Οι «Τάρταροι» του Λιτοχώρου

Του Κωστή Ζαφειράκη (από τις αφηγήσεις της Βάσως Βλαχοπούλου)

Η δημοσιογράφος Βάσω Βλαχοπούλου «πυροβολεί» τον Κωστή Ζαφειράκη με εικόνες, μνήμες και ταξιδιωτικές οδηγίες. Στο τέλος, δίνουν ραντεβού στο Λιτόχωρο, για να πιούνε τσίπουρα παρέα με παλιούς καπεταναίους. Α, και το βράδυ λένε, να πάνε για καντάδες.

Κάθε φορά όμως που κλείνω τα μάτια μου για να βρεθώ στο μέρος που γαληνεύει την ψυχή μου, στο μέρος που μ΄αγκαλιάζει σαν την αγκαλιά (δεν τη ξεπερνάς ποτέ) της μανούλας, στο μέρος που καταφεύγω όταν νιώθω αδύναμη και γυρίζω πίσω άλλος άνθρωπος…ε, το μέρος αυτό είνια το Λιτόχωρο.

Το Λιτόχωρο για μένα είναι αυτός ο μαγικός τόπος που γιατρεύει τις πληγές, που γεμίζει δύναμη κάθε κύταρο της ύπαρξης σου, που σε κάνει να σκέφτεσαι πως η ζωή είναι ωραία…

Στη Νέα Υόρκη υπάρχει Σύλλογος Λιτοχωριτών ενεργός και καλά ριζωμένος, έναν αιώνα μετά την άφιξη των πρώτων εκεί. Ανάμεσα τους και δικοί μου συγγενείς. Ο Δημήτριος Βλάχος. Ο παππούς γύρισε στο Λιτόχωρο στα 40 του για να παντρευτεί Ελληνίδα. Ήταν δεν ήταν 4 ετών, όταν κρατώντας τη μαμά του από το χέρι, ανέβηκαν στο καράβι μαζί με άλλους Λιτοχωρίτες. Έφυγαν για να βρουν μια καλύτερη ζωή και τους συγγενείς τους εκεί.

Η βρύση στην πλατεία Χοροστασούλη δίπλα στο σπίτι, όπου πέρασα τα πιο όμορφα καλοκαίρια της ζωής μου. Στην πλατεία αυτή πηδούσαμε πάνω από φωτιές, στη γιορτή του Σταυρού, τραγούδησαμε με τα παιδιά της γειτονιάς και παίζαμε μέχρι τελικής πτώσης. Στο σπίτι αυτό άκουσα ιστορίες για τον μπαμπά, ο οποίος στα 14 του ανέβηκε στον Όλυμπο ξυπόλυτος, στην διάρκεια του εμφυλίου και ζούσε κρυμμένος στις σπηλιές.

Χορεύοντας στο beach bar Michel στην πλάκα Λιτοχώρου, χαράματα, κατά τις 6. Παραδίπλα, ο μπαμπάς μου να βγάζει μύδια, παρέα με τον κολλητό του. Μετά επιστρέφαμε όλοι μαζί και καταλήγαμε να τρώμε για πρωινό μύδια και αχινούς με τσίπουρα στην αυλή.

Σήμα κατατεθέν του Λιτοχώρου, ο Όλυμπος. Και το φαράγγι του Ενιππέα, και το μοναστήρι του Αγίου Προδρόμου, και ο Βυθός, και οι Μύλοι… όλοι οι τουρίστες ακόμα και τώρα, και οι ορειβάτες, για να ανέβουν στο βουνό περνάνε έξω από την πόρτα του  σπιτιού και μας βγάζουν φωτογραφίες. Είμαι σε πολλές καρτ ποστάλ με νυχτικιά ή με μαγιό.

Το μεγαλύτερο ατού της περιοχής είναι το απίθανο κλίμα της που οφείλεται στον Όλυμπο. Δεν είναι όμως, μόνο το κλίμα, είναι και η ενέργεια που εκπέμπει το βουνό. Δεν είναι τυχαίο που οι θεοί το διάλεξαν για σπίτι τους

Αν βρεθείς στο Λιτόχωρο να ψάξεις κάποιον παλιό Λιτοχωρίτη καπετάνιο-έχει πολλούς. Θα σε κεράσει ιστορίες απ΄τα ταξίδια του και την αίσθηση ότι ο κόσμος είναι όμορφος και επιβάλεται να τον ανακαλύψεις… αλλά το κέντρο του είναι τα μονοπάτια του Ολύμπου.

Η μαγεία του θρυλικού βουνού δεν κρύβεται μόνο στις κορυφές του, αλλά και στους ανθρώπους που ζουν σε αυτό. Eίναι ευθείς έντονοι χαρακτήρες με σπινθηροβόλο πνεύμα και διάθεση για περιπέτεια. Δεν είναι τυχαία και η φήμη που λέει  ότι στα ίδια μέρη γεννήθηκε και ο Aλέξης Zορμπάς.

Προτού φύγεις από το Λιτόχωρο ψάξε να βρεις τον τελευταίο σαμαρά που ζει εκεί. O Nίκος Kαρτσιούκας, κάνει τη δουλειά του σαμαρά από 10 χρονών. Όλα τα υλικά της τέχνης του τα έβρισκε στον Όλυμπο. Για τον ξύλινο σκελετό του σαμαριού χρησιμοποιούσε οξιά και μέλιο- τα έκοβε στις πλαγιές του βουνού, με τον φόβο των δασοφυλάκων. Tα δέρματα που χρησιμοποιούσε ήταν από γίδες Oλύμπου, όχι προβατίσια που ρουφάνε το νερό και μουσκεύουν, ούτε γουρουνίσια που είναι σκληρά κι έχουν τρύπες από τις τρίχες του ζώου (που είναι μεγάλες σαν βελόνια). Φήμες λένε πως ο κυρ- Νίκος μιλάει άπταιστα αρχαία ελληνικά και πως αν τα μιλάς και συ φαρσί θα ανοίξετε κουβέντα ατελείωτη.

Ένας ακόμα σπουδαίος Λιτοχωρίτης είναι ο  Λάκης Γκασδόγκας, τσαγκάρης από το 1950. Tα παπούτσια που έφτιαχνε ήταν εκατό τοις εκατό από γνήσια δέρματα. Ήταν πολλοί οι τσαγκάρηδες στα χωριά του Oλύμπου, επειδή στα βραχώδη εδάφη και κακοτράχαλα μονοπάτια του Oλύμπου φθείρονταν εύκολα τα παπούτσια. Το Λιτόχωρο πήρε το όνομά του, κατά πάσα πιθανότητα, από τη λέξη Λιθόχωρον, που σημαίνει πετρότοπος.

Ένας μύθος που μ’ακολούθησε μέχρι την εφηβεία μου ήταν «Οι Τάρταροι». Πολλές φορές αντί για το όνομα μου, οι ντόποιοι χρησιμοποιούσαν μια λέξη αστεία και συγχρόνως λίγο τρομαχτική. Τους άκουγα να με αποκαλούν «ταρταρούλη» ή κόρη των «Ταρταραίων» κι έκανα χρόνια να μάθω πως αυτό ήταν το παρατσούκλι των παππούδων- είχαν όλοι τους, από τα 20 τους χρόνια, άσπρα μαλλιά και μαύρα χοντρά πυκνά φρύδια, τόσο τρομαχτικά που οι συγχωριανοί τους, τους ονόμασαν Τάρταρους- ναι τους θεούς που ζούσαν κάτω από τη γη και κρατούσαν τα θεμέλια της, τα Τάρταρα.

Στο φαράγγι του Ενιππέα θα πιστέψεις ότι υπάρχουν ξωτικά και νεράιδες, νύμφες και ημίθεοι. Ίσως  μάλιστα ακούσεις ή δεις κάποιο από τα πλάσματα αυτά, όταν κλείσεις το κινητό και αφαιθείς στην ομορφιά της φύσης.

Στο δρόμο προς τους Μύλους να μαζέψεις βατόμουρα. Κι αν αποφασίσεις να ανέβεις το βουνό ετοιμάσου να συναντήσεις την πιο αρωματική ρίγανη του κόσμου αλλά και άλλα  σπάνια βότανα.

Μη φύγεις από το χωριό αν δεν προμηθευτείς το γιαουρτάκι-βάλσαμο αλλά και το πιο αρωματικό φρέσκο βούτυρο που δοκίμασες ποτέ, από το ιστορικό γαλακτοπωλείο του Ντατούλη. Και οποσδήποτε γλυκά από τα ζαχαροπλαστεία του Λεμόνα και του Λιάγκα.

Οι καντάδες: τα καλοκαίρια οι Λιτοχωρίτες πήγαιναν από γειτονιά σε γειτονιά και τραγουδούσαν κάτω από τα παραθύρια ντόπια άσματα. Πολλές φορές έστηναν και χορό που κρατούσε ως το πρωί. Συμβαίνει και σήμερα. Οι κανταδόροι του Λιτοχώρου είναι διάσημοι.

Ξέρω ποιά είναι η Γιώργαινα, η Παύλαινα και η Κώσταινα. Αλλά η πιο αστεία λέξη που άκουσα και δεν ξεχνώ είναι η «τρατσαλιώνα». Η γυναίκα που έβγαινε στη γειτονειά να ψωνίσει φορώντας τις παντόφλες της, που έκαναν τον ήχο τρατσα- τρούτσα..

Στο Λιτόχωρο όλοι πηγαίνουν στις κηδείες των συγχωριανών τους. Είναι νόμος άγραφος. Ακόμη και αν δεν τον γνώριζαν καλά ή καθόλου, δεν έχει σημασία, ήταν συγχωριανός.

Στο Λιτόχωρο ο πλανόδιος πραματευτής περνάει κάθε μισή ώρα, ειδικά την Άνοιξη και το Καλοκαίρι, και πουλάει τα πάντα, από πατάτες μέχρι την τελευταία λέξη της μόδας. Από τα μεγάφωνα του αυτοκινήτου ακούγονται στιχάκια τύπου «είπε ο γιατρός κερασάκια να τρως α-χα»…

Τα μεσημέρια στο Λιτόχωρο ακούς μόνο τα πουλάκια αφού όλοι κοιμούνται ή κάνουν απίστευτη ησυχία. Την Κυριακή οι καμπάνες χτυπάνε τόσο δυνατά που σε αναγκάζουν να σταματήσεις ό,τι κι αν κάνεις, ακόμα κι αν πιστεύεις στον Βούδα ή στον  Αλλάχ.

Φεύγοντας πάρε μαζί σου οξυγόνο. Γέμισε τα πνευμόνια σου όσο μπορείς, και κλείσε σε ένα μπουκαλάκι τη μυρωδιά της γης μετά τη βροχή. Πουθενά στον κόσμο δε μοσχοβολάει έτσι. Το υπογράφω.

Μπείτε και κάντε like εδώ για να ενημερώνεστε για όλα τα γραμμένα αποκλειστικά για το parallaximag.gr άρθρα.