Γιατί το Ρότερνταμ είναι μια βιώσιμη πόλη…

Άτακτες σκέψεις με αφορμή την εκδήλωση «Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα νεολαίας: Από το Rotterdam του 2009 στη Θεσσαλονίκη του 2011»

Οι Ολλανδοί συνηθίζουν να λένε «Τα χρήματα βγαίνουν στο Ρότερνταμ, μοιράζονται στη Χάγη και σπαταλιούνται στο Άμστερνταμ». Είχα ακούσει ότι το Ρότερνταμ είναι μια πόλη βιομηχανική, με μουντό ουρανό και γκρίζους ανθρώπους που μισούν το κοντινό πολυπολιτισμικό και «ελεύθερο» Άμστερνταμ. Χρειάστηκε να επισκεφθώ το Ρότερνταμ τον περασμένο Οκτώβριο για να αποκτήσω προσωπική άποψη. Δε ξεχνώ ότι η αίσθηση του να μένεις σε μία πόλη τρεις –τέσσερις μέρες έχοντας χρόνο για να βολτάρεις και κυρίως χρήμα για να ξοδέψεις, είναι τελείως διαφορετική από το να ζεις την καθημερινότητα. Αυτό όμως που γρήγορα καταλαβαίνεις είναι πως πρόκειται για μια βιώσιμη, ζωντανή, φιλική στους νέους πόλη.

Το Μάιο του 1940 βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς και το ιστορικό κέντρο καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά. Από τη δεκαετία του ’50 μέχρι τα μέσα των ’70s η πόλη ξαναχτίστηκε. Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια μέχρι τη δεκαετία του ’80, όταν οι τοπικές αρχές άρχισαν να διαμορφώνουν μία κοινή αρχιτεκτονική πολιτική, πιο τολμηρή και σύγχρονη.

Το πρώτο που σε συμβουλεύουν να κάνεις είναι να περπατήσεις προς τo διάσημο «κύκνο» ή αλλιώς τη γέφυρα Εράσμους. Το σύμβολο του σύγχρονου Ρότερνταμ φτιάχτηκε το 1996 από τον Ben Van Berkel και όχι τον Calatrava, όπως υποθέτουν οι βιαστικοί. Βλέπεις το λιμάνι και στον ορίζοντα η θέα των γερανών είναι εντυπωσιακή. Η θέα γίνεται ακόμα πιο εντυπωσιακή τη νύχτα με τα αναμμένα φώτα και τους ουρανοξύστες. Αν θέλεις να μάθεις περισσότερα για το λιμάνι χρειάζεσαι τη φωτογραφική σου μηχανή, 75 λεπτά ελεύθερου χρόνου, 9,75 ευρώ και ένα εισιτήριο για το Spido.

Το λιμάνι του Ρότερνταμ είναι το μεγαλύτερο της Ευρώπης, αποκαλείται Europoort (Πύλη προς την Ευρώπη) και μέχρι το 2004 ήταν το μεγαλύτερο στον κόσμο. Πλέον, ακολουθεί τη Σαγκάη και τη Σιγκαπούρη στα πέντε μεγαλύτερα του κόσμου. Μια πόλη με περισσότερα από 400 χρόνια ναυτιλιακής εμπειρίας, φιλοξενεί πάνω από 170 εθνικότητες. Τα τελευταία χρόνια έχουν καταφέρει να την μετατρέψουν σε τουριστικό προορισμό. Είναι η πόλη με τις περισσότερες πολιτιστικές και αθλητικές διοργανώσεις της Ολλανδίας.

Το Ρότερνταμ έχει τη φήμη πλατφόρμας για αρχιτεκτονικές συζητήσεις και εκπαίδευση. Διαθέτει το υψηλότερο κτίριο στην Ολλανδία το Delftse Poort, με ύψος 151 μέτρα. Ακόμα και αν θεωρείτε πολύ τουριστική μια βόλτα στο γραφικό, παλιό λιμάνι, στα καφέ του οποίου καταλήγουν οι φοιτητές στις πρωινές κοπάνες, μη φύγετε χωρίς να ρίξετε μια ματιά στα Kijk-Kubus. Τα διάσημα «σπίτια -κύβοι» στεγάζουν πλέον και ένα χόστελ και ένα καζίνο, ενώ ένα από αυτά έχει μετατραπεί σε μουσείο. Το εξαιρετικό NAi, το Ολλανδικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής, φιλοξενεί σε ένα πολύ ιδιαίτερο κτίριο ενδιαφέρουσες διεθνείς εκθέσεις και συνέδρια.

Όλο το κέντρο διαθέτει εύκολη σήμανση για να βρεις τι ζητάς είτε ως πεζός, είτε νοικιάζοντας ποδήλατο. Ένα πολύ καλά οργανωμένο Γραφείο Τουριστικών Πληροφοριών περιμένει τους επισκέπτες με δέκα διαφορετικούς χάρτες με διαδρομές ανάλογα με το τι σε ενδιαφέρει: τέχνες και πολιτισμός, αγορές, θάλασσα και ναυτιλία, ένα τουριστικό best off κτλ. Σε όλη την πόλη γλυπτά διηγούνται μια ιστορία. Μια βόλτα στο Πάρκο των Μουσείων περιλαμβάνει οπωσδήποτε μια επίσκεψη στο Κunsthal Rotterdam και στο διάσημο Museum Boijmans Van Beuningen, αν και υπάρχουν δεκάδες άλλα Μουσεία.

Οι νέοι συναντιούνται στο κέντρο σε μικρά καφέ και ανεπιτήδευτα bars, ψωνίζουν street wear που θα έβρισκες στο Λονδίνο ή στο Βερολίνο, μελετούν στη φουτουριστική Δημοτική Βιβλιοθήκη με τους εξωτερικούς κίτρινους σωλήνες του κτιρίου, να φανερώνουν τις επιρροές από το Παρισινό Centre Pompidou. Graffiti στολίζουν τις όψεις κτιρίων. Οι «σκεϊτάδες» εκτονώνονται στο καλοστημένο Skatepark και προπονούνται για τη Skateboard night στις 17 Δεκεμβρίου. Θέατρα, συναυλιακοί χώροι, clubs, σε μια πόλη με τη δική της Φιλαρμονική, ένα Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογραφικών Ταινιών τον Ιανουάριο, Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης τον Ιούνιο και άπειρα καλοκαιρινά Φεστιβάλ για κάθε είδος μουσικής .

Ένα σχετικά «μικρό», αλλά λειτουργικό μετρό καλύπτει τις ανάγκες των κατοίκων, εκτός από την αστική συγκοινωνία με λεωφορεία και τραμ. Δεν έχουν ούτε υποθαλάσσια (!), ούτε τίποτα. Οι κάτοικοι σπάνια κατεβαίνουν στο κέντρο με το αυτοκίνητο τους, αλλά τα πάρκινγκ είναι πολλά.

Θα μου πείτε παρεκτρέπεσαι. Το κυκλοφοριακό και το πάρκινγκ δεν είναι ακριβώς… η πρώτη προτεραιότητα σε μια Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα νεολαίας. Έχει να κάνει όμως με την ποιότητα ζωής των κατοίκων, με τη βελτίωση της καθημερινότητας όλων και τελικά με την πολιτισμένη εικόνα μιας σύγχρονης μεγαλούπολης.

Αυτό που λατρεύω στις Ευρωπαϊκές πόλεις είναι το υπέροχο αυτοκόλλητο στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς «απαγορεύεται η χρήση του κινητού τηλεφώνου». Ένα μικρό αυτοκόλλητο που όλοι σέβονται και ξαφνικά απολαμβάνεις την ησυχία, χωρίς να μάθεις τα πάντα για την οικογένεια ή την ερωτική ζωή του διπλανού σου. Βέβαια, αυτοί που συνήθως υπογράφουν τις μελέτες δε χρησιμοποιούν λεωφορείο!

Κάποια χρόνια πριν ορισμένοι οραματίζονταν τη Θεσσαλονίκη σαν άλλη Βαρκελώνη. Έντεκα χρόνια πριν βρέθηκα εκεί για το Sonar Festival και τον περασμένο Μάιο για το Primavera. Η πιθανότητα να διοργανώσουμε στη Θεσσαλονίκη παρόμοια διεθνή Φεστιβάλ, έστω μικρότερου βεληνεκούς κρίνεται εν μέσω κρίσης «όνειρο καλοκαιρινής νύχτας», παρά το γεγονός ότι κάτι καλό μαγειρεύεται, όπως μαθαίνω. Πάντως, δεν καταφέρνω ακόμα να βρω κανένα κοινό μεταξύ των δύο πόλεων του Ευρωπαϊκού Νότου! Εκτός ίσως από τη θάλασσα και… τους αγανακτισμένους στην Placa de Catalunya, που κι αυτοί έμοιαζαν δυστυχώς καλύτερα οργανωμένοι από τους δικούς μας, έχοντας περισσότερα κοινά με τους χιλιάδες της Πλατείας Συντάγματος.

Αν με κάνατε για μια μέρα τοπικό άρχοντα, αρμόδιο ή κάτι παρόμοιο (που δε σας το συνιστώ) θα έκανα το πολύ απλό: θα αφαιρούσα αντί να πρόσθετα. Θα έπαιρνα ένα μπλοκ και θα βόλταρα στους δρόμους. Θα σημείωνα τι με ενοχλεί και πώς θα μπορούσε να αλλάξει χωρίς πολλά χρήματα, αφού «λεφτά δεν υπάρχουν». Θα μείωνα αυτό που λένε οι αρχιτέκτονες «οπτικό θόρυβο». Θα κρατούσα μόνο τα χρήσιμα και θα επικεντρωνόμουν στις άμεσες ανάγκες (σκουπίδια, ανακύκλωση, διπλοπαρκαρισμένα αυτοκίνητα, κατατοπιστικές πινακίδες και σημάνσεις που αναδεικνύουν διάφορα αξιοθέατα κ.α.).

Και μετά θα έβρισκα τρόπους να εντάξω τους νέους στη ζωή της πόλης. Φεστιβάλ, δωρεάν πολιτιστικές δράσεις σε καθημερινή βάση, κίνητρα σε ομάδες εθελοντών και μη κερδοσκοπικές οργανώσεις. Θα φρόντιζα π.χ. στη νέα ανάπλαση της παραλίας να εξασφαλίσω περισσότερα πράσινο και πάρκα για να αράζουν οι πιτσιρικάδες, για να απολαμβάνουν το… μακρύ ελληνικό καλοκαίρι που δεν κοστίζει τίποτα και σε κανέναν. Και θα έλεγα ένα μεγάλο, ηχηρό αντίο στη Φραπεδούπολη που στήθηκε τα τελευταία χρόνια στο κέντρο, με τα καφέ-πλαστικά θερμοκήπια να καταλαμβάνουν πολύτιμο χώρο στα πεζοδρόμια. Αυτά που συζητάμε όλοι μεταξύ μας δηλαδή. Και αυτά που ευχόμαστε για την πόλη.

* Φωτογραφίες: Εύα Κουσιοπούλου