Μία εβδομάδα στο Harvard

του Δημήτρη Θεοχάρη

Έχοντας μεγαλώσει στη δεκαετία του ’80 με τη σειρά «Όλα για το πτυχίο» (η οποία οδήγησε πολύ κόσμο να στραφεί στη νομική επιστήμη) νομίζω ότι ήταν παιδικό μου όνειρο να επισκεφτώ έστω και για λίγο ένα μεγάλο αμερικάνικο πανεπιστήμιο. Ακόμα και τώρα που πάτησα τα σαράντα, όταν η ευκαιρία έσκασε για να συμμετάσχω σε ένα καλοκαιρινό πρόγραμμα του Harvard για τη διαμεσολάβηση, με την οποία ασχολούμαι (το φημισμένο mediation workshop), δεν χρειάστηκε πολύ να το αποφασίσω. Κατ’ αρχάς να σημειώσω ότι συνάδελφοι και φίλοι  αναρωτιόντουσαν για ποιο λόγο σε αυτή την ηλικία ακόμα ασχολούμαι με την επιμόρφωση. Η απάντηση μού ήρθε όταν πήγα εν τέλει στη πανεπιστήμιο και διαπίστωσα ότι ήμουν ο μικρότερος.. Πρώτο σημάδι ότι εδώ πολλά είναι διαφορετικά.

Λίγα πράγματα για τη Βοστώνη. Θεωρείται η πιο ευρωπαϊκή πόλη των Η.Π.Α.. Διαθέτει ένα πανέμορφο παραθαλάσσιο μέτωπο και τις εκβολές του ποταμού Charles. Τα σαββατοκύριακα συρρέει ο κόσμος στα άπειρα θαλάσσια κλαμπ και νοικιάζει μικρά ιστιοπλοϊκά σκάφη των 2-4 ατόμων, με αποτέλεσμα ο ορίζοντας να γεμίζει από άσπρα πανάκια…άλλα ήθη και έθιμα.. Υπέροχη αμερικάνικη πόλη μικρότερη σε πληθυσμό  από τη Θεσσαλονίκη. Ωστόσο κλασσικά έχει ουρανοξύστες, πελώρια πάρκα και ένα κέντρο να χαίρεσαι να το περπατάς.

Έδρα των Boston Celtics και γενέτειρα του J.F.K., που το χουν πολύ καμάρι τους και του έχουν και μουσείο. Έξω από την κόλπο της Βοστώνης, υπάρχει ένα θαλάσσιο πάρκο, όπου το σαββατοκύριακο εκδράμει με βάρκες και πλοία για να παρατηρεί τις φάλαινες. Φοβερό θέαμα, 1 ώρα από την ακτή και τη σύγχρονη μεγαλούπολη.

Στα προάστια της Βοστώνης, βρίσκεται το Cambridge, που φιλοξενεί το πανεπιστήμιο του Harvard και το ΜΙΤ. H πρώτη εντύπωση του μικρού αυτού προαστίου είναι ότι ζει, αναπνέει και ταυτίζει τη μοίρα του, δικαίως, με τα πανεπιστήμια. Μόλις έφτασα, είχε προηγηθεί η αποφοίτηση των τελειόφοιτων. Όλη η πόλη ήταν γεμάτη με αφίσες που συνέχαιραν τους αποφοίτους, τους εύχονταν καλή σταδιοδρομία και απηύθυναν την ευχή να στείλουν στη πόλη στο μέλλον και τα παιδιά τους!

Φαίνεται απλό και ίσως ασήμαντο, ωστόσο πρέπει να είναι φοβερό συναίσθημα να παίρνεις το πτυχίο σου και να νιώθεις ότι η πόλη που σε φιλοξένησε και στην οποία έζησες τόσες χαρές, λύπες, έρωτες, γιορτάζει και αυτή μαζί σου. Και η αποφοίτηση έτσι νομίζω παίρνει άλλο κύρος, της αποδίδεται το βάρος που της αξίζει, μετά τόσο κόπο.

Το πανεπιστήμιο είναι όπως στις ταινίες. Μεγάλα επιβλητικά κτίρια, παλιά αλλά και καινούρια. Αυτοκίνητα απαγορεύονται δια ροπάλου στο campus (ε, ναι!), όπου επικρατεί γενικά μια ηρεμία. Προέχει η γνώση και ο αγώνας απόκτησής της. Σεβασμός του χώρου προς τους φοιτητές του και αντίστροφα. Πουθενά δεν είδα φυσικά αφίσες, γκράφιτι, συνθήματα (π.χ. Celtics Gate 4 δε υπάρχει ούτε άλλα καψουροσυνθήματα).  Kαι φυσικά αυτό δε σημαίνει έλλειψη νεανικού πάθους ή πολιτικής σκέψης και ευαισθητοποίησης. Απλώς αυτά εκφράζονται με άλλο τρόπο, είτε με τον αθλητισμό (όλοι τρέχουν ή αθλούνται στο τεράστιο αθλητικό πάρκο του πανεπιστημίου) είτε με κλαμπ διάφορων θεμάτων, όπου σκέψεις και προβληματισμοί βρίσκουν δίοδο δημιουργικής έκφρασης. Εξάλλου, εδώ «παράγονται» οι ηγέτες του κοντινού μέλλοντος.

Η νομική σχολή βρίσκεται σε ένα μοντέρνο χώρο. Διάσπαρτοι κοινόχρηστοι χώροι, όπου βλέπεις φοιτητές να περπατούν ακόμα και ξυπόλητοι αλλά με ένα laptop στο χέρι ασχολούμενοι με τις σπουδές τους. Γενικό το περιβάλλον είναι φτιαγμένο για να σε βοηθήσει να μάθεις. Και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κάνεις ένα διάλειμμα για beach volley (ναι!), ε, υπάρχει και αυτό.

Η εκπαίδευση γίνεται με ένα τρόπο λιγότερο σοβαροφανή και τυπικό από ό,τι έχουμε μάθει, πιο διαδραστικά αλλά με σαφώς μεγάλη ένταση. Ενδεικτικά υπάρχουν παντού πινακίδες που συμβουλεύουν ότι το μυαλό και το κορμί πρέπει και να χαλαρώνει, για να αποδώσει. Όλα φυσικά με απώτερο σκοπό τη καλύτερη αφομοίωση της γνώσης.

Το μότο του πανεπιστημίου όπως και όλης της χώρας εξάλλου είναι «κόπιασε, κόπιασε πολύ, και θα αμοιφθείς ανάλογα». Κάτι που νομίζω ότι κατά κανόνα εκεί συμβαίνει. Δεν τους νοιάζει τι χρώμα είσαι, η φυλή σου, οι στυλιστικές ή ερωτικές σου προτιμήσεις, τα κονέ σου. Just do the job. Εξάλλου τα δικαιώματα όλων είναι αδιαπράγματευτα.

Στο μάθημα ακόμα και όταν έχεις να κάνεις με all star παγκοσμίως γνωστούς καθηγητές, μιλάς στον ενικό. Εδώ ο σεβασμός κερδίζεται με τη συμπεριφορά και τον επαγγελματισμό, δεν αποδίδεται απλώς λόγω θέσης και σοβαροφάνειας. Τα μαθήματα κρατούσαν 9 ώρες non-stop και όλοι οι καθηγητές ερχόντουσαν πρώτοι και έφευγαν τελευταίοι. Μου έκανε εντύπωση δε που στο διάλειμμα του φαγητού, ο πιο celebrity καθηγητής έφυγε εσπευσμένα γιατί ήταν η ώρα, που συναντούσε τους προπτυχιακούς και είχε ραντεβού με έναν πρωτοετή! Μετά δε το 8ωρο, για όποιον ήθελε, παίρναμε πίτσες και αναψυκτικά και το μάθημα συνεχίζονταν μέχρι το βράδυ με ένα τρόπο πιο χαλαρό αλλά εξίσου δημιουργικό. Για όποιον έχει περάσει από ελληνικά πανεπιστήμια, αυτά ακούγονται πρωτοφανή.

Γενικά, αν εξαιρέσεις τις υποδομές, στις οποίες δεν μπορούμε να συγκριθούμε με την υπερδύναμη του πλανήτη φυσικά, αυτό που σίγουρα σε εντυπωσιάζει και λίγο σε θλίβει είναι η διαφορά αντίληψης και συμπεριφοράς, που δεν απαιτεί πόρους για να αποτελεί τη μόνιμη δικαιολογία μας. Αυστηρός επαγγελματισμός, παντελής έλλειψη σοβαροφάνειας, απόλυτο δόσιμο των καθηγητών στην αποστολή τους, απεριόριστη συμπαράσταση από το πανεπιστημιακό οργανισμό στο έργο των φοιτητών, δεδομένος σεβασμός των φοιτητών στο χώρο και στους ανθρώπους του πανεπιστημίου και πολύ, μα πάρα πολύ δουλειά εκ μέρους όλων. Αυτά κάνουν ιδρύματα σαν και αυτό ξεχωριστά. Αυτά λείπουν από εμάς, χωρίς δικαιολογία καμία. Γύρισα πίσω, χωρίς διάθεση μεμψιμοιρίας, απλώς με διάθεση να μοιραστώ την εμπειρία. Και που ξέρεις.  Μπορεί έτσι να αλλάζουν σιγά σιγά τα πράγματα.