Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά από τη Νορβηγία στη Μάλτα

Λέξεις, εικόνες: Στέργιος Μήτας

Δεν έχει κρύο, τα ρούχα που φοράς είναι λάθος.

Αυτό μαθαίνουν οι Νορβηγοί από μικρά παιδιά. Όταν το πρωτοάκουσα αυτό πριν από πολλά χρόνια είπα μέσα μου, πάνε καλά αυτοί, εδώ έχει κρύο απίστευτο, ότι και να φορέσω θα κρυώνω, τι να βάλω που να μην είναι λάθος. Με τα χρόνια και τις αλπικές πορείες που έκανα, τελικά έμαθα τι να φοράω.

Δεν θα ‘ρθείς λοιπόν στην Νορβηγία τον χειμώνα με ακατάλληλα ρούχα, θα ‘ρθείς προετοιμασμένος για πολύ χιόνι και κρύο. Αν θέλεις να ζήσεις κάτι διαφορετικό και να απολαύσεις το λευκό τοπίο, το χιόνι και το κρύο, η Νορβηγία τα έχει όλα. Μην ανησυχείς, εδώ λειτουργούν όλα ότι καιρό και να κάνει.

Το χιονισμένο τοπίο είναι πανέμορφο.

Το χιόνι σκεπάζει τα πάντα και αλλάζει το περιβάλλον. Μπορεί να βλέπεις μια τεράστια χιονισμένη έκταση και να πιστεύεις ότι είναι έδαφος, είναι όμως μια παγωμένη λίμνη σκεπασμένη με χιόνι και δύσκολα θα το καταλάβεις από μακριά. Αν μένεις κλεισμένος στο σπίτι και δεν βγεις έξω στα βουνά να περπατήσεις στο χιόνι, τότε χάνεις την μαγεία της χιονισμένης φύσης. Θα ντυθείς με στρώσεις ρούχων, ξεκινώντας από τα ισοθερμικά εσώρουχα και τις κάλτσες για το πολύ κρύο. Κάνεις την επιλογή του “κρεμμυδιού” στο ντύσιμο. Δηλαδή βάζεις πιο λεπτά στρώματα από ρούχα, το ένα πάνω στο άλλο, αντί να βάλεις ένα και χοντρό ρούχο. Αυτό βοηθάει να κρατηθεί περισσότερη ζέστη στο σώμα σου, αλλά και να μπορείς να βγάλεις κάποια ρούχα όταν αρχίσεις να ιδρώνεις σε καμιά ανάβαση.

Στο χιόνι στους -10 βαθμούς. Είχε πάρα πολύ κρύο που έφτανε τούς -20 βαθμούς τα βράδια. Δεν είναι και το πιο ευχάριστο. Η χαμηλότερη θερμοκρασία που έζησα ήταν -35 βαθμούς στις Άλπεις. Με τον καλύτερο εξοπλισμό που μπόρεσα να έχω άντεξα με το ζόρι δύο ώρες και ήταν μια οδυνηρή εμπειρία, πάγωσα εντελώς. Εδώ τώρα στην Νορβηγία στο σπίτι, καθώς ντύνομαι, έχω ήδη βάλει τα παπούτσια μου στο ειδικό αερόθερμο που τα ζεσταίνει και ξέρω ότι τα πόδια μου θα το εκτιμήσουν πολύ τις επόμενες ώρες. Τα παπούτσια είναι πολύ σημαντικά για μια ασφαλή εξόρμηση στο χιόνι, θα πρέπει να είναι ζεστά, ψηλά και να μην γλιστράνε. Αν έχει πολύ κρύο και θες να μείνεις λίγο πιο πολύ έξω στο χιόνι ,τότε έχεις την επιλογή να βάλεις και θερμαινόμενους πάτους με μπαταρία. Γάντια και σκούφος επίσης πολύ σημαντικά. Τα πόδια, τα χέρια και το κεφάλι πρέπει να παραμένουν ζεστά. Αν αρχίσεις να μην νοιώθεις τα δάχτυλα των ποδιών και των χεριών σου, τότε ήρθε η ώρα να επιστρέψεις πίσω σε ασφαλές περιβάλλον. Οι ορειβατικές πορείες μεγάλης διάρκειας σε αλπικό περιβάλλον είναι δύσκολες και χρειάζονται μεγάλη εμπειρία και ακριβό εξοπλισμό. Εσύ όμως δεν θα πας σε τέτοιου είδους πορείες.

Θα βγεις να χαρείς το χιονισμένο περιβάλλον. Τα μονοπάτια στο δάσος κοντά στις κατοικημένες περιοχές, περνάει και τα “στρώνει” ειδικό μηχάνημα, έτσι μπορείς να περπατήσεις άνετα πάνω στο χιόνι χωρίς να βουλιάζεις. Αν θες να βυθιστείς και λίγο στο φρέσκο χιόνι, θα πας στο απάτητο, αλλά εδώ θέλει προσοχή γιατί δεν φαίνονται οι λακκούβες και μπορεί να βουλιάξεις μέσα στο χιόνι και δύσκολα θα βγεις. Τα μονοπάτια στα βουνά έχουν εξαιρετική σήμανση από την Νορβηγική ένωση πεζοπορίας και είναι πολύ δύσκολο να χαθείς. Ξύλινες επιγραφές σε κάθε διασταύρωση σε πληροφορούν για τις διαδρομές, την απόσταση και τον μέσο όρο χρονικής διάρκειας που θα χρειαστείς για να πας. Όλα αυτά σου δίνουν μια αίσθηση ασφάλειας και δεν σε αποτρέπουν από εξορμήσεις στα χιονισμένα βουνά.

Περπατώντας στην πανέμορφη χιονισμένη φύση.

Περπατώντας στα βουνά με τα δέντρα δίπλα σου γεμάτα χιόνι, βιώνεις την μαγεία του χειμώνα και της μοναδικής ικανότητας του νερού να εμφανίζεται σε τόσες διαφορετικές μορφές. Αν είσαι τυχερός και έχει ήλιο τότε όλα αλλάζουν και γίνονται μαγικά. Το χιόνι ανακλά πολύ τον ήλιο και αμέσως θα ζεσταθείς και θα αρχίσεις να βγάζεις ρούχα. Πολλές φορές μένω για λίγο γυμνός από την μέση και πάνω και χαίρομαι την μοναδική εμπειρία να ξαπλώνω πάνω στο χιόνι. Έχω πάντα μαζί μου ένα ζεστό ρόφημα, που το απολαμβάνω πίνοντας το γουλιά γουλιά. Μπορεί να είναι τσάι η καφές. Έχω φτιάξει επίσης μικρές τρούφες ενέργειας, με χουρμάδες, κακάο, κάσιους, κινόα, πετιμέζι και λίγο λικέρ. Είναι απόλαυση να τις αφήνεις να λιώνουν στο στόμα σου καθώς περπατάς μέσα στο χιόνι. Εδώ στα δάση δεν θα βρεις καντίνες, ούτε εστιατόρια. Θα συναντήσεις όμως μικρές ξύλινες καλύβες, τα Νορβηγικά “Hytte”, που τις περισσότερες τις διαχειρίζεται η Νορβηγική ένωση πεζοπορίας DNT και μπορείς να τις νοικιάσεις. Η εμπειρία να μείνεις για λίγα βράδια σε μια τέτοια ξύλινη καλύβα μέσα στο χιονισμένο δάσος, πίστεψε με θα σου μείνει αξέχαστη.

Ξημερώνει αργά και βραδιάζει πολύ νωρίς.

Εδώ δεν έχεις και πολλές ώρες με φως, γιατί η μέρα είναι εξαιρετικά σύντομη και βραδιάζει πολύ νωρίς. Είχαμε περίπου τέσσερεις με πέντε ώρες την ημέρα για να βγούμε στα βουνά. Το φως δεν έχει ένταση και ο ήλιος όταν υπήρχε ήταν χαμηλά στον ορίζοντα. Πρέπει να είσαι έτοιμος και να εκμεταλλευτείς αυτές τις λίγες ώρες για να είσαι έξω. Ξυπνάς πριν ξημερώσει, παίρνεις τον χρόνο σου για ένα δυνατό πρωινό και μόλις δεις φως βγαίνεις έξω.

Έχεις ένα ατελείωτο βράδυ μπροστά σου.

Με το που αρχίσει να βραδιάζει και πέφτει το φως και η θερμοκρασία γυρίζεις στο ζεστό σπίτι. Ήρθε η ώρα τον απογευματινό σου καφέ με Νορβηγικά γλυκά, φτιάχνουν ωραία γλυκά δίχως πολύ ζάχαρη. Μετά αρχίζεις να ετοιμάζεις το δείπνο σου με τοπικά προϊόντα. Βρίσκουμε πολύ νόστιμα λαχανικά από τα θερμοκήπια τους. Λάχανα, καρότα, παντζάρια, γογγύλια, πατάτες κ.α. Τα βιολογικά προϊόντα στα σούπερ μάρκετ είναι πιο φθηνά από την Ελλάδα .Μάλλον γελάς τώρα. Είσαι επίσης στην χώρα του σολομού, αν τρως σολομό εδώ μπορείς να τον έχεις κάθε μέρα. Θα πάρεις όμως μόνο τον βιολογικό γιατί με τον συμβατικό έχουν πολλά προβλήματα και δίνουν φάρμακα στα ψάρια. Και οι δύο είναι από ιχθυοκαλλιέργειες.

“Vinmonopolet” λέγεται το κρατικό μονοπώλιο αλκοόλ της Νορβηγίας. Το αλκοόλ εδώ είναι ελεγχόμενο από το κράτος και πωλείται μόνο στα δικά του καταστήματα που είναι ανοιχτά συγκεκριμένες ώρες. Φυσικά δείπνο με χιόνι έξω χωρίς κρασί δεν γίνεται, οπότε έχεις πάει στο ειδικό κατάστημα νωρίς και έχεις διαλέξει το κρασί που σου αρέσει. Θα βρεις πολύ καλά κρασιά σε μεγάλη ποικιλία. Με το κρασί σου θα χρειαστείς και κανένα τυράκι και οι Νορβηγοί τα πάνε πολύ καλά με τα τυριά. Έχουν πολλές μικρές καλές οικογενειακές φάρμες και πήραν τρείς φορές το παγκόσμιο βραβείο. Το τελευταίο το πήραν πέρσι με το περίφημο μπλε τυρί “Nidelven Bla”. Το δοκιμάσαμε και μας ενθουσίασε. Αυτές οι πολλές ώρες δίχως φώς μπορεί να σου φέρουν και μία μικρή μελαγχολική διάθεση αλλά δεν θα κρατήσει πολύ. Τα βράδια είναι όμορφα μέσα στα ζεστά σπίτια και ξέρεις ότι αύριο θα βγεις να περπατήσεις στο χιόνι που για κάποιους άλλους είναι όνειρο που δεν θα έχουν.

Τα σπίτια είναι ξύλινα και ζεστά.

Η ενέργεια στην Νορβηγία είναι από υδροηλεκτρικούς σταθμούς και είναι άφθονη και φθηνή. Η επιβίωση εδώ χωρίς φθηνή ενέργεια στα σπίτια θα ήταν πολύ δύσκολη. Το κράτος κρατάει χαμηλά τις τιμές για το ρεύμα που είναι τρείς φορές πιο φθηνό από την Ελλάδα. Μολονότι είναι μία πλούσια χώρα με μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου δεν χρησιμοποιεί το πετρέλαιο που βγάζει αλλά το εξάγει. Από το παράθυρο του ζεστού σπιτιού σου βλέπεις το χιόνι να πέφτει όλο το βράδυ και να σκεπάζει τα πάντα. Πολλές φορές η ποσότητα είναι πολύ μεγάλη και μπορεί να φτάσει το ένα μέτρο σε ένα βράδυ. Θα έχεις λίγη δουλειά το πρωί να ξεθάψεις το αυτοκίνητο και να καθαρίσεις την είσοδο του σπιτιού σου. Όλα τα άλλα όμως τα έχει αναλάβει ο Δήμος της περιοχής.

Από τα ξημερώματα ένας στόλος από τα πιο σύγχρονα μηχανήματα θα καθαρίζει τους δρόμους και τα πεζοδρόμια από το χιόνι, για να τα βρεις καθαρά το πρωί που θα πας στην δουλειά σου. Και όταν λέω ότι καθαρίζει το εννοώ. Πάνε παντού, σε κάθε μικρό δρόμο και πεζοδρόμιο. Έτσι παραμένουν όλα ανοιχτά. Τώρα το πρόβλημα γίνεται δύσκολο όταν δημιουργηθεί πάγος στους δρόμους και τα πεζοδρόμια. Σε κάποια κεντρικά σημεία έχει θερμαινόμενα πεζοδρόμια. Έχεις ήδη βάλει χειμερινά λάστιχα με καρφιά στο αυτοκίνητο και τώρα φοράς την ειδική βάση με καρφιά στα παπούτσια σου. Μόνο έτσι θα νοιώθεις άνετα να περπατήσεις στα σημεία που έχει πάγο χωρίς να γλιστρήσεις και να πέσεις.

Μάλτα

Μάλτα – “Το νησί των Ιπποτών”

Αν το κρύο και το χιόνι σε ‘πάγωσαν ‘ κατεβαίνεις πιο Νότια στο μικρό και όμορφο νησί της Μάλτας. Και εδώ θα συναντήσεις εορταστική ατμόσφαιρα αλλά με σημαντική διαφορά στην θερμοκρασία. Φεύγεις από το -10 και έρχεσαι στους +15, ε δεν είναι και λίγο 25 βαθμοί διαφορά. Η Μάλτα έχει μια μακρόχρονη ιστορία και κατοικήθηκε για πρώτη φορά περίπου το 5200 π.χ. Και ποιοι δεν πέρασαν από την Μάλτα. Λένε ότι έφτασαν μέχρι εδώ και οι Vikings. Φοίνικες, Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Έλληνες, Άραβες, Νορμανδοί, Σικελοί, Γάλλοι και τελευταίοι οι Εγγλέζοι. Το 1530 είχαν έρθει οι Ιππότες του Αγίου Ιωάννη. Από αυτούς έμεινε και το σημερινό προσωνύμιο της Μάλτας “Το νησί των Ιπποτών”. Μόλις το 1974 η Μάλτα ανεξαρτητοποιήθηκε από την Αγγλία και ανακηρύχτηκε σε Δημοκρατία. Όπως μου έλεγαν Μαλτέζοι γελώντας, η γλώσσα τους έχει λίγο από όλες τις γλώσσες των κατακτητών της.

Βαλέτα.

Είναι η πρωτεύουσα της Μάλτας. Χτίστηκε το 1565 από τούς Ιππότες του Αγίου Ιωάννη και είναι Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco. Θυμίζει ένα υπαίθριο μουσείο. Το ιστορικό κέντρο της Βαλέτα είναι μικρό και μπορείς πολύ εύκολα να το περπατήσεις. Στην πόλη μπαίνεις από την γέφυρα της παλιάς οχυρωματικής Πύλης και μπροστά σου ανοίγεται ένας κεντρικός μεγάλος πεζόδρομος. Θα συναντήσεις την φημισμένη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη που είναι τουριστικός προορισμός. Θα σου προτείνω όμως να πας να δεις την εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, του φτωχούλη του θεού. Είναι ο προστάτης της οικολογίας της Καθολικής εκκλησίας. Πολύ κοντά είναι η Κρατική βιβλιοθήκη που αξίζει επίσης να την επισκεφτείς. Έχει μια εξαιρετική συλλογή σπάνιων παλαιών βιβλίων και αρχείων.

Το ιστορικό κέντρο.

Η μπαρόκ αρχιτεκτονική στα κτίρια του ιστορικού κέντρου της Βαλέττα είναι υπέροχη. Περπατώντας στο ιστορικό κέντρο τις μέρες των Χριστουγέννων θα θαυμάσεις τα μπαρόκ κτίρια και θα δεις πολύ καλαίσθητους στολισμούς .Θα συναντήσεις επίσης κάποια καταστήματα και καφέ μιας άλλης εποχής. Ένα από τα πιο παλιά καφέ και εστιατόριο είναι “Η Λέσχη της Φιλαρμονικής της Βαλέττα”. Ένας όμορφος vintage χώρος που λειτουργεί ακόμη με την παλιά του διακόσμηση και με έναν εκπληκτικό διαχρονικό κύριο στην είσοδο του.

Spazju Kreattiv.

Στο κέντρο της Βαλέτα θα βρεις ένα φρούριο του 16ου αιώνα που μετατράπηκε σε ένα Κέντρο Πολιτισμού και Δημιουργικότητας. Η αναπαλαίωση και μεταμόρφωση του ιστορικού κάστρου σε εκθεσιακό χώρο είναι εξαιρετική. Μπαίνοντας ανεβαίνεις την εντυπωσιακή εσωτερική πέτρινη σκάλα του κάστρου που σε οδηγεί στις αιθουσες του. Η εσωτερική αρχιτεκτονική με τις μεγάλες αιθουσες και τους ογκώδης τοίχους έμεινε ανέπαφη. Το κέντρο έχει εκθεσιακούς χώρους για εικαστικά, για συναυλίες, για θέατρο, αλλά και προβολές ταινιών. Παρουσιάζει έργα τέχνης μέσω ανοιχτής πρόσκλησης προς τους καλλιτέχνες που θέλουν να συμμετέχουν.

Λεωφορεία της Μάλτας.

Η Μάλτα έχει εξαιρετικές δημόσιε ς συγκοινωνίες με λεωφορεία που πάνε παντού και είναι αξιόπιστα. Τα οδηγούν ευγενέστατοι οδηγοί, πρόθυμοι να σε εξυπηρετήσουν. Οδηγούν στα αριστερά με το Εγγλέζικο σύστημα. Οι δρόμοι στην επαρχία και τα χωριά είναι πάρα πολύ στενοί με πέτρινο τοίχος δίπλα τους και την οδήγηση των λεωφορείων την βρήκαμε απίστευτα δύσκολη. Τα καταφέρνουν πολύ καλά όμως οι οδηγοί των λεωφορείων και είναι πάντα χαμογελαστοί. Γυρίσαμε όλη την Μάλτα με τα λεωφορεία και ήταν πολύ όμορφα.

Gozo.

Είναι το δεύτερο μεγαλύτερο νησί της Μάλτας . Λένε ότι ήταν το νησί της Καλυψώς από την Οδύσσεια του Ομήρου. Θα πάρεις ένα καραβάκι για να ρθείς στο νησί και μόλις βγεις, το λεωφορείο θα σε φέρει στο κέντρο της μικρής πόλης Βικτώρια. Είναι όμορφη και μπορείς να την περπατήσεις όλη πολύ εύκολα και θα ανεβείς στην ακρόπολη και στο κάστρο της. Μας είπαν ότι υπάρχει ακόμη μία πόλη θαμμένη κάτω από αυτήν. Στην Βικτώρια θα βρεις στην κεντρική πλατεία όμορφα και ήσυχα καφέ να ξεκουραστείς για λίγο για να συνεχίσεις πιο ‘ φρέσκος’ την εξερεύνηση της πόλης.

Οι γκρεμοί “Ta Cenc”.

Αξίζει να πας στους γκρεμούς στην νότια ακτή του νησιού. Μπορείς και να την περπατήσεις την διαδρομή, είναι περίπου μια ώρα, αλλιώς παίρνεις το λεωφορείο. Είναι άκρως εντυπωσιακό σκηνικό αυτό το γεωλογικό φαινόμενο κάθετης πτώσης της ξηράς στην θάλασσα. Οι απόκρημνες ακτές φτάνουν σε ύψος τα 140 μέτρα πάνω από την θάλασσα. Εδώ φωλιάζουν πολλά σπάνια πουλιά. Θα καθίσεις ήσυχα στα βράχια, όχι πολύ κοντά στον γκρεμό και το περιβάλλον θα σε μαγεύσει αμέσως με την δύναμη του. Αν έχεις φέρει και ένα ντόπιο κρασί Girgentina, σου εγγυώμαι ότι θα είναι μια μεγάλη απόλαυση να το πιείς εδώ ψηλά, αγναντεύοντας τους γκρεμούς και την θάλασσα.

Τα κρασιά της Μάλτας.

Η αγάπη μου για το κρασί μάλλον φαίνεται, γιατί κάνω αναφορές σχεδόν σε κάθε άρθρο μου. Έτσι δεν θα μπορούσε να λείπει μια αναφορά για τα κρασιά της Μάλτας, με την οινική ιστορία των 2000 ετών, από την εποχή των Φοινίκων κατακτητών. Η Μάλτα έχει κρασιά δικής της Ονομασίας Προέλευσης. Έχει επίσης δύο γηγενείς ποικιλίες σταφυλιών, την Girgentina που δίνει λευκά κρασιά και την Gellewza που δίνει ροζέ και κόκκινα κρασιά. Επισκεφτήκαμε με την Αρετή κάποια οινοποιεία στην Μάλτα, θα σας πω για το πιο ιδιαίτερο που έχω συναντήσει ποτέ και είναι απίστευτα ενδιαφέρον.

Ο Mark Cassar, ο άνθρωπος που φτιάχνει τα κρασιά ‘MarCasar’ είναι ο πιο ψαγμένος οινοποιός που έχω γνωρίσει. Ο Mark από μόνος του είναι ένα ντοκιμαντέρ. Τον συνάντησα για να συζητήσουμε την παρουσία του σε ένα ντοκιμαντέρ με θέμα τα πολύ ιδιαίτερα μικρά οινοποιεία της Μεσογείου. Είναι βαθιά φιλοσοφημένος και σε παρασέρνει με τις απόψεις του. Είχαμε πολύωρες συζητήσεις μαζί του απολαμβάνοντας τα κρασιά του. Μια κατάθλιψη που έπαθε, τον άλλαξε επάγγελμα και από καταξιωμένος χρηματιστής στην Ελβετία, έγινε οινοποιός στην Μάλτα. Αγόρασε τα δικά του μικρά κτήματα, στο πιο ψηλό σημείο της Μάλτας στα 280 μέτρα. Καλλιεργεί τα σταφύλια του με ολιστική βιοδυναμική καλλιέργεια χωρίς φυτοφάρμακα και οποιαδήποτε άλλη χημική ουσία. Κάναμε πολλές βόλτες με τον Mark στα αμπέλια του μιλώντας για την υπέροχη συμβίωση όλων των μικροοργανισμών και των αυτόχθονων φαρμακευτικών φυτών, μαζί με τα αμπέλια. Εδώ τα έντομα παραμένουν έντομα και δεν αντιμετωπίζονται σαν παράσιτα.

QVEVRI.

Έτσι λέγεται η μέθοδος οινοποίησης που κάνει ο Mark σε πήλινα πιθάρια μέσα στην γη. Τα πιθάρια αυτά φτιάχτηκαν στην Γεωργία με πηλό πλούσιο σε χρυσό, ασήμι, μαγνήσιο και άλλα μέταλλα. Αυτά τα μεταλλικά ιχνοστοιχεία, δίνουν στο πιθάρι μια μαγνητική ενδυνάμωση, που κάνει το κρασί που είναι μέσα, να περιστρέφεται αργά από μόνο του μέσα στο πιθάρι. Έτσι το κρασί αποκτά έναν ιδιαίτερο μαγνητισμό και πνευματική αγωγιμότητα. Ο Mark εμφιαλώνει κατευθείαν από τα πιθάρια και παλαιώνει μόνο στα μπουκάλια κλεισμένα με φελλό και βουλοκέρι.

“Sacrum”. Στα κρασιά με την ετικέτα ‘Sacrum’ o Mark προσθέτει εκχύλιση κανναβινοειδών σε επιτρεπόμενα ποσοστά. Αυτά είναι από τα πιο ιδιαίτερα παγκόσμια κρασιά που μπορείς να δοκιμάσεις. Στην ετικέτα τους θα διαβάσεις ότι είναι κρασί με Φυσική Μεταμόρφωση και Πνευματική Υπέρβαση.

*Ο Στέργιος Μήτας είναι σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ. Η Αρετή Τουσέρ είναι συνθέτης και μουσικός.