Υπάρχει ελπίδα για την παραδείσια Λουτρόπολη

Εικόνες: Κύα Τζήμου

Δεν ήταν η πρώτη φορά που επισκεπτόμουν τα Λουτρά των Ελευθερών. 120 χλχμ από το κέντρο της Θεσσαλονίκης, μια ώρα δρόμος τώρα πια. Τα είχα ξαναεπισκεφθεί στα μέσα της δεκαετίας του 80 και άλλη μια φορά 10 χρόνια αργότερα.

Θυμάμαι ακόμη το παραδοσιακό καφενείο που λειτουργούσε ακόμη και τους παππούδες που έμεναν στους ξενώνες. Εκείνα τα χρόνια, στη δεκαετία του 80, τα Λουτρά δεν σκεφτόταν κανείς να τα πει σπα και οι νέοι ελάχιστα ενδιαφέρονταν για ιαματικά λουτρά. Θυμάμαι ακόμη την απόλυτη ησυχία στη μικρή διαδρομή ανάμεσα στα δένδρα, τον κελαρυστό ήχο των νερών, τις ήσυχες παρέες των ηλικιωμένων και τον ήχο από το τάβλι που αντηχούσε στον καφενέ.

Τίποτα δεν με είχε προετοιμάσει για την απόλυτη εγκατάλειψη που παρουσιάζαν οι εγκαταστάσεις των λουτρών που κάποτε αποτελούσαν το στολίδι της περιοχής. Τοπίο παρακμής εν μέσω οργιαστικής φύσης που αγωνιζόταν να υπερισχύσει.

Η εκπληκτικής ομορφιάς άγρια χλωρίδα στην περιοχή προσπαθούσε να καλύψει τη βρωμιά και τα βουνά των σκουπιδιών αλλά τα κατάφερνε ελάχιστα τουλάχιστον στα κοντινά στο δρόμο σημεία και εντός των εγκαταστάσεων. Η παρουσία των ανθρώπων δεν είναι κάτι που λείπει. Τον ευλογημένο τόπο επισκέπτονται ακόμη άνθρωποι που δυστυχώς -αν κρίνουμε από την κατάσταση- ελάχιστα ενδιαφέρονται για την διατήρηση όσων έχουν απομείνει στο χώρο.

Στα κτίρια τα σκουπίδια έχουν καλύψει το δάπεδο, ενώ το κεντρικό νεότερο κτίριο – ξενοδοχείο κάηκε και η σκεπή του έχει καταρρεύσει. Τα παράθυρα και οι πόρτες είναι ρημαγμένα ενώ τα σπασμένα τζάμια καλύπτουν το έδαφος γύρω από τα κτίρια.

Εντός τους η μυρωδιά είναι τόσο έντονη ώστε σου είναι σχεδόν αδύνατον να εισέλθεις, χωρίς να κρατήσεις την ανάσα σου. Τουαλέτες σπασμένες, πόρτες και εγκαταστάσεις των λουτρών ξεχαρβαλωμένα.

Οι φυσικές εξωτερικές πηγές είναι αυτές που προσελκύουν ακόμη αρκετούς επισκέπτες κυρίως ρομά βουλγαρικής καταγωγής στη διάρκεια του Σαββατοκύριακου, αν και μερικοί τολμούν και στην κεντρική εσωτερική πισίνα. Στη λουτρόπολη όπως γράφει και η πινακίδα λίγο πριν στρίψεις στη διασταύρωση από την παλιά παραλιακή Εγνατία, εισέρχεσαι με δική σου ευθύνη.

Τα τελευταία 6 χρόνια (απ΄το καλοκαίρι του 2011) οπότε και συνταξιοδοτήθηκε ο τελευταίος υπάλληλος που είχε αναλάβει την φύλαξη των εγκαταστάσεων το πλιάτσικο ήταν στην καθημερινή διάταξη. Σήμερα δεν έχει απομείνει τίποτα πέρα από τους τοίχους στα κτίρια.

Το 2015 είχε γίνει συμφωνία με επενδυτή από τη Λάρισα αλλά τελικά εκείνος αποχώρησε. Ευτυχώς ολοκληρώθηκε στα μέσα του καλοκαιριού 2017 ο νέος διαγωνισμός για την εκμίσθωση των Λουτρών Ελευθερών και των εγκαταστάσεων που περιλαμβάνονται στο χώρο, μια που ο Δήμος αδυνατεί να τον συντηρήσει. Υπήρξε ενδιαφέρον από έναν μόνο επενδυτή, έναν επιχειρηματία που που δραστηριοποιείται στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας από την περιοχή της Δράμας και η  αρμόδια Επιτροπή του Διαγωνισμού ενέκρινε την πρότασή του.

Το ελάχιστο ετήσιο μίσθωμα για τα Λουτρά Ελευθερών ήταν οι 60.000 € (δεν έχουν γίνει γνωστές λεπτομέρειες για το ποιο ακριβώς ήταν το μίσθωμα που πρότεινε ο υποψήφιος επενδυτής, μιας και ο διαγωνισμός ήταν με κλειστές προσφορές). Το τελικά επιτευχθέν ετήσιο μίσθωμα θα παραμείνει σταθερό μέχρι να αρχίσει η εμπορική εκμετάλλευση του ακινήτου. Η μίσθωση ξεκινά από την ημερομηνία υπογραφή της σχετικής σύμβασης και λήγει την 23η Φεβρουάριου 2052.

Οι Ιαματικές πηγές Ελευθερών Καβάλας βρίσκονται 42 χλμ από την Καβάλα, στην εθνική οδό προς Θεσσαλονίκη, μέσα σε μια κατάφυτη κοιλάδα που διασχίζεται από τον ποταμό Μαρμαρά κι απέχουν 1,5 χλμ από τη θάλασσα. Οι τέσσερις θερμές πηγές θεραπεύουν τους ρευματισμούς, τις αρθρίτιδες, γυναικολογικά προβλήματα, ενώ παράλληλα χαλαρώνουν το μυϊκό και νευρικό σύστημα.

Η ιστορία

Η περιοχή αναπτύχθηκε σε λουτρόπολη γύρω στο 1908-1910 από τον καπνέμπορο Ζάχο Α. Ζάχου που ανέλαβε από το Οθωμανικό Δημόσιο την εκμετάλλευση τω πηγών. Η λουτρόπολη αυτή επειδή αναπτύχθηκε μακριά από τον οικισμό αναγκάστηκε να καλύψει και χρήσεις οικισμού, γι’ αυτό λειτουργούσε σ’ αυτήν φούρνος, παντοπωλείο, κτλ. Η λουτρόπολη έγινε τόπος έλξης τόσο για θεραπευτικούς όσο και λόγους αναψυχής.

Ο καθηγητής Δ. Χατζόπουλος στον επίλογο των εντυπώσεών του από την διαμονή του στα λουτρά γράφει «παρόμοια λουτρά πλούσια σε φυσικάς καλλονάς δεν έχει η χώρα μας».

Τα Λουτρά Ελευθερών αποτελούν ένα σύνολο αρχιτεκτονικού και φυσικού κάλλους. Περιλαμβάνουν 31 κτίρια, το παλαιότερο των οποίων είναι ένα οθωμανικό λουτρό που χρονολογείται στα τέλη του 18ου αι.

Το σύνολο των κτιρίων είναι κατασκευασμένο με απόλυτο σεβασμό προς τη φυσιογνωμία της περιοχής, τόσο λόγω της αρχιτεκτονικής του, όσο και λόγω της κλίμακάς του.

Στις αρχές του 20ου αι. ένας από τους σημαντικότερους έλληνες αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου, ο Αριστοτέλης Ζάχος, αναλαμβάνει το σχεδιασμό των πηγών. Σε αυτόν αποδίδονται τρία κτίρια: το ξενοδοχείο «Αμφίπολις», το ισόγειο κτίριο του εστιατορίου και το ξενοδοχείο «Παγγαίο». Σ’ αυτά αναγνωρίζονται οι βασικές αρχές του έργου του: ο σεβασμός στο φυσικό τοπίο, η χρήση απλών υλικών και μέσων, η αποφυγή εντυπωσιασμών, αλλά και η επαναπροσέγγιση της αυτόχθονης αρχιτεκτονικής παράδοσης μέσω της σύζευξης του αστικού με το λαϊκό.

Το σύνολο, λοιπόν, των εγκαταστάσεων των Λουτρών Ελευθερών διακρίνεται για την αρχιτεκτονική του και ιστορική του αξία, καθώς διαθέτει κτίρια από όλο τον 20ο αιώνα, δίνοντας μια πολυπλοκότητα τόσο στη δομή όσο και στη μορφολογία του οικισμού.

Τα κτίρια με τον περιβάλλοντα χώρο τους αποτελούν ένα μικρό οικισμό. Η μορφή και τα υλικά εναλλάσσονται, όπως σ’ έναν οικισμό και αποτελούν μικρογραφία της περιοχής, είναι δε σημαντικά για την μελέτη της εξέλιξης των λουτροπόλεων στην Ελλάδα τον 20ο αιώνα.

Τον Μάρτιο του 2012 η Αναπτυξιακή Εταιρεία Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Καβάλας (Α.Ε.Ν.Α.Κ.) Α.Ε. προχώρησε στην προκήρυξη πλειοδοτικού διαγωνισμού εκμετάλλευσης «για την εκμίσθωση και εκμετάλλευση των Ιαματικών Λουτρών Ελευθερών και των επ’ αυτών εγκαταστάσεων» επιτρέποντας την ανακαίνιση, την επέκταση, την επισκευή, την αναπαλαίωση μέσα στο χώρο των λουτρών, χωρίς όμως να δεσμεύει με κάποιους ιδιαίτερους όρους και συγκεκριμένες κατευθύνσεις τις πιθανές επεμβάσεις λαμβάνοντας υπόψη την ιστορία των λουτρών.

Τα λουτρά των Ελευθερών ανήκουν στην πολιτιστική κληρονομιά της χώρας και έχουν χαρακτηριστεί ως ιστορικός τόπος (Πηγή: http://www.architects-kavalas.gr)