Οι ωραίες ιστορίες πίσω απ’ τα ονόματα των πόλεων της Β. Ελλάδας
Γιατί τα ονόματα δεν είναι ποτέ τυχαία.
Κάθε πόλη κρύβει μιαν ιστορία πίσω απ΄το όνομά της. Εμείς ψάξαμε και βρήκαμε τις ιστορίες πίσω απ΄τα ονόματα των πόλεων που είναι και πρωτεύουσες των αντίστοιχων νομών σε Μακεδονία και Θράκη και σας τις μεταφέρουμε. Την προέλευση του ονόματος της Θεσσαλονίκης όλοι τη γνωρίζουμε βέβαια αλλά ας την θυμίσουμε: Την ονόμασε έτσι ο στρατηγός Κάσσανδρος που για να μπορέσει να διεκδικήσει το θρόνο της Μακεδονίας παντρεύτηκε την ετεροθαλή αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, την Θεσσαλονίκη, προς τιμήν της οποίας ίδρυσε την πόλη συνενώνοντας 26 πολίχνες, που βρίσκονταν γύρω από το Θερμαϊκό κόλπο.
H Κομοτηνή και το οχυρό των Κουμουτζηνών
Γνωρίζατε ότι η Κομοτηνή μέχρι το 1920 ονομαζόταν… Κουμουτζηνά; Το οχυρό των Κομοτηνών ή Κουμουτζηνών είχε αναδειχθεί σε σημαντικό αστικό κέντρο τα ύστερα βυζαντινά χρόνια. Η ονομασία Κουμουτζηνά ήταν βυζαντινή, ενώ το 1344 εμφανίστηκε και η πρώτη αναφορά σε οθωμανικές πηγές στην πόλη «Γκιουμουλτζίνα». Το όνομα Κομοτηνή ορίστηκε επισήμως το 1920 ως η λόγια μορφή του μάλλον… κακόηχου βυζαντινού ονόματος.
Το δέντρο του παππού και η Αλεξανδρούπολη
Άλλη μια πόλη που απέκτησε σχετικά πρόσφατα το σύγχρονο όνομά της, η Αλεξανδρούπολη αποκαλούταν Δεδέαγατς ως το 1919, κάτι που μεταφραζόταν ως «το δέντρο του παππού» και αναφερόταν στην τοπική παράδοση περί ενός σοφού δερβίση που θάφτηκε δίπλα από ένα δέντρο στην τοποθεσία που χτίστηκε η πόλη. Το όνομα «Αλεξανδρούπολη» το οφείλει, όχι στον Μέγα Αλέξανδρο, όπως θα ήταν η πρώτη σκέψη καθενός, αλλά στον Βασιλιά της χώρας Αλέξανδρο, που σκοτώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1910 και η πόλη επαναβαφτίστηκε προς τιμήν του.
Η Ξάνθη και οι κόρες του Ωκεανού και της Τηθύας
Για το όνομα της πόλης υπάρχουν δύο απόψεις. Η πρώτη πως Ξάνθη ονομαζόταν μία από τις κόρες του Ωκεανού και της Τηθύας και η δεύτερη πως προέρχεται από μια αμαζόνα που είχε το όνομα Ξάνθη και βασίλευε τότε στην περιοχή.
Μια ιταλική πόλη, ένα άλογο, ο Μέγας Αλέξανδρος και η Καβάλα
Μια ιταλική πόλη, ένα άλογο και ο Μέγας Αλέξανδρος διεκδικούν την πατρότητα του ονόματος της Καβάλας. Η πρώτη θεωρία θέλει τους πρώτους κατοίκους της πόλης να προέρχονται από την αρχαία πόλη Σκαβάλα. Η δεύτερη κάνει λόγο για την ιταλική λέξη cavallo που σημαίνει άλογο, όνομα που απέδωσαν οι Γενουάτες στην πόλη, επειδή όταν την αντίκρισαν από μακριά τους θύμισε το σχήμα του συμπαθούς τετράποδου. Τέλος, υπάρχει και η εκδοχή της λαϊκής παράδοσης, αυτή που θέλει, σύμφωνα με το βιβλίο «Καβάλα-Άλλοτε και Τώρα»- τον Μέγα Αλέξανδρο να φτάνει στην πόλη με τον Βουκεφάλα και να αναφωνεί «ω, τι ωραία καβάλα!»
Δράμα- “Η πόλη που έχει θέα”
Υπάρχουν πολλές θεωρίες που λένε πως το όνομα της Δράμα είναι από το δωρικό δράω – ῶ = δέρκομαι, ὁράω – ῶ που σημαίνει ”πόλη που έχει θέα”. Ο Μαργαρίτας Δήμιτσας λέει ότι το όνομα της πόλης μας αρχικά ήταν Δράβα,έπειτα έγινε Δραβήσκος και τελικά έμεινε ως Δράμα.Ο άγγλος Γουλιέλμος Μαρτίνος Leake ταυτίζει την αρχαία Δραβήσκο με τη Δράμα.Ο γάλλος αρχαιολόγος και περιηγητής Perrot καθώς και ο ρώσος ιστορικός και συγγραφέας Ιωάννης Πετρώφ,λένε πως η Δράμα πήρε το όνομά της από το λέξη Δραβήσκος-> Δράβα-> Δράμα. Σύμφωνα με τον Ευάγγελο Στράτη όμως η πόλη τούτη ποτέ δεν ονομάστηκε Δραβήσκος,ούτε από τους κατοίκους της,ούτε από τους παλιούς συγγραφείς, αφού πίστευε πως άλλη πόλη ήταν η Δράμα και άλλη η Δραβήσκος.Επίσης αρκετοί άνθρωποι πιστεύουν πως η πόλη αρχικά ονομαζόταν Ύδραμα επειδή είχε πολλά νερά και μετά μεταονομάστηκε σε Δράμα.
Ο Σίριος και οι Σέρρες
Στην περιοχή που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Παιονία, η σημαντικότερη πόλη ήταν η Σίρις, όνομα που πιθανότατα σχετίζεται με τη λέξη «Σίριος», δηλαδή ήλιος. Ο Ηρόδοτος ανέφερε για πρώτη φορά την πόλη, και ονόμασε τους κατοίκους της Σιροπαίονες. Αργότερα, το όνομα άλλαξε σε Σίρα, Σίραι και Φέρραι, και τελικά Σέρραι, που όταν εγκαταλείφθηκε η καθαρεύουσα κατέληξε στην σημερινών ονομασία « Σέρρες».
Aπο Αικατερίνη της Αλεξανδρείας στην Κατερίνη
Μία… Κατερίνα ευθύνεται για το όνομα της πόλης, αλλά το ζήτημα είναι ποια: Πρόκειται για την Αικατερίνη της Αλεξανδρείας, μιας χριστιανής που μαρτύρησε, σύμφωνα με την Εκκλησία, στην Αίγυπτο τον 4ο αιώνα. Το όνομά της, «Αικατερίνα», σημαίνει «αιέν καθαρινά», δηλαδή «η πάντοτε αγνή», αλλά δεν έχει βρεθεί καμία ιστορική μαρτυρία για την εν λόγω Αγία. Έτσι, εικάζεται πως πρόκειται για μία επινοημένη μορφή του Χριστιανισμού, που θα μπορούσε να αποτελέσει το αντίπαλο δέος της Υπατίας, της περίφημης ελληνίδας φιλοσόφου που δολοφονήθηκε άγρια στην Αίγυπτο από τους Χριστιανούς, αφού υποστήριξε προχωρημένες για την εποχή επιστημονικές θεωρίες.
Καλλικώς- Callicum- Kιλκίς
Καλλικώς ονομαζόταν στα αρχαία χρόνια το σημερινό Κιλκίς, που στους αιώνες οι οποίοι μεσολάβησαν από την πρώτη ονομασία μέχρι τη σύγχρονη, γνώρισε πολλές «μεταμορφώσεις». Στα ρωμαϊκά χρόνια, η πολιτεία αποτέλεσε Ρωμαϊκό σταθμό και ονομάστηκε Κάλλικουμ (Callicum), ονομασία δανεισμένη από το αρχικό «Καλλικώς», που ήταν το δερμάτινο κόσκινο με το οποίο συλλεγόταν ο χρυσός από τον ποταμό Εχέδωρο. Αργότερα, εξαιτίας του οικισμού «Καλλικό», ο ποταμός ονομάστηκε Γαλλικός, όπως αποκαλείται έως και σήμερα. Τον 5ο αιώνα, στο λόφο της περιοχής ιδρύθηκε η μονή της Παναγίας της Καλλικούς και γύρω από αυτή σχηματίστηκε οικισμός, στον οποίο κατέφτασαν οι κάτοικοι του κατεστραμμένου Καλλικού. Αυτός ο πληθυσμός μπόρεσε να ξανασταθεί στα πόδια του όταν ο βυζαντινός αυτοκράτορας Βασίλειος Β’ κατέστρεψε τον βουλγαρικό στρατό. Έτσι, ίδρυσαν μια μικρή κωμόπολη με το όνομα Καλλικούς, που εκ παραφθοράς μετονομάστηκε διαδοχικά σε Καλκούσι και Κιλκίσι, και τελικά Κιλκίς.
Ο “Πύργος μέσα στο νερό” της Έδεσσας
«Πύργος μέσα στο νερό» σημαίνει κυριολεκτικά το όνομα της Έδεσσας. Συγκεκριμένα, η λέξη προέρχεται από το φρυγικό «wέδες» (υδάτινη πόλη ή πύργος), το οποίο αποδόθηκε στην πόλη εξαιτίας των ψηλότερων καταρρακτών της Ελλάδας που «λούζουν» την περιοχή, αυτούς του ποταμού Βόδα.
Η Τουρκική Καραφέρρια…όπως Βέροια
Δεν υπάρχει ασφαλής προσδιορισμός της ετυμολογίας του ονόματος και υπάρχουν διάφορες εκδοχές περί αυτού. Σύμφωνα με γλωσσολόγους, η κατάληξη -ροια είναι παράγωγο του ρήματος ρέω και προσδίδεται σε πόλεις πλούσιες σε υδάτινα αποθέματα, πράγμα το οποίο ισχύει για την περιοχή της Βέροιας. Το ρήμα φέρω στην αρχαία ελληνική ενέχει και την έννοια είμαι πλούσιος σε κάτι, εξ ου και η λέξη φερνή, που σημαίνει προίκα. Οι δε Τούρκοι κατακτητές την αποκαλούσαν Καραφέρρια, δηλαδή Μαυρο-Βέροια λόγω της καταχνιάς κατά την υγρή χειμερινή περίοδο. Παλιότερα η λέξη ορθογραφόταν Βέρροια (με δύο ρω). Μια άλλη γλωσσολογική ερμηνεία αποδίδει την ονομασία της Βέροιας στη φράση φέρειν ρόιας που σημαίνει παράγει ρόδια, πράγμα το οποίο επίσης ισχύει για την περιοχή. Τούτο, όμως, ενδέχεται και να μην ευσταθεί, γιατί κατά την άποψη των ειδικών δεν ήταν δυνατόν να ευδοκιμούν στην περιοχή οι ροδιές λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών κατά τη χειμερινή περίοδο.
Ο πολύ ιερός Πολύγυρος
Υπάρχουν διάφορες εικασίες σχετικά με την προέλευση του ονόματος Πολύγυρος. Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι προέρχεται από το συνδυασμό των λέξεων πολυ (πολύ) και γερός (ισχυρή), λόγω του υγιεινού κλίματος. Άλλοι πιστεύουν ότι οι λέξεις πολύ και ιερός έδωσαν το σημερινό του όνομα, εξαιτίας ενός αρχαίου ναού στην περιοχή. Επίσης, ένας παλιός γαιοκτήμονα, που ονομάζεται Πολύαρος, προσφέρει μια πιθανή ετυμολογία. Σύμφωνα με μία άλλη πιθανή ετυμολογία, το όνομα προέρχεται από τις λέξεις πολύ και γύρω (στρογγυλό), που προκύπτει λόγω της αμφιθεατρική θέση της πόλης.
Η οργιώδης βλάστηση και η Φλώρινα
Για την ονομασία της πόλης και του νομού Φλώρινας υποστηρίζονται διάφορες εκδοχές. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η ονομασία “Φλώρινα” προέρχεται από το όνομα του μυθικού Φλώριδος, ο οποίος ήταν φίλος των βασιλιάδων Ίδα και Κάστορα. Στην ύστερη βυζαντινή περίοδο, ο ιστορικός Καντακουζηνός (14ος αι.) μνημονεύει τον “Φλερηνόν” ή “Χλερηνόν”. Στα τουρκικά έγγραφα, που έχει εκδώσει το ίδρυμα Μελετών της Χερσονήσου του Αίμου, η “Φλώρινα” αναφέρεται συχνά. Στον “Κώδικα του Παρισιού” (14ος αι.) μαρτυρείται το “Κάστρο της Φλώρινας”. Σε παρισινή γκραβούρα του 1684 αναφέρεται η ” Florina “. Ο τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσεμπελή (17ος αι.) καταγράφει τη “Φιλορίνα”, η “πόλη των φλουριών ή των πουλιών φλώρων”. Ο Ρήγας Φερραίος αναφέρει τη “Φιλουρίνα” στη “Μεγάλη Χάρτα” του. Σύμφωνα με την πειστική ερμηνεία του ιστοριοδίφη Σωκράτη Λιάκου, από τη βυζαντινή ονομασία “Χλερηνός” προήλθε η αλβανόφωνη “Φολορίνα” ή “Φιλορίνα”, δεδομένου ότι στη γραπτή τουρκική γλώσσα της Τουρκοκρατίας το -φ- και το -χ- γράφονται με τον ίδιο τρόπο. Από δω προφανώς, προέκυψε και η τελική ονομασία “Φλώρινα”. Το βέβαιο είναι ότι η ονομασία “Χλερηνός” συγγενεύει νοηματικά και ηχητικά με τη “Χλωρίδα”, θεά της βλάστησης, αλλά και με τη flora , τη χλωρίδα, κατά τους Ρωμαίους. Και οι ονομασίες αυτές δεν είναι άσχετες με την οργιώδη βλάστηση που υπήρχε στην περιοχή και καταπλακώθηκε από βίαιες γεωλογικές ανακατατάξεις.
Graben- Grovin- Γρεβενά
Για την ετυμολογική προέλευση του ονόματος των Γρεβενών υπάρχουν πολλές εκδοχές. Όπως από την σλαβική λέξη graben που σημαίνει χτένι, γκρεμός, εδαφική κατολίσθηση, ή από την λατινική διάλεκτο που επέζησε στην περιοχή από την Ρωμαιοκρατία στη γλώσσα των Βλάχων, όπως grovinum και grovina που σημαίνει, κοίτη συμβολής ποταμών με αμμοχάλικο και λάσπη, που ίσως είναι και πιο κοντά στην πραγματικότητα.
Οι κάστορες της Καστοριάς
Επικρατέστερη θεωρείται είναι η άποψη πως η ονομασία της Καστοριάς ότι προήλθε από τους κάστορες που ενδημούσαν για αιώνες σ΄αυτήν. Ο Βυζαντινός ιστορικός της εποχής του Ιουστινιανού (527-565), Προκόπιος, αναφέρει πως η πόλη μεταφέρθηκε σε οχυρή θέση στη λίμνη, την οποία λίμνη ονομάζει, για πρώτη φορά, Καστορία. Για το όνομα της πόλης, αναφέρει πως ο Ιουστινιανός: «…καί τό όνομα, ὡς εἰκός, αφῆκε τῇ πόλει» . Δεν ειναι ξεκάθαρο αν με αυτή η φράση ο Προκόπιος εννοεί ότι την ονόμασε Ιουστινιανούπολη. Πάντως στον σύγχρονο του Ιουστινιανού, Συνέκδημο του Ιεροκλέους, αναφέρεται ακόμη ως Διοκλητιανούπολη. Με το ίδιο όνομα εμφανίζεται στο έργο Περί Βασιλείου Τάξεως του αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Ζ’ Πορφυρογέννητου (10ος αι.), ωστόσο η αναφορά αυτή θεωρείται αναχρονισμός. Η τουρκική ονομασία της πόλης είναι Kesriye (Κεσρίγιε), ονομασία που αναφέρει και ο περιηγητής του 17ου αι., Εβλιγιά Τσελεμπί, ενώ η σερβική και βουλγαρική ονομασία της πόλης είναι Κοστούρ (Κυριλλικά: Костур). Κατά μια άποψη (Поповски, Търпо 1869-1913), η ονομασία Κοστούρ προέρχεται από το ότι η τοποθεσία μοιάζει με με σκελετό ψαριού (πέρκας). To όνομα της πόλης έχει συνδεθεί επίσης με τον Κάστορα, καθώς στην τοπική μυθολογία αναφέρεται πως κτίστηκε το 840 π.Χ. από τον αδελφό του Πολυδεύκη, μετά από χρησμό που έλαβε από το Μαντείο των Δελφών.
Oι Ηπειρώτες απο την Κόζδιανη που έγινε Κοζάνη
Μια ομάδα ηπειρωτών ευθύνεται για την σημερινή ονομασία της Κοζάνης: Τον 14ο αιώνα, σημαντικός πληθυσμός ηπειρωτών έφυγε από τις περιοχές Πρεμέτη και Κόζδιανη, αφού κυνηγήθηκαν από Τουρκαλβανούς. Μία από τις περιοχές στις οποίες κατέφυγαν ήταν αυτή της σημερινής Κοζάνης, που αρχικά ονομάστηκε Κόζδιανη, λόγω της καταγωγής των συγκεκριμένων ηπειρωτών από το ομώνυμο χωριό. Με τα χρόνια, το Κόζδιανη έγινε Κόζιανη, και τελικά με το «χεράκι» των λογίων πήρε την σημερινή του μορφή.
