Ημερολόγια ταξιδιού: Οι Κόκκινοι Χμερ στην Καμπότζη

Εικόνα: Φοίβος

Ο ουρανός σκοτείνιασε απότομα και οι πρώτες χοντρές ψιχάλες έκαναν την εμφάνιση τους στους δρόμους της Phnom Penh σχεδόν ταυτόχρονα με τα πολύχρωμα αδιάβροχα που κάθε φορά εμφανίζονται από το πουθενά, λες και η πόλη δεν αντέχει λεπτό το γκρίζο που της προσδίδουν τα σύννεφα. Σε τρία-τέσσερα λεπτά θα ξεκινούσε καταιγίδα. Ένας από τους οδηγούς των Tuk-Tuk που περιμένουν πάντα σε κάποια γωνία έτοιμοι να σε μεταφέρουν κάπου, μας έκανε νόημα. Αφού τα βρήκαμε στην τιμή, κάτσαμε πίσω, στο μικρό αμαξίδιο, και εκείνος ανέβηκε στη μηχανή να ξεκινήσουμε. Λίγα λεπτά μετά καθώς περνούσαμε δίπλα από μια ψηλή περίφραξη με σκουριασμένα συρματοπλέγματα άρχισε να κόβει ταχύτητα. Σταμάτησε μπρος σε μια μεγάλη σιδερένια πόρτα. Τον ρωτήσαμε αν μας έφερε σωστά, στο σχολείο S-21, όπως του είχαμε ζητήσει. Εκείνος έγνεψε καταφατικά και μας έδειξε τα τέσσερα μακρόστενα κτίρια σε αρχιτεκτονική μοντέρνου και διάταξη Π γύρω από μια κεντρική αυλή.

  Η βροχή είχε δυναμώσει για τα καλά. Πήραμε τις τσάντες αγκαλιά και τρέξαμε τα 50 μέτρα που μας χώριζαν απ’ το πρώτο κτίριο. Άνοιξα την πόρτα και μπήκα. Τίναξα το νερό από πάνω μου και άρχισα να παρατηρώ. Μια σχολική αίθουσα. Παράθυρα με τα παντζούρια κλειστά στις δυο πλευρές και στο βάθος ένας πίνακας κενός. Η αίθουσα αυτή δεν είχε θρανία. Αντ’ αυτών είχε ένα σιδερένιο κρεβάτι στο κέντρο και περιμετρικά στους τοίχος, κοντά στο πάτωμα, αριθμούς σε αύξουσα σειρά. Κεντρικά ήταν κρεμασμένη και μια ξεθωριασμένη ασπρόμαυρη φωτογραφία, παραμορφωμένη από την υγρασία. Ήταν η πρώτη φωτογραφία της αίθουσας όταν την είχε ανακαλύψει ο απελευθερωτικός στρατός. Πλησίασα. Δίπλα στο κρεβάτι ξεχώριζε, δεμένο χειροπόδαρα με αλυσίδες, ένα σκελετωμένο ανθρώπινο κουφάρι με μια τομή από το στήθος μέχρι την κοιλιά.

  Στις αίθουσες που ακολούθησαν έβλεπες ένα σχολείο να έχει μετατραπεί σε ένα τέλεια οργανωμένο σύστημα φυλακών στο κέντρο της πόλης. Τούβλινα κελιά 0,8 x 2, εξεζητημένοι θάλαμοι βασανιστηρίων, μαζικά κελιά και αίθουσες ανακρίσεων. Στο τελευταίο κτίριο υπήρχαν σειρές από μερικές χιλιάδες ανέκφραστων προσώπων κάθε ηλικίας. Όλοι είχαν περάσει από αυτές τις αίθουσες. Στα βλέμματά τους δε διέκρινες φόβο ή λύπη. Ήταν πρόσωπα παγωμένα με ματιά στραμμένα στο φακό της κάμερας χωρίς όμως να κοιτούν. Σαν να είχαν αφήσει ήδη αυτό τον κόσμο πριν προλάβουν να τους πάρουν τη ζωή.

  Στον τρίτο όροφο ήταν πρόσωπα διαφορετικά. Αλλοιωμένες φωτογραφίες με χαρακιές βαθιές από αιχμηρά αντικείμενα και δίπλα κάποιες βρισιές ή κατάρες. Τα πρόσωπα αυτών που ενέπνευσαν ελπίδες σε έναν λαό που υπέφερε. Υποσχέθηκαν λύτρωση μέσω μιας κομουνιστικής αναδιαμόρφωσης για να τους ξεριζώσουν τελικά απ’ τις πόλεις, να τους εξωθήσουν σε καταναγκαστική χειρωνακτική εργασία σε συνθήκες δουλείας, και να γίνουν υπεύθυνοι για το θάνατο σχεδόν δύο εκατομμυρίων συνανθρώπων τους όταν το να γνωρίζεις κάποια ξένη γλώσσα, να είσαι μορφωμένος, ή ακόμα και να φοράς γυαλιά μυωπίας αρκούσε για να θεωρηθείς εχθρός του κόμματος.

  Στο προαύλιο ένας από τους επτά που επέζησε των φυλακών αυτών στεκόταν όρθιος και μιλούσε σε μια ομάδα νέων παιδιών που καθόταν κυκλικά γύρω του. Σιγή και η βραχνή φωνή του. Δεν καταλαβαίναμε τα λόγια του. Βλέπαμε μόνο ένα πράο γερασμένο πρόσωπο περικυκλωμένο από έντρομα νεανικά μάτια. (6 Οκτωβρίου)

*Οι Khmer Rouge κυβέρνησαν στη Καμπότζη από το 1975 εώς το 1979. Η δίκη τους εκκρεμεί.