Ιράν, μια χώρα πλανεύτρα

Λέξεις-Εικόνες: Ευαγγελία Μίχου

Κάθε ταξίδι είναι ιδιαίτερο και διαφορετικό. Όταν τελειώνει, αισθάνεσαι πάντοτε πολύ πιο πλούσιος. Το ταξίδι, όμως, στο Ιράν είναι ένα σημαντικό ταξίδι.  Είναι ένα ταξίδι στις χίλιες και μια νύχτες, ένα ταξίδι στο παραμύθι, στην ιστορία, στον πολιτισμό.

Το Ιράν είναι μια χώρα για όλες τις αισθήσεις. Μια χώρα πλανεύτρα.

Τα μάτια δεν χορταίνουν χρώματα, σχέδια, εικόνες. Παντού και μέσα στην έρημο, συναντάς πολύχρωμα παλάτια και τεμένη, νερά και πράσινο και το άρωμα από τα τριαντάφυλλα και τις νεραντζιές. Η μύτη τρελαίνεται από τις μυρωδιές των μπαχαρικών, των φρούτων, των λουλουδιών, των αρωμάτων. Τα αυτιά βουίζουν από τις φωνές των παιδιών, τα γέλια των μεγάλων, τα παθητικά τραγούδια το βράδυ, στις γέφυρες του Ισφαχάν, τις απαγγελίες ποιημάτων στα μνημεία των ποιητών στο Σιράζ, το κελάηδημα των πουλιών στα απίστευτα πάρκα των πόλεων. Τα χέρια δε χορταίνουν να χαιδεύουν χαλιά, ξόμπλια, μετάξια, ασήμια, μπακίρια και πορσελάνες. Οι γεύσεις είναι μοναδικές, απαλές έως πολύ έντονες με, πάντα φρέσκα, λαχανικά και φρούτα και μπαχάρια.

Το Ιράν είναι μια χώρα που σεβάστηκε την ιστορία της και την διδάσκει καθημερινά στους πολίτες της. Τα μουσεία, οι αρχαιολογικοί χώροι, τα παλάτια και τα πάρκα σφύζουν καθημερινά από ζωή. Παντού θα δεις ολόκληρες σχολικές τάξεις, φοιτητές, πολυμελείς οικογένειες. Οι τάφοι των ποιητών τους είναι τόποι προσκυνήματος.

Οι αντιθέσεις είναι έντονες αλλά το χαρακτηριστικό της χώρας και των ανθρώπων είναι η συνύπαρξη.

Συνυπάρχουν στις πόλεις οι τοιχογραφίες με σκηνές που προπαγανδίζουν την επανάσταση και τα πορτραίτα των πεσόντων στον πόλεμο με το Ιράκ αλλά και οι στίχοι των μεγάλων ποιητών τους, σε πινακίδες, στα κάγκελα και στις πόρτες εισόδου των δημοσίων κτιρίων και των σχολείων.

Συνυπάρχουν ένα κουβάρι από λεωφορεία, αυτοκίνητα, φορτηγά, μηχανάκια, ποδήλατα, με τους πεζούς που, με καλάθια, σακίδια, φορητά ψυγεία, γκαζιέρες και ραδιοκασετόφωνα, κάθε απόγευμα και έως αργά το βράδυ πηγαίνουν στα πάρκα για πικνίκ. Ελάχιστα τα εστιατόρια και οι καφετέριες αλλά ό κόσμος, οικογενειακώς, τρώει έξω, στα πάρκα, σ’ ένα κιλίμι. Και τις αργίες στήνει και αντίσκηνα. Γιατί αυτό που στο Ιράν λένε πάρκο ή κήπο αντιστοιχεί στην Δύση σε άλσος, μερικές φορές και δάσος. Σε κάθε πόλη και χωριό.

Συνυπάρχουν η έρημος και το πράσινο. Οι Ιρανοί, παρ’ όλο που η χώρα τους είναι ερημική σε μεγάλο της μέρος, λατρεύουν τα τρεχούμενα νερά και φτιάχνουν υπέροχους κήπους και πάρκα. Και όχι μόνο τους φτιάχνουν αλλά τους φυλάνε σαν κόρη οφθαλμού. Κι ενώ δεν βλέπεις ούτε ένα σκουπιδάκι, πουθενά, προσοχή στις δημόσιες τουαλέτες! Μόνο σε απόλυτη ανάγκη, κυριολεκτικά.

Συνυπάρχουν το θεοκρατικό, καταπιεστικό κράτος, με απίστευτες πρωτοποριακές παροχές. Ολοι οι εργαζόμενοι έχουν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η οποία καλύπτει τα πάντα εκτός από την… πλαστική εγχείριση μύτης για λόγους αισθητικής. Παρ’ όλα αυτά θα δεις καθημερινά στο δρόμο εκατοντάδες γυναίκες και άνδρες από 17 έως 67 ετών με μπανταρισμένες μύτες. Διότι οι Πέρσες-Ιρανοί είναι πανέμορφος λαός αλλά με πολύ, πάρα πολύ, γαμψές μύτες. Από την άλλη γίνεται απολύτως δωρεάν η αλλαγή φύλου και ο ασθενής βγαίνει από το δημόσιο νοσοκομείο με την καινούργια του ταυτότητα. Κι αυτό με νόμο του Αγιατολάχ Χομεινί, από τα πρώτα χρόνια της «ισλαμικής επανάστασης»! Διότι η ομοφυλοφιλία είναι αμαρτία με θανατική καταδίκη. Και με την αλλαγή φύλου δεν είναι, πλέον, ομόφυλα τα ζευγάρια!

Το ίδιο θεοκρατικό καθεστώς «απαίτησε» από τα νέα ζευγάρια να παρακολουθήσουν μαθήματα σύγχρονης αντισύλληψης πριν από τον γάμο, μετά την πληθυσμιακή έκρηξη την δεκαετία του 1980 που ανέβασε τον πληθυσμό στα 85, σχεδόν, εκατομμύρια. Εκανε μεγάλες τηλεοπτικές καμπάνιες και όλες οι μορφές αντισύλληψης, όπως π.χ. τα χάπια και η εκούσια ανδρική στείρωση, άρχισαν να προσφέρονται δωρεάν. Και από τα 7 παιδιά κατά μέσον όρο ανά οικογένεια, τώρα έπεσαν στα 3.

Συνυπάρχουν οι γυναίκες με τα κατάμαυρα τσαντόρ και οι γυναίκες με τα, απίστευτα εφαρμοστά, κολάν και μπλουζάκια κάτω από μια ελαφριά καμπαρντίνα ή μια διάφανη πουκαμίσα και την χρωματιστή μαντήλα να ακροβατεί στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Οι γυναίκες  που συνεχίζουν να διεκδικούν τα δικαιώματά τους σε ένα δύσκολο περιβάλλον.

Το Ιράν έχει ιστορία, μνημεία εξαιρετικού κάλλους και ποιότητας, πόλεις ξεχωριστές, μα πάνω απ’ όλα έχει ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ! Ανθρωποι περήφανοι, αξιοπρεπέστατοι, με αυτοσεβασμό, υψηλό μορφωτικό και πολιτιστικό επίπεδο και κυρίως ευγενικοί, χαρούμενοι και αφάνταστα φιλόξενοι. Που δεν θα σου κλέψουν ποτέ το πορτοφόλι σου και αν το βρουν θα σε ψάξουν με κάθε τρόπο να σου το φέρουν. Πολύ συχνά θα σου ζητήσουν να φωτογραφηθείτε μαζί, θα ζητήσουν να μάθουν λεπτομέρειες για την ζωή σου και θα σου μιλήσουν για την δική τους και στο τέλος θα σε καλέσουν σπίτι τους. Όλα αυτά είναι προσωπική εμπειρία.

Υπάρχει μια λέξη γι’ αυτήν την ευγένεια: Ta’arof. Κάτι σαν «σαβουάρ βιβρ».  Αν, για παράδειγμα,  σε προσκαλέσουν για φαγητό, το σωστό είναι να αρνηθείς ευγενικά δυο-τρεις φορές, γιατί αυτός που σε προσκαλεί μπορεί στην πραγματικότητα να μην έχει τη δυνατότητα να σου προσφέρει το φαγητό. Αν συνεχίσει να επιμένει, τότε πρέπει να δεχθείς. Κι αν δεν ήταν πολύ περιορισμένος ο χρόνος μας, σίγουρα θα είχαμε καταλήξει σε οικογενειακά τραπέζια ανθρώπων που γνωρίζαμε μόλις μισή ώρα. Όπως δεν «γλυτώσαμε» το κέρασμα σε καφενείο. Από άγνωστο που, όπως είπε ο σερβιτόρος, πλήρωσε τους καφέδες και τα γλυκά μας φεύγοντας, αφού τον ρώτησε από πού είμαστε. Οι Πέρσες αγαπούν τους Έλληνες και μας θεωρούν «συγγενείς». Οι περισσότεροι τουλάχιστον. Υπάρχει και μια μικρότερη μερίδα πληθυσμού, όμως, που θεωρεί τον Μεγαλέξανδρο τον καταστροφέα της ιστορίας και του πολιτισμού τους. Και όχι άδικα, δυστυχώς… Γιατί η φωτιά στην Περσέπολη έκαψε μέχρι και τα μάρμαρα. Κι όλη η μέχρι τότε ιστορία τους καταστράφηκε μαζί με την Βιβλιοθήκη και τα Αρχεία του Κράτους. Κι ό,τι γνωρίζουν είναι περίληψη των όσων θυμούνταν και όσα έγραψαν οι ιστορικοί που ακολουθούσαν τον Μεγαλέξανδρο.

Το Ιράν είναι από τις περιοχές του κόσμου όπου αναπτύχθηκαν οι πρώτοι σημαντικοί πολιτισμοί, με τους πρώτους οργανωμένους οικισμούς το 7.000 π.Χ. Αλλά είναι και μια σύγχρονη χώρα, με πολλές αντοχές, που κάνει το άνοιγμά της στη Δύση.

Το Ιράν είναι η άναρχη και απέραντη Τεχεράνη με τα χιονισμένα βουνά αλλά είναι και το ηλιοβασίλεμα στην καμένη Περσέπολη κι οι Πασαργάδες. Είναι ο «παράδεισος» της Κασπίας και η λευκή έρημος (από αλάτι και αλατολίμνες) στο Κασάν. Είναι η ιερή πόλη των μουσουλμάνων, το Μασάντ και η «άσβεστη φλόγα» στον ναό των ζωροαστρών στη Γιαζντ. Είναι ο «κύλινδρος του Κύρου» με την πρώτη Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 539 π.Χ. και το θεοκρατικό καθεστώς του 2018. Είναι το Σιράζ των Ποιητών, το Αμπιανέ, ένα χωριό «ζωντανό μουσείο» και το Ισφαχάν με το Μεϊντάνι (Maidan), που, κατά λέξη, σημαίνει «η εικόνα του κόσμου». Ενός κόσμου που πάνω από τους τάφους των ποιητών βλέπεις χείλη να κουνιούνται και πρόσωπα με σεβασμό να «προσεύχονται», όχι σε κάποιον Θεό ή Άγιο, αλλά σε έναν Ποιητή:

Δεν έχω μία θρησκεία ή παράδοση. Δεν είμαι απ’ την Ανατολή μήτε τη Δύση, ούτε από θάλασσα ούτε κι απ’ τα βουνά…

… Δεν έρχομαι από την Εύα, τον Αδάμ ή κάποιαν άλλη ιστορία…

…Είδα τους δύο κόσμους σ’ έναν και γνωρίζω τον πρώτο και τον τελευταίο που αναπνέει μ’ ανθρώπινη φωνή.

Τζελαλεντίν Ρουμί