμλίκ και Χαρεμλίκ, που μετατράπηκε σε μουσείο.
Το όνειρο της κυρίας Μισιριάν ήταν να μεταμορφωθεί το μνημείο σε ένα πρότυπο, αφού πρώτη φορά στην Ελλάδα αλλάζει η χρήση ενός μνημείου, χώρο καθημερινής απόλαυσης και φιλοξενίας. Η ανάπλαση ξεκίνησε με πολύχρονες μελέτες. Ο χρόνος ευτυχώς φέρθηκε καλά στο μνημείο και έτσι ιδιαίτερες στατικές παρεμβάσεις δεν χρειάστηκαν. Οι φθορές έπρεπε να αποκατασταθούν με όποιο κόστος και το μνημείο να ξαναγίνει ένδοξο όπως ήταν.
Οι υπέροχοι τρούλοι του, ξαναντύθηκαν το μολύβι που τους κάνει να ξεχωρίζουν από χιλιόμετρα καθώς τους λούζει το φως του ήλιου. Οι εσωτερικές αυλές αποκαταστάθηκαν μοναδικά, με τα κότο και μεταμορφώθηκαν σε εντυπωσιακούς μεσογειακούς κήπους με, φραουλιές, γαρδένιες και πορτοκαλιές. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες του 1870 ένας απεσταλμένος του Λουδοβίκου της Βαυαρίας μετέφερε στον ηγέτη του την αίσθηση ενός παραδείσου με πορτοκαλιές και νερά. Εκείνη την αίσθηση αποπνέει και σήμερα το Ιμαρέτ. Με ένα τεράστιο τετράγωνο ψηφιδωτό σιντριβάνι να δεσπόζει στη μέση του τετράγωνου κήπου, και ένα μικρότερο μαρμάρινο στη μικρή αυλή με τις σουίτες. Μπαλκόνια στενά που κρέμονται κυριολεκτικά πάνω από το λιμάνι και εσωτερικές αυλές με φανοστάστες, όπου κάθε νύχτα ανάβουν κεριά έξω από τις πόρτες όλων των δωματίων που βλέπουν στις αυλές. Καθώς περνάς το κατώφλι του και αφήνεις πίσω την πολύβουη πόλη, μπαίνεις κατευθείαν στο παραμύθι των Χιλίων και μία νυκτών.
Η λιτή πολυτέλεια των κεντημένων λινών στα κρεβάτια και τις κουρτίνες με το όνομα του να δεσπόζει παντού, φτιαγμένο με το χέρι, οι μοναδικές αντίκες στα δωμάτια και τα σπάνια υφάσματα, τα ξύλινα πατώματα που περάστηκαν με εσάνς πορτοκαλιού για να μπορέσουν οι καστανιές να αποδώσουν καλύτερα τις στανίνες τους, τα εκπληκτικά μπάνια με τα σπάνια μάρμαρα να δημιουργούν υπέροχες γούρνες μπροστά σε παράθυρα που παίζουν το ρόλο της μπανιέρας, στην οποία βυθίζεσαι αφήνοντας απλά το κρεβάτι σου, οι σπάνιοι χάλκινοι νεροχύτες, ο απίστευτος διάκοσμος των εξαιρετικά μεγάλων δωματίων, με τα λουλούδια, τα κλαδιά καστανιάς και δάφνης, αλλά και όλα τα στοιχεία της Ανατολής, το απίστευτο χαμάμ με τις αίθουσες μασάζ, τύπου Turkish bath, με καυτές μαρμάρινες πλάκες, αιθέρια έλαια αγορασμένα στην Αίγυπτο, φωτιστικά φερμένα από το Μαρόκο, χαλιά από την ανατολή και σπάνια μετάξια, η εσωτερική πισίνα, μια εντυπωσιακή κατασκευή από κατακόμβες, ψηφιδωτά πλακάκια, κεριά, τα εκπληκτικά σερβίτσια του πρωινού με πορσελάνες Λιμόζ, αυτοκράτειρα Ευγενία, που πήραν το όνομα τους από το όνομα της αγαπημένης του εγγονού του Μεχμέτ και φυσικά αναζητήθηκαν γιαυτό το λόγο, ασημένια μαχαιροπίρουνα, οι εντυπωσιακές σουίτες Μουσάντρες με τους οντάδες, το μοναδικό κολοσσιαίο κυπαρίσσι με τη μπλεγμένη στα φύλλα του γλισίνα, που φιλοξενεί δεκάδες αηδόνια που σε κάνουν να νομίζεις ότι είσαι στον κήπο της Εδέμ, το παλιό τζαμί που έχει μετατραπεί με σεβασμό σε χώρο αναγνωστηρίου και φιλοξενεί εκθέσεις, αλλά και τα μοντέρνα facilities, δημιουργούν την αίσθηση ενός παραμυθένιου σκηνικού, που όμοιο του δεν συναντά κανείς πουθενά στην Ευρώπη.
Ομολογώ πως τέτοια αίσθηση μου έχουν δώσει μέχρι σήμερα μόνο μερικά παλάτια ξενοδοχεία στο Μαρόκο, σαν το Amanjena στο Μαρακές. Αρκεί να περάσεις την πόρτα του για να νοιώσεις πως θα ακούσεις τις φωνές των παλιών σπουδαστών του Κορανίου να γελάνε στους κήπους ή θα δεις μια εντυπωσιακή οδαλίσκη να παίρνει το λουτρό της μακριά από βλέμματα ανεπιθύμητων. Με ιδιαιτέρως αυστηρή πολιτική λειτουργίας που διαφυλάσσει το χώρο από οποιαδήποτε έννοια βεβήλωσης της ιστορίας του, το Ιμαρέτ στην Καβάλα είναι ένας κορυφαίος προορισμός για ταξιδιώτες που ψάχνουν το διαφορετικό, μακριά από τη λαίλαπα του μαζικού και είναι διατεθειμένοι να ζήσουν έστω και για λίγο το όνειρο. Καθώς η νύχτα πέφτει απέναντι στη Θάσο και ανάβουν τα κεριά στους μυστικιστικούς διαδρόμους, παγωμένη σαμπάνια προσφέρεται σε σπάνια κρύσταλλα σαν ένα είδος καλωσορίσματος σε ένα κόσμο που μέχρι σήμερα κανείς δεν μας είχε αποκαλύψει. Το παραμύθι της Ανατολής σας υποδέχεται.
Ιμαρέτ, Πουλίδου 6, Καβάλα, τηλ 2510620151
