Δοϊράνη: Η πολύτιμη λίμνη του Βορρά

Του Γιάννη Ανδρέου

Οι λίμνες είναι συνυφασμένες με τη ζωή στη Μακεδονία. Σε όλο το μήκος της δεσπόζουν μερικές από τις ωραιότερες της Ελλάδας. Κάποιες από αυτές, είναι τα φυσικά σύνορα με τους βόρειους γείτονες. Αυτό το λες και καλό, το λες και κακό όμως. Μπορεί να γίνει από αντικείμενο συνεργασίας, αντικείμενο έριδας, μέχρι σημείο συγκρίσεων και συμπερασμάτων για το πώς αξιοποιεί κάθε χώρα τον υδάτινο πλούτο της. Και σε αυτό το σημείο μια βόλτα στη Δοϊράνη στις δυο πλευρές της λίμνης, την Ελληνική και τη Σκοπιανή σήμερα, είναι ενδεικτική της ελληνικής αντίληψης για το τι σημαίνει εγκατάλειψη. Μια λίμνη κέντρο ζωής της περιοχής για δεκαετίες μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 80 μοιάζει σήμερα μια μελαγχολική κουκίδα στα σύνορα. Με λιγότερο νερό και λιγότερη ζωή. Λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα, μόλις περνάς τα σύνορα η εικόνα αλλάζει. Η λίμνη γίνεται το σκηνικό της ζωής για τα χωριά.

Η ιστορία της υποβάθμισης της λίμνης κρατάει δεκαετίες τώρα. Η υπεράντληση των νερών της για το πότισμα των χωραφιών, όπως συνέβη και σε άλλες λίμνες της Μακεδονίας, η ρίψη λημμάτων, οι γεωτρήσεις που ξεπερνούν τις 300, η εντατική αλιεία  που έφτανε κάποτε και τους 500 τόνους ψάρια το χρόνο, ήταν οι βασικές αιτίες για ότι συντελέστηκε. Στο ομώνυμο χωριό της λίμνης από την ελληνική πλευρά περπατάς πια πάνω από 150 μέτρα στεριάς για να φτάσεις στην όχθη. Μια λασπωμένη έκταση που κάποτε καλυπτόταν από νερό. Λιγοστά ψάρια που επιμένουν να αλιεύουν παρανόμως, νεκρά μύδια, βάρκες που σαπίζουν στην ακτή είναι η εικόνα. Επτά από τα δέκα είδη ψαριών που ζούσαν εξαφανίστηκαν. Στις ελάχιστες ταβέρνες της περιοχής που κάποτε αποτελούσαν δέλεαρ για εκδρομή από τη Θεσσαλονίκη η εικόνα είναι απογοητευτική. Και στα καφενεία ηλικιωμένοι απλώς αναπολούν. Ακόμα και το μουσείο της λίμνης που φιλόδοξα εγκαινιάστηκε πριν μερικά χρόνια μοιάζει ένα απομεινάρι ενός ξεκινήματος που δεν έγινε ποτέ. Οικολογικά μέτρα στην πραγματικότητα δεν πάρθηκαν ποτέ εδώ, το ψάρεμα δεν απαγορεύτηκε για να ανακάμψουν οι υδάτινοι πληθυσμοί κανένα κίνητρο δεν δόθηκε στα χωριά να ζωντανέψουν.

Περνώντας τα σύνορα οδικώς αρχίζει κανείς να συναντά τα Σκοπιανά χωριά. Μαζί με τα ελληνικά αυτοκίνητα που όσο σουρουπώνει συγκεντρώνονται στα σύνορα για να βγουν και να μπουν στη χώρα. Όσοι επιστρέφουν, είναι όσοι αναγκάζονται να πηγαίνουν για δουλειά απέναντι, εκεί που μεταφέρθηκαν οι ελληνικές βιοτεχνίες από τη βόρεια Ελλάδα ή όσοι πήγαν για ψώνια στις φθηνότερες λαϊκές αγορές των απέναντι χωριών. Όσοι φεύγουν πηγαίνουν στα κοντινά χωριά των Σκοπίων, για τη νυχτερινή τους διασκέδαση. Τα Καζίνο που απέχουν μόλις μερικές εκατοντάδες μέτρα από τα σύνορα είναι ο πόλος έλξης. Η λίμνη πρέπει να ζωντανέψει σου λένε οι απέναντι που απαγόρεψαν το ψάρεμα με νόμο και εκμεταλλεύονται κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την οικολογική της σωτηρία δημιουργώντας προγράμματα περιβαντολογικής προστασίας. Η συννενόηση των δύο χωρών για κοινή δράση εν μέσω των γνωστών προβλημάτων με την ονομασία μοιάζει δύσκολη. Λίγα χρόνια πριν με χρηματοδότηση από την Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας (ΥΔΑΣ) του υπουργείου Εξωτερικών υλοποιήθηκαν διασυνοριακές δράσεις των δήμων Δοϊράνης και Dojran (ΠΓΔΜ), με στόχο την ανάδειξη και προβολή της λίμνης, καθώς και την ανάπτυξη υποδομής για την παρακολούθηση της ποιότητας και ποσότητας των υδάτων της λίμνης. Συνεργασία υπήρξε και με τη μη κυβερνητική οργάνωση BIOECO που δραστηριοποιείται στη γείτονα χώρα. Οι κύριες δράσεις που οργανώθηκαν περιλάμβαναν τη συλλογή δειγμάτων για την ανάλυση της σύστασης των υδάτων, την εγκατάσταση σταθμηγράφου και μετεωρολογικού σταθμού στη λίμνη. Καθώς διασχίζεις τα χωριά της άλλης χώρας τα ξενοδοχεία που συναντάς εκεί δεν έχουν καμία σχέση με τα αντίστοιχα καταλλύματα των ελληνικών χωριών. Υπερπολυτελή, καλοφτιαγμένα σε εξαιρετικές τιμές που πολλές φορές προσφέρονται ακόμα και δωρεάν με τη χρήση του καζίνο. Μεγάλες ξενοδοχειακές αλυσίδες ετοιμάζουν παραρτήματα τους ήδη. Οι διαφορές είναι περίπου σαν ένα ολόφωτο καλοκαιριάτικο ξημέρωμα με ένα χειμωνιάτικο μελαγχολικό σούρουπο. Η λίμνη έχει δύο πρόσωπα και εκείνο που υστερεί ως θλιμμένο είναι το δικό μας.

Ελάχιστα πράγματα στο ελληνικό κομμάτι προδίδουν ακόμα αισιοδοξία. Μερικοί νέοι άνθρωποι που γύρισαν, ένα ζευγάρι που επέστρεψε από την Τσεχία και άνοιξε την ταβέρνα Πατρικό στο χωριό Καβαλάρι, ο Χάρης και η Έλλη που παλεύουν σε ένα τόπο αφιλόξενο, οι ψαράδες που ελπίζουν, σκόρπιες φάρμες με άλογα και στρουθοκαμήλους, τα Χίλια Δέντρα, το παραλίμνιο δάσος με τα πλατάνια, τις παλιές βελανιδιές, ο καταρράκτης του Μπέλες που όλοι ελπίζουν πως με τις φετινές πολλές βροχές θα γεμίσει νερό τον υδροφόρο ορίζοντα της λίμνης. Από κει πάλι, στο ξένο κομμάτι, φτώχια, κάρα στους δρόμους αλλά και ανοικοδόμηση και οικολογική πολιτική και νέοι άνθρωποι σαν τον Σμάλο που έχει μηχανή αλλά δεν έχει βενζίνη, μάρκες και κουλοχέρηδες και κορίτσια πρόθυμα και μαύρο χρήμα και ξένο χρήμα. Πλαζ με χαλίκι και άμμο  για τα μπάνια το καλοκαίρι που απολαμβάνουν εκεί κατά τις καλοκαιρινές διακοπές οι κάτοικοι του Βορρά της χώρας. Κατάλοιπο της αρχαία, τριπλάσιας σε μέγεθος Παιονίας Λίμνης που σχηματίσθηκε μετά από έντονη σεισμική δραστηριότητα  και έχει πια βάθος τέσσερα το πολύ μέτρα, σε αντίθεση με τα δέκα το 1974, με έντονη την εικόνα του φυτοπλαγκτόν και των κυανοβακτηρίων εντός της, η Δοϊράνη σήμερα είναι δυο κόσμοι χωριστά. Υδάτινα όνειρα  ανθρώπων πάνω στο ίδιο τοπίο που στη μια μεριά μοιάζει σωτηρία και στην άλλη δυστυχώς καταδίκη.

Info: Στην λίμνη έχουν εντοπιστεί κατά καιρούς 18 είδη ψαριών με κυριότερα το γριβάδι, τον γουλιανό, την πλατίτσα και το περκί και περί τα 36 είδη πουλιών με σημαντικότερα από αυτά τη Λαγγόνα (Phalarocorax pygmeus) και τον Αργυροπελεκάνο (Pelecanus Crispus. Σήμερα βρίσκει κανείς μόνο τρία είδη ψαριών (γριβάδι, πέρκα, γουλιανός) και πολλά είδη πουλιών είναι απειλούμενα. Φτάνει κανείς από τη Θεσσαλονίκη σε λιγότερο από μία ώρα, 70 χιλ. απόσταση.  Η παραλιακή διαδρομή από τον οικισμό της Δοϊράνης μέχρι το βόρειο άκρο της λίμνης, την περιοχή των “Χίλιων Δέντρων”  στο δάσος των Μουριών, του μεγαλύτερου χωριού της περιοχής είναι μαγευτική. Συναντά κανείς δέντρα 400 χρόνων. Το φυσικό όριο που μαζί με τη λίμνη χωρίζει τις δύο χώρες είναι το όρος Μπέλλες( 2.031μ.) με εκπληκτική βλάστηση, καταρράκτη και αετούς στις κορφές του. Στην περιοχή της Δοϊράνης κατά την αρχαιότητα κατοικούσαν οι Δόβηρες, ισχυρή, πολεμική Θρακιώτικη φυλή.

*ΔΗΜΟΣ ΔΟΪΡΑΝΗΣ. Τηλ: 23413-50501 Mail: [email protected] Web Site: http://www.dimos-doiranis.gr