Μια παρέα σαραντάρηδων αλλάζει την Κοζάνη

Την Κοζάνη την είχα στο μυαλό μου σαν μια μάλλον άσχημη πόλη, που πάντα βιαστικά προσπερνούσαμε διερχόμενοι από τη δυτική Μακεδονία και τα Γιάννενα προς τη Θεσσαλονίκη, χωρίς ποτέ να σταματούμε εντός της. Άναρχα χτισμένη, με μια πλατεία που δεν θύμιζε καν πλατεία και πολλούς μικρούς δαιδαλώδεις δρόμους που εύκολα χανόσουν. Στην Κοζάνη είχα πολλά χρόνια να πάω, το άνοιγμα της Εγνατίας και παλαιότερα ο Περιφερειακός που παρέκαμπτε την πόλη είχαν συνδράμει στην αποφυγή της. Βρέθηκα εκεί το προηγούμενο Σαββατοκύριακο για μια θεατρική πρεμιέρα του ΔΗΠΕΘΕ της, που επί των ημερών της καλλιτεχνικής διεύθυνσης της Ελένης Δημοπούλου ξανάβαλε την πόλη στον πολιτιστικό χάρτη της χώρας με πολύ σοβαρό τρόπο.

Περπατώντας στο κέντρο της πόλης ένοιωσα ένα αεράκι ανανέωσης, αίσθηση που ενισχύθηκε από κουβέντες με ανθρώπους της πόλης. Η ολοκαίνουργια κεντρική πλατεία, που δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από πλατείες πολλών ευρωπαϊκών πόλεων, έργο του προηγούμενου δημάρχου, ένα διευρυμένο δίκτυο πεζοδρόμων τριγύρω της, τα τελευταία αρχιτεκτονικά διαμάντια μιας άλλης εποχής, όπως το περίφημο Ερμιόνιο στο κέντρο και μερικά παλαιά σχολεία, αληθινά διαμάντια, η απίστευτη πειθαρχία των ανθρώπων που περνούν τις διαβάσεις και όχι από τη μέση του δρόμου. Δεν είδα κανένα διπλοπαρκαρισμένο πουθενά, πράγμα που σημαίνει ότι η δημοτική αστυνομία κάνει τη δουλειά της καλά, δεν είδα μεγάλες αναμονές στις στάσεις των αστικών, όπως στη Θεσσαλονίκη και τώρα που πλησιάζουν οι απόκριες για άλλη μια χρονιά η πόλη θα δώσει το παράδειγμα στην υπόλοιπη Ελλάδα φροντίζοντας τα αυτοκίνητα των επισκεπτών να παρκάρουν σε χωράφια εκτός πόλης και οι επισκέπτες να μεταφέρονται εντός με λεωφορεία του δήμου.

Η Κοζάνη αλλάζει προς το καλύτερο και ακόμα πιο εντυπωσιακά από αυτά που ανήκουν στο πρόσφατο παρελθόν είναι πως υπάρχουν μια σειρά φιλόδοξα σχέδια που εκπονεί η ομάδα του Λευτέρη Ιωαννίδη, ενός σαραντάρη δημάρχου που προέρχεται από το χώρο της Οικολογίας, ίσως ο μοναδικός στην Ελλάδα, στη πόλη μάλιστα με την τεράστια μόλυνση λόγω των λιγνιτωρυχείων. Εκείνος και οι συνεργάτες του και συνομήλικοι του παλεύουν για μια πόλη χωρίς τις παθογένειες του παρελθόντος. Ακούσατε το όνομα του πρόπερσι με τη πρωτοβουλία του να φιλοξενήσει στην πόλη τους εκγλώβισμένους πρόσφυγες που τα λεωφορεία του έμειναν στα σύνορα, δίνοντας με τον τρόπο που η Κοζάνη χειρίστηκε το προσφυγικό με σπάνια ευαισθησία και με ιδιαίτερη επιτυχία, το παράδειγμα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Αποφάσισα να τον συναντήσω.

Το γραφείο του δημάρχου στο υπέροχο κτίριο του παλιού δημαρχείου, ένα αρχιτεκτονικό διαμάντι είναι ανοιχτό για όλους. Εκεί βρεθήκαμε πρωί πρωί Σαββάτου και τον ρώτησα για μια σειρά ζητήματα σε σχέση με τη δουλειά που κάνει αυτός και η ομάδα του.

–Κάνουμε μία μεγάλη κυκλοφοριακή μελέτη σε συνεργασία με καθηγητές από το Μετσόβιο που ονομάζεται «Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας». Είμαστε από τους πρώτους Δήμους που υλοποιούμε ένα τέτοιο σχέδιο. Στόχος είναι να απομακρύνουμε τα αυτοκίνητα από το κέντρο και να δώσουμε βαρύτητα στους πεζούς. Θέλουμε μέσα από την υλοποίηση η πόλη να γίνει πιο φιλική, πιο ανθρώπινη. Άλλωστε, η πόλη περπατιέται και πρέπει να μειώσουμε τη χρήση αυτοκινήτου.

–Παράλληλα, «τρέχει» ένα σχέδιο για την αξιοποίηση του χώρου του σιδηροδρομικού σταθμού σε συνεργασία με τον ΟΣΕ: Ετοιμάζουμε ένα βιοκλιματικό πάρκο, χώρο πολιτισμού όπου θα στεγαστεί στεγασμένη/κλειστή λαϊκή της πόλης και θα γίνει μια σειρά από παρεμβάσεις ώστε να υπάρξει ενοποίηση του χώρου αυτού με το κέντρο. Μέχρι τώρα δεν υπήρχε σύνδεση και ήταν ένα σημείο νεκρό. Ο σταθμός θα παραμείνει, όμως. Τα κονδύλια υπάρχουν και αποκτήθηκαν ύστερα από συμμετοχή στο ανοιχτό αρχιτεκτονικό πανελλήνιο διαγωνισμό

–Τώρα είμαστε σε διαδικασία παραχώρησης από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας έκτασης από το στρατόπεδο Μακεδονομάχων. Το στρατόπεδο θα πάρει χαρακτήρα διοικητικού Κέντρου. Παράλληλα σχεδιάζουμε τη δημιουργία του Περιφερειακού που θα δώσει ανάσα στην πόλη.

–Υπάρχει τα τελευταία χρόνια ευτυχώς μια μεγάλη ανάπτυξη των αγροτικών φυτών, με τον Κρόκο βέβαια να υπέρτερει. Πλην αυτού δεν υπάρχει κάτι άλλο σε νέα επιχειρηματική δραστηριότητα γύρω από την πόλη. Την περίοδο αυτή ξεκινήσαμε με την Ακαδημία Αθηνών να κάνουμε το τοπικό ευρετήριο λαϊκών δρώμενων της πόλης, όπου καταγράφουμε όλα τα δρώμενα του παρελθόντος. Στόχος είναι να τα αναδείξουμε ώστε να αποτελέσουν πόλο έλξης. Αυτά είναι «οι Λαζαρίνες» της περιοχής των χωριών του Τσαρτσαμπά, της γραμμής του κρόκου της Λευκοπηγής , που απαντάται σε πολλές περιοχές των Βαλκανίων, «οι Μομόγεροι» που γίνονται το δεκαήμερο των Χριστουγέννων, έθιμο ενταγμένο στη λίστα της UNESCO αλλά ακόμα και δράσεις σύγχρονης καλλιτεχνικής και πολιτιστικής δημιουργίας που είναι το κρυφό χαρτί της πόλης.

–Ξεκινήσαμε σαν ομάδα το 2010 από διαφορετικούς πολιτικούς χώρους και προσπαθήσαμε να λειτουργήσουμε περισσότερο αυτοδιοικητικά και όχι τόσο προτάσσοντας χαρακτηριστικά κεντρικής πολιτικής. Αυτό βοήθησε σημαντικά. Δουλέψαμε σκληρά από το 2010- 2014. Δείξαμε  πιστεύω ένα χαρακτήρα σοβαρό και κάναμε έργο τεκμηριωμένο. Αναπτύξαμε κοινωνική δράση (στήσιμο κοινωνικού ιατρείου, βοήθεια και συνεργασία με εθελοντικές ομάδες της πόλης). Θα ήταν ψέμα να πω ότι ο κόσμος μας ψήφισε μόνο επειδή μας πίστεψε, πιστεύω ήταν και θέμα συγκυριών. Επίσης, οι παλιές πολιτικές σταθερές ανατρέπονται. Παλιά θα ήταν αδιανόητο ένας Δήμαρχος Οικολόγος να εκλεγεί σήμερα όχι.

–Η ΔΕΗ  μοιραία επηρέαζε και επηρεάζει πάρα πολύ την Κοζάνη. Τα πρώτα σημάδια αυτού που ορίζουμε ως μεταλιγνιτική εποχή έχουν ήδη αρχίσει να φαίνονται τα τελευταία χρόνια. Πρέπει να αρχίσει ένας διάλογος και να λυθούν πρωτοβουλίες για την προετοιμασία της περιοχής για την λεγόμενη μεταλιγνιτική περίοδο. Ο λιγνίτης θα μας εγκαταλείψει σιγά σιγά. Αυτό έπρεπε να έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια αλλά οι τοπικοί φορείς είχαν βάλει «το κεφάλι στην άμμο». Μπορεί βέβαια αυτό να έγινε και λόγω αδυναμίας να δουν τις εξελίξεις. Εμείς κάναμε εκδηλώσεις και προκαλέσαμε δημόσιο διάλογο και το έργο μας έχει αρχίσει να αποδίδει καρπούς: Ανοίξαμε κουβέντα και με την κυβέρνηση. Επίσης, έχουμε μπει σε Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την στήριξη ευρωπαϊκών περιφερειών με προβλήματα. Χρειάζονται, βέβαια, πιο έντονες πρωτοβουλίες και σε κρατικό επίπεδο. Ο λιγνίτης εδώ δεν κάηκε για τις ανάγκες της περιοχής αλλά για το συμφέρον της χώρας και οι συνέπειές του θα παραμείνουν στην περιοχή. Παίρνουμε πρωτοβουλίες και για την εξοικονόμηση ενέργειας.

–Αλλιώς κινείσαι όταν έχεις την ευθύνη και αλλιώς όταν δεν έχεις την ευθύνη. Από την άλλη δεν γίνεται να κάνεις πράγματα όταν δεν έχεις μία συγκρουσιακή αντίληψη των πραγμάτων, χωρίς αυτό να σημαίνει να βγαίνεις να φωνάζεις στον καθένα. Παίρνουμε εντός του Δήμου αποφάσεις που δεν είναι ευχάριστες. Έχουμε το θάρρος να πούμε την άποψή μας. Παρότι μας κατηγόρησαν για την άποψή μας για το λιγνίτη δεν αλλάξαμε την άποψή μας.

–Στην παρούσα φάση το πιο δύσκολο εμπόδιο είναι ότι έχεις να διαχειριστείς τον κόσμο. Δεν πρέπει να λες ψέματα και πρέπει να διαχειριστείς τη δυσκολία που αυτός περνάει. Η Κοζάνη έχει ανθρώπους στο περιθώριο και αυτό καλούμαστε να το διαχειριστούμε σε καθημερινή βάση. Επίσης, δύσκολη είναι η διαχείριση του κόσμου που είναι εντός του οργανισμού, τα στελέχη, οι Αντιδήμαρχοι το προσωπικό, των οποίων την εμπιστοσύνη πρέπει να κερδίσεις. Ένα εμπόδιο είναι και ότι διαχειριστήκαμε μία πόλη που λειτουργούσε πολιτικά με άλλους κανόνες. Kαι το Πανεπιστήμιο και το Τ.Ε.Ι περνάνε δυσκολίες. Εμείς προσπαθούμε να αναπτύξουμε δραστηριότητες και κοινές συνέργειες σε μια σειρά πραγμάτων: Aπό την προώθηση της Καινοτόμου Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας, ένα πρόγραμμα για την προώθηση της επιχειρηματικότητας, μέχρι τη συνεργασία με τη Σχολή Καλών Τεχνών Φλώρινας- γιατί η Φλώρινα είναι περιοχή μας- για να γίνουν μεγάλες εικαστικές παρεμβάσεις στην πόλη. Προχωρούμε, παράλληλα, με το Τ.Ε.Ι ένα πρόγραμμα για την ηλεκτροκίνηση στην πόλη.

–Δεν μετανοιώνω που κατέβηκα. To ένιωθα πολύ στην αρχή γιατί δεν ήταν προγραμματισμένο να γίνει ούτε ήταν αυτοσκοπός. Υπάρχουν, όμως, μέρες που νιώθω χαρούμενος γιατί νιώθω ότι κάνουμε πράγματα που μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους. Aυτό που προσπαθήσαμε να κάνουμε είναι να νιώσει πιο έντονα και ο πολίτης του οικισμού που μένει αρκετά χιλιόμετρα μακριά από την Κοζάνη πιο κοντά μας. Επίσης, νιώθω ότι είναι πιο σημαντικό να κάνεις ένα μικρό έργο σε ένα χωριό όπως μία παιδική χαρά παρά ένα μεγάλο έργο στο κέντρο. Κάνουμε λαϊκές συνελεύσεις σε γειτονιές με τους πολίτες και τίθενται θέματα με τους πολίτες. Θα θέλαμε και θάλασσα (γέλια) ωστόσο αυτό είναι ανέφικτο. Ωστόσο, πιστεύω στην Κοζάνη και στους ανθρώπους της και υπάρχουν πράγματα που και οι άλλοι θα ζήλευαν σε εμάς όπως για παράδειγμα το κομμάτι της ανακύκλωσης και της καθαριότητας.

Στην Κοζάνη είδα τους κάδους να έχουν υπογειοποιηθεί στο κέντρο, είδα την απόφαση να εφαρμοστεί η απαγόρευση του καπνίσματος σε κλειστούς δημόσιους χώρους με μια μεγάλη καμπάνια ευαισθητοποίησης των πολιτών, ημερίδα, ενημέρωση, πραγματοποίηση εκδηλώσεων που ξεκινά τώρα, είδα μεγάλα murals να ετοιμάζονται από την Καλών Τεχνών της Φλώρινας σε κεντρικά κτίρια, κόσμο να γεμίζει ασφυκτικά το θέατρο, μια αγορά καλαίσθητη και χωρίς τα παρατράγουδα των μεγάλων πόλεων.  Στην πόλη ολοκληρώθηκε και σύντομα πρόκειται να λειτουργήσει το νέο κτίριο της Βιβλιοθήκης, όπου θα στεγαστεί ο πνευματικός θησαυρός της βιβλιοθήκης, η πόλη αναπτύσσει σημαντική πρωτοβουλία σε ενεργειακά ζητήματα (φωτοβολταϊκά σε κτίρια, εξοικονόμηση ενέργειας, ενσωμάτωση ηλεκτρικών οχημάτων στον στόλο του, ενεργειακές αναβαθμίσεις, δράσεις ευαισθητοποίησης πολιτών), ενίσχυση του ΔΗΠΕΘΕ.

Είδα μια αισιοδοξία, σε μια πόλη που δεν αγαπούσε πολύ τον εαυτό της. Μια πόλη που είχε τον ίδιο δήμαρχο (Πάρις Κουκουλόπουλος) για 19 χρόνια και που ψάχνει πια το νέο της πρόσωπο μακριά από τις παθογένειες του παρελθόντος και φυσικά τον ασφυκτικό εναγκαλισμό με τα εργοστάσια της ΔΕΗ που ήταν η ελπίδα και η τροχοπέδη της. Μακάρι να τα καταφέρει.