Ο ουρανός πάνω από το Βερολίνο

Πριν κάμποσα χρόνια, στο τέλος του χειμώνα, μια Κυριακάτικη νύχτα, την ώρα που η πόλη ερήμωνε και οι τελευταίοι έτρεχαν βιαστικοί να προλάβουν τα τελευταία δρομολόγια του Μετρό, που μετά αραίωναν δραματικά και σε κατέβαζαν μακριά από τον προορισμό σου, μπήκαμε σε μια τρατορία, σιτσιλιάνικη, απέναντι από το περίφημο Check Point Charlie.

Το τελευταίο φυλάκιο ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Καθίσαμε δίπλα στο παράθυρο, ο κόσμος αποχωρούσε αργά και σταθερά και μείναμε εμείς και δυο τρεις ιταλιάνοι νυσταγμένοι να κοιτάμε το σημείο μηδέν έξω. Ημιφωτισμένο και έρημο.

Με το φυλάκιο στη μέση. Θα έπαιρνες όρκο πως είσαι στις αρχές των 70ς. Η απόκοσμη ησυχία του τοπίου σε ανάγκαζε να μπεις στη διαδικασία της επιστροφής, στις εικόνες που ζήσαμε την 9η Νοεμβρίου του 89. Τότε οι λέξεις που κυριαρχούσαν στο λεξικό ήταν οι ξεχασμένες σήμερα Γκλάσνοστ και Περεστρόικα και η Ευρώπη μανιωδώς ήθελε να επουλώσει τα τραύματα. Η εικόνα των ανθρώπων εκείνης της μέρας και της νύχτας να γκρεμίζουν το τείχος άλλαξε τη ροή της Ιστορίας της Ηπείρου.

Περπατώντας στο συγκλονιστικό διαδραστικό μικρό μουσείο DDR, ένα μουσείο για τη ζωή στην Ανατολική Γερμανία πριν την πτώση του τείχους, είχα βάλει στα αυτιά μου τα ακουστικά που φορούσε ο ήρωας του ‘’Οι ζωές των άλλων’’. Ο πράκτορας Γκερντ Βίσλερ. Και κρυφάκουγα. Το μουσείο είναι βιωματικό. Ανοίγεις πόρτες από ντουλάπες, βλέπεις τα φτωχικά ρούχα, μπαίνεις μέσα σε ένα Τράμπαντ, κρυφακούς όπως οι πράκτορες της Στάζι. Ζεις για λίγο πίσω από το τείχος. Τα παιδιά το κάνουν σαν παιχνίδι. Κάποιοι προσπαθούν απλά να θυμηθούν. Άλλοι να ξεχάσουν. Μια γυναίκα έκλαιγε μπροστά σε μια κουζίνα.

Σε κείνη την επίσκεψη στο Βερολίνο είδα πολλά φαντάσματα. Στο μουσείο κινηματογράφου της Sony ένας άλλος ήρωας ολοζώντανος, εκείνος του Βέντερς αυτή τη φορά από τα φτερά του έρωτα. Ο εκπεσών άγγελος Damiel. στο Berliner Ensemble o Μάκης ο φονιάς του Μπρεχτ, σε μια εκδοχή της όπερας της Πεντάρας δια χειρός Μπομπ Γουίλσον.

Έχει πολλά φαντάσματα το Βερολίνο που στοιχειώνουν στον ουρανό του τις μέρες και τις νύχτες. Και μοιάζουν να πετούν άλλες φορές ξυστά στους νέους ουρανοξύστες που συνθέτουν το μάλλον αμήχανο αρχιτεκτονικό παζλ της Potsdam, όπου διάσημοι αρχιτέκτονες κλήθηκαν να ξεπεράσουν τους εαυτούς και την ιστορία της  άλλοτε ένδοξης  και πιο πολυσύχναστης πλατείας της πόλης. Άλλες φορές πάλι πετούν χαμηλά στο εντυπωσιακό εβραϊκό μουσείο, ειδικά αν το περπατήσεις νύχτα ανατριχιάζεις, ξορκίζοντας το ανεπανόρθωτο κακό που έγινε.

Το Βερολίνο σήμερα, χαοτικό και εντυπωσιακό, έξι φορές το Παρίσι θαρρώ, μοιάζει να έχασε κάτι από το ξάφνιασμα των πρώτων χρόνων της πτώσης του Τείχους. Περπατώντας στο MITE, το νεόκοπο Soho της Ευρώπης που μοιάζει να κουράστηκε γρήγορα, κοίταζα τις αφίσες που φώναζαν στους τοίχους το σύνθημα: Ποιος σκοτώνει το Μίτε; Το Βερολίνο της έκρηξης των 90ς μοιάζει να δοκιμάζει τις αντοχές του στο ρόλο του πρωταγωνιστή.

Μία από τις ελάχιστες πόλεις στον κόσμο που η ιστορία της έχει παίξει τόσα παιχνίδια, έχοντας αντέξει σε κάθε πρόκληση, μεταμόρφωση και θέση και αν έχει βρεθεί κοιτάζει στο τέλος αυτής της δεκαετίας το αύριο με σκεπτικισμό. Το τοίχος που σα σήμερα έπεσε μοιάζει πια μια μακρινή ανάμνηση. Για τις γενιές που γεννήθηκαν στα 80΄ς και αργότερα, ακόμα και για τη Μέρκελ που γεννήθηκε στην Ανατολική πλευρά. Μέρες σαν τη σημερινή λειτουργούν πιο πολύ σαν τα κεριά που καίνε σε έρημα ξωκλήσια, σε μέρη που χάθηκαν κάποτε άνθρωποι. Περνάς, τα ανάβεις για να έχεις έρημη τη συνείδηση σου και πας στην κοντινή ταβέρνα να ξεδώσεις. Το Βερολίνο πριν 24 χρόνια σαν σήμερα ήταν μια πόλη που έμελε να οδηγήσει την Ευρώπη στο μέλλον. Στο όποιο μέλλον.